ΙΣΩΣ να μην έχετε ακουστά τον Αμπού Αλή Αλ-Χασάν ιμπν Αλ-Χαϊτάμ. Στη Δύση είναι γνωστός ως Αλχάζεν​—εκλατινισμένη μορφή του αραβικού ονόματος Αλ-Χασάν. Πιθανότατα όμως ωφελείστε από το έργο της ζωής του. Ο ίδιος έχει χαρακτηριστεί ως «μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες που επηρέασαν καθοριστικά την ιστορία της επιστήμης».

Χάρη στις ενδελεχείς του μεθόδους πειραματισμού, ο Αλχάζεν αποκαλείται ο «πρώτος πραγματικός επιστήμονας του κόσμου».

Προσδιόρισε τις βασικές αρχές που διέπουν τη σύγχρονη φωτογραφία.

Το έργο του όσον αφορά τους φακούς οδήγησε στην ανάπτυξη και στην παραγωγή των πρώτων γυαλιών οράσεως, των μικροσκοπίων και των τηλεσκοπίων.

Ο Αλχάζεν γεννήθηκε στη Βασόρα, που βρίσκεται στο σημερινό Ιράκ, γύρω στο 965 Κ.Χ. Στα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνονταν η αστρονομία, η ιατρική, τα μαθηματικά, η μουσική, η οπτική, η ποίηση, η φυσική και η χημεία. Αλλά συγκεκριμένα, για ποιο πράγμα πρέπει να τον ευγνωμονούμε;

ΦΡΑΓΜΑ ΣΤΟΝ ΝΕΙΛΟ

Υπάρχει μια παλιά ιστορία για τον Αλχάζεν και την ιδέα που είχε να ρυθμίσει τη ροή του Νείλου Ποταμού σχεδόν 1.000 χρόνια προτού επιτευχθεί αυτό με το έργο που έγινε στο Ασουάν το 1902.

Σύμφωνα με αυτή την ιστορία, ο Αλχάζεν κατέστρωσε το φιλόδοξο σχέδιο να εξομαλύνει τους κύκλους πλημμύρας-ξηρασίας στην Αίγυπτο φτιάχνοντας ένα φράγμα στον Νείλο. Όταν ο ηγεμόνας του Καΐρου, χαλίφης Αλ-Χακίμ, άκουσε αυτή την ιδέα, προσκάλεσε τον Αλχάζεν στην Αίγυπτο για να φτιάξει το φράγμα. Ωστόσο, μόλις ο Αλχάζεν είδε από κοντά τον ποταμό, κατάλαβε ότι το έργο ξεπερνούσε τις δυνατότητές του. Επειδή φοβήθηκε την τιμωρία του χαλίφη, που ήταν πασίγνωστος για τον ανισόρροπο χαρακτήρα του, προσποιήθηκε τον τρελό. Το έκανε αυτό περίπου 11 χρόνια, ώσπου ο χαλίφης πέθανε το 1021. Όλο αυτό το διάστημα που ήταν έγκλειστος λόγω της υποτιθέμενης ψυχικής του νόσου, είχε άφθονο ελεύθερο χρόνο για να ασχοληθεί με άλλα ενδιαφέροντα.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ

Όταν τερματίστηκε η περίοδος του εγκλεισμού του, ο Αλχάζεν είχε ήδη γράψει το μεγαλύτερο μέρος από το εφτάτομο έργο του Βιβλίο της Οπτικής, το οποίο θεωρείται «ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία στην ιστορία της φυσικής». Εκεί περιέγραφε πειράματα γύρω από τη φύση του φωτός, μεταξύ αυτών το πώς αναλύεται στα χρώματα που το αποτελούν, πώς αντανακλάται στους καθρέφτες και πώς διαθλάται όταν περνάει από ένα μέσο διάδοσης σε ένα άλλο. Επίσης, μελέτησε την οπτική αντίληψη, καθώς και την ανατομία και τους μηχανισμούς του ματιού.

Τον 13ο αιώνα, το έργο του Αλχάζεν είχε ήδη μεταφραστεί από την αραβική στη λατινική, και έκτοτε οι Ευρωπαίοι μελετητές το επικαλούνταν επί αιώνες ως αυθεντία. Ως αποτέλεσμα, τα συγγράμματά του γύρω από τις ιδιότητες των φακών αποτέλεσαν μια αξιόπιστη βάση για τους Ευρωπαίους κατασκευαστές γυαλιών οράσεως οι οποίοι, κρατώντας φακούς τον έναν μπροστά από τον άλλον, επινόησαν το τηλεσκόπιο και το μικροσκόπιο.

Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ

Ο Αλχάζεν προσδιόρισε τις αρχές στις οποίες στηρίζεται η φωτογραφία όταν κατασκεύασε κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί ο πρώτος καταγραμμένος σκοτεινός θάλαμος (camera obscura). Επρόκειτο για ένα «σκοτεινό δωμάτιο» στο οποίο έμπαινε φως από μια μικροσκοπική οπή, προβάλλοντας σε έναν τοίχο μέσα στον θάλαμο την αντεστραμμένη εικόνα των αντικειμένων που βρίσκονταν έξω από αυτόν.

Τον 19ο αιώνα, προστέθηκαν στον σκοτεινό θάλαμο φωτογραφικές πλάκες για να αποτυπώνονται μόνιμα οι εικόνες. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η φωτογραφική μηχανή. Όλες οι σύγχρονες φωτογραφικές μηχανές​—ουσιαστικά ακόμη και το ίδιο το μάτι—​χρησιμοποιούν τις ίδιες αρχές της φυσικής με τον σκοτεινό θάλαμο.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

Μια εξαιρετική πτυχή του έργου του Αλχάζεν ήταν η σχολαστική και συστηματική του έρευνα γύρω από τα φυσικά φαινόμενα. Η προσέγγισή του ήταν εντελώς ασυνήθιστη για την εποχή του. Ήταν ένας από τους πρώτους ερευνητές που προσπάθησαν να αποδείξουν τις θεωρίες με πειράματα, και δεν φοβόταν να αμφισβητήσει την παραδεδεγμένη σοφία αν τα στοιχεία δεν την υποστήριζαν.

Ένα δόγμα της σύγχρονης επιστήμης συνοψίζεται στο ρητό: «Απόδειξε αυτό που πιστεύεις!» Μερικοί θεωρούν τον Αλχάζεν «πατέρα της σύγχρονης επιστημονικής μεθόδου». Με αυτό υπόψη, πρέπει να τον ευγνωμονούμε για πολλά.

«Μας Δίδαξε Πώς να Είμαστε Σωστοί Επιστήμονες»

Σύμφωνα με τον συγγραφέα Τζιμ Αλ-Χαλίλι, το μεγαλείο του Αλχάζεν δεν οφείλεται «κυρίως σε κάποια μεμονωμένη επαναστατική ανακάλυψη . . . Απεναντίας, οφείλεται στο ότι μας δίδαξε πώς να είμαστε σωστοί επιστήμονες». Το έργο του Βιβλίο της Οπτικής έχει χαρακτηριστεί «γνήσιο επιστημονικό εγχειρίδιο», το οποίο είναι γεμάτο με ακριβείς περιγραφές πειραμάτων, σχεδιαγράμματα επιστημονικών εργαλείων, μετρήσεις και πορίσματα. – πηγή