Τι ακριβώς είναι ο εκφοβισμός; Δεν είναι εντελώς το ίδιο με την παρενόχληση ή την επίθεση. Συνήθως περιλαμβάνει πολλά μικρά περιστατικά τα οποία συσσωρεύονται με το χρόνο, και όχι μόνο ένα ή λίγα περιστατικά. Ο ψυχολόγος Νταν Ολβέους, πρωτοπόρος στη συστηματική μελέτη του εκφοβισμού, επισημαίνει κάποια κοινά στοιχεία αυτής της συμπεριφοράς, όπως εσκεμμένη επιθετικότητα και αξιοσημείωτη διαφορά δύναμης ανάμεσα στο θύτη ή στους θύτες και στο θύμα.

Ίσως ένας και μόνο ορισμός να μην καλύπτει όλες τις πτυχές του εκφοβισμού, εντούτοις αυτός ο όρος έχει αποδοθεί ως «εκούσια, συνειδητή επιθυμία για πρόκληση βλάβης και άσκηση πίεσης σε κάποιο άτομο». Η πίεση δημιουργείται, όχι μόνο από αυτά που συμβαίνουν πραγματικά, αλλά επίσης από φόβο για το τι θα μπορούσε να συμβεί. Οι μέθοδοι μπορεί να περιλαμβάνουν σκληρά πειράγματα, συνεχή κριτική, προσβολές, κουτσομπολιό και παράλογες απαιτήσεις.

«Αν έρθεις αύριο στο σχολείο, θα σε σκοτώσουμε».—Τηλεφωνική απειλή που δέχτηκε μια Καναδή μαθήτρια, η Κρίστεν, από κάποια άγνωστη.*

«Δεν είμαι συναισθηματικό άτομο, αλλά έφτασα στο σημείο να μη θέλω να πάω στο σχολείο. Πονούσε το στομάχι μου, και κάθε πρωί μετά το πρόγευμα, έκανα εμετό».—Η Χιρόμι, μια Γιαπωνέζα έφηβη μαθήτρια, θυμάται την εμπειρία της με τον εκφοβισμό.

ΕΧΕΤΕ υποστεί ποτέ εκφοβισμό; Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ζήσει αυτή την εμπειρία κάποια στιγμή. Ίσως να συνέβη στο σχολείο ή στον εργασιακό χώρο, ή ίσως ακόμη και στο ίδιο μας το σπίτι—όπου τέτοιου είδους κατάχρηση δύναμης εμφανίζεται με ανησυχητική συχνότητα στις μέρες μας. Μια βρετανική πηγή, για παράδειγμα, υπολογίζει ότι το 53 τοις εκατό των ενηλίκων υφίστανται φραστικό εκφοβισμό από το γαμήλιο σύντροφό τους ή από το άτομο με το οποίο συζούν. Οι θύτες καθώς και τα θύματά τους μπορεί να είναι οποιουδήποτε φύλου, από κάθε κοινωνικό στρώμα και από κάθε μέρος του κόσμου.*

Τι ακριβώς είναι ο εκφοβισμός; Δεν είναι εντελώς το ίδιο με την παρενόχληση ή την επίθεση. Συνήθως περιλαμβάνει πολλά μικρά περιστατικά τα οποία συσσωρεύονται με το χρόνο, και όχι μόνο ένα ή λίγα περιστατικά. Ο ψυχολόγος Νταν Ολβέους, πρωτοπόρος στη συστηματική μελέτη του εκφοβισμού, επισημαίνει κάποια κοινά στοιχεία αυτής της συμπεριφοράς, όπως εσκεμμένη επιθετικότητα και αξιοσημείωτη διαφορά δύναμης ανάμεσα στο θύτη ή στους θύτες και στο θύμα.

Ίσως ένας και μόνο ορισμός να μην καλύπτει όλες τις πτυχές του εκφοβισμού, εντούτοις αυτός ο όρος έχει αποδοθεί ως «εκούσια, συνειδητή επιθυμία για πρόκληση βλάβης και άσκηση πίεσης σε κάποιο άτομο». Η πίεση δημιουργείται, όχι μόνο από αυτά που συμβαίνουν πραγματικά, αλλά επίσης από φόβο για το τι θα μπορούσε να συμβεί. Οι μέθοδοι μπορεί να περιλαμβάνουν σκληρά πειράγματα, συνεχή κριτική, προσβολές, κουτσομπολιό και παράλογες απαιτήσεις.—Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 4.

Η Κρίστεν, η έφηβη που αναφέρθηκε στην αρχή, στο μεγαλύτερο μέρος των σχολικών της χρόνων παρενοχλούνταν από παιδιά τα οποία σκόρπιζαν το φόβο (παλικαράδες). Στο δημοτικό, της έβαζαν τσίχλες στα μαλλιά, την κορόιδευαν για την εμφάνισή της και την απειλούσαν ότι θα τη χτυπήσουν. Στο γυμνάσιο, τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα—μέχρι του σημείου να δέχεται τηλεφωνικές απειλές για τη ζωή της. Τώρα, σε ηλικία 18 χρονών, λέει με λύπη: «Υποτίθεται ότι στο σχολείο πηγαίνεις για να μάθεις, όχι για να απειλούν τη ζωή σου και να σε τρομοκρατούν».

Κάποια ειδική σε θέματα ψυχικής υγείας σχολιάζει: «Είναι μια λυπηρή αλλά κοινή πτυχή της ανθρώπινης δυναμικής. Μερικοί νιώθουν καλύτερα μειώνοντας κάποιον άλλον». Όταν κλιμακώνεται μια τέτοια συμπεριφορά, μπορεί να οδηγήσει σε βίαια αντίποινα, ακόμη και σε τραγωδία. Λόγου χάρη, κάποιος εργαζόμενος στα μέσα συγκοινωνίας, ο οποίος είχε πρόβλημα στην ομιλία, αντιμετώπιζε πειράγματα και εκφοβισμό σε τέτοιον βαθμό ώστε τελικά σκότωσε τέσσερις συναδέλφους του και έπειτα αυτοπυροβολήθηκε.

Ο Εκφοβισμός Είναι Παγκόσμιο Φαινόμενο

Σε όλο τον κόσμο, παιδιά σχολικής ηλικίας υφίστανται εκφοβισμό. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επιθεώρηση Παιδιατρικής (Pediatrics in Review) αποκαλύπτει ότι στη Νορβηγία το 14 τοις εκατό των παιδιών είτε χρησιμοποιούν εκφοβισμό είτε πέφτουν θύματά του. Στην Ιαπωνία, το 15 τοις εκατό των μαθητών του δημοτικού αναφέρουν ότι υφίστανται εκφοβισμό, ενώ στην Αυστραλία και στην Ισπανία το πρόβλημα εμφανίζεται στο 17 τοις εκατό των μαθητών. Στη Βρετανία κάποιος ειδικός υπολογίζει ότι 1,3 εκατομμύρια παιδιά εμπλέκονται σε περιπτώσεις εκφοβισμού.

Ο καθηγητής Άμος Ρόλινταρ του Κολεγίου Έμεκ Γιζραέλ διεξήγαγε μια έρευνα που συμπεριέλαβε 2.972 μαθητές από 21 σχολεία. Σύμφωνα με την εφημερίδα Δε Τζερούσαλεμ Ποστ (The Jerusalem Post), ο καθηγητής διαπίστωσε ότι «το 65% παραπονέθηκαν πως οι συμμαθητές τους τούς χαστούκιζαν, τους κλωτσούσαν, τους έσπρωχναν ή τους παρενοχλούσαν».

Μια νέα και ύπουλη εξέλιξη είναι ο ψηφιακός εκφοβισμός—η αποστολή απειλητικών γραπτών μηνυμάτων μέσω κινητού τηλεφώνου και κομπιούτερ. Νεαροί δημιουργούν επίσης ιστοσελίδες που αποπνέουν μίσος για κάποιο θύμα, στις οποίες περιλαμβάνουν προσωπικές πληροφορίες για αυτό. Σύμφωνα με τη Δρ Γουέντι Κρέιγκ από το Πανεπιστήμιο Κουίνς, στον Καναδά, αυτή η μορφή εκφοβισμού είναι «εξαιρετικά καταστροφική για το παιδί που πέφτει θύμα του».

Εργασιακός Χώρος

Ο εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο είναι μία από τις πιο γοργά αυξανόμενες αιτίες παραπόνων σχετικά με τη βία στην εργασία. Μάλιστα, μερικές χώρες αναφέρουν ότι είναι πιο συνηθισμένος από τις φυλετικές διακρίσεις ή τη σεξουαλική παρενόχληση. Κάθε χρόνο, περίπου 1 στα 5 άτομα που απαρτίζουν το εργατικό δυναμικό των ΗΠΑ έρχεται αντιμέτωπο με τον εκφοβισμό.

Στη Βρετανία, μια έκθεση που δημοσιεύτηκε το 2000 από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ ανέφερε ότι από 5.300 εργαζομένους σε 70 οργανισμούς, το 47 τοις εκατό είπαν ότι είχαν παραστεί μάρτυρες περιστατικών εκφοβισμού τα τελευταία πέντε χρόνια. Μια έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έλαβε χώρα το 1996, βασισμένη σε συνεντεύξεις 15.800 ατόμων από τα 15 κράτη μέλη της, έδειξε ότι το 8 τοις εκατό—περίπου 12 εκατομμύρια εργαζόμενοι—είχαν υποστεί εκφοβισμό.

Είτε συμβαίνουν στο σχολείο είτε στον εργασιακό χώρο, όλες οι μορφές εκφοβισμού φαίνεται πως έχουν ένα κοινό στοιχείο—τη χρήση δύναμης με σκοπό την πρόκληση βλάβης ή την ταπείνωση κάποιου. Γιατί, λοιπόν, ορισμένοι άνθρωποι εκφοβίζουν άλλους; Ποιες είναι οι συνέπειες; Και τι μπορεί να γίνει για αυτό;

Μορφές Εκφοβισμού

▪ Σωματικός Εκφοβισμός: Οι δράστες αυτής της μορφής εκφοβισμού αναγνωρίζονται πιο εύκολα από όλους τους άλλους. Εκφράζουν το θυμό τους χτυπώντας, σπρώχνοντας ή κλωτσώντας το στόχο που έχουν επιλέξει—ή καταστρέφοντας τα υπάρχοντα του θύματος.

▪ Φραστικός Εκφοβισμός: Όσοι ασκούν αυτή τη μορφή εκφοβισμού χρησιμοποιούν λόγια που πληγώνουν και ταπεινώνουν το στόχο τους είτε με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς και προσβολές είτε με συνεχή, σκληρά πειράγματα.

▪ Εκφοβισμός στις Σχέσεις: Τα άτομα που εκφοβίζουν με αυτόν τον τρόπο διαδίδουν κακές φήμες για το στόχο τους. Τέτοιου είδους συμπεριφορά υιοθετείται κυρίως από γυναίκες.

▪ Εκφοβισμός ως Αντίδραση Θυμάτων: Πρόκειται για θύματα εκφοβισμού που γίνονται τα ίδια θύτες. Φυσικά το ότι είναι θύματα εκφοβισμού δεν δικαιολογεί τη συμπεριφορά τους. Απλώς την εξηγεί.

πηγή