Το Ιστορία μιας κάλπικης λίρας (γνωστή ως Η Κάλπικη Λίρα) είναι μία ελληνική ηθογραφική, σπονδυλωτή, ταινία, του 1955, με κωμική, αισθηματική και δραματική διάθεση.

Η παραγωγή έγινε από την Ανζερβός και τη σκηνοθεσία την υπέγραψε ο Γιώργος Τζαβέλλας, σε δικό του σενάριο.

Πρωταγωνιστούν οι Βασίλης Λογοθετίδης, Ίλια Λιβυκού, Ορέστης Μακρής, Μίμης Φωτόπουλος, Σπεράντζα Βρανά, Δημήτρης Χορν και Έλλη Λαμπέτη. Πρόκειται για την πρώτη ελληνική ταινία με διεθνή επιτυχία και η οποία θεωρείται μία από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών.

Η υπόθεση αφορά μία κάλπικη λίρα, η οποία δημιουργήθηκε από τον πρωταγωνιστή της πρώτης από τις τέσσερις ιστορίες δηλαδή τον Ανάργυρο (Βασίλη Λογοθετίδη), που όμως δεν καταφέρνει να προσφέρει στους κατόχους της εκείνα που ονειρεύονται, δηλαδή, τα πλούτη. Αποτελεί μια ηθογραφία της κοινωνίας του ’50 με την ιδιαίτερη οπτική γωνία του σκηνοθέτη Γιώργου Τζαβέλλα.

Η ταινία αποτελεί παράδειγμα σπονδυλωτής άρθρωσης, και την πρώτη τέτοια του ελληνικού κινηματογράφου, που αφορά 4 ιδιαίτερες μικρές ιστορίες με κοινό στοιχείο μια κάλπικη λίρα που μεταφέρεται από τη μία ιστορία στην άλλη. Στην ταινία υπάρχει αφηγητής, που συνδέει τις 4 αυτές ιστορίες, ο οποίος και κλείνει την ταινία με τη φράση: «κάλπικη δεν είναι η λίρα σε αυτή την ιστορία… κάλπικο είναι, γενικά το χρήμα…» , που αποτελεί και το κεντρικό νόημα του όλου φιλμ, ότι δηλαδή η μονομανής επιδίωξη του πλούτου οδηγεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και με όλους τους διάφορους χαρακτήρες των ανθρώπων σε μια κάλπικη ζωή.

• O Γάλλος θεωρητικός Ζορζ Σαντούλ την ενέταξε ανάμεσα στις 1000 καλύτερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, ενώ τον Απρίλιο του 1985 η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΕΚ) την εξέλεξε ως μια από τις 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών.

Βραβεύτηκε στα Φεστιβάλ Βενετίας, Μπάρι και Μόσχας, ενώ αποτέλεσε επίσημη ελληνική συμμετοχή τόσο στο κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών, όσο και του Karlovy Vary.

Προβλήθηκε σε δεκάδες χώρες του εξωτερικού, με τους σινεφίλ να την υποδέχονται με ενθουσιασμό.

Στη Ρωσία δε προβλήθηκε ταυτόχρονα σε 1000 αίθουσες, προκαλώντας αίσθηση στην τοπική κοινωνία.

Οι Έλληνες την υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό, με αποτέλεσμα τη σεζόν 1954-1955 που προβλήθηκε να βρεθεί στην πρώτη θέση από πλευράς εισπράξεων, από όλες τις ταινίες της σεζόν, κόβοντας 208.410 εισιτήρια στην πρώτη προβολή της.

Η υπόθεση 
Μια κάλπικη λίρα περνά από χέρι σε χέρι και αφηγείται την ιστορία της, στα τέσσερα αυτόνομα επεισόδια που συνθέτουν την ταινία.

Τη λίρα έχει κατασκευάσει ένας έντιμος χρυσοχόος, ο Ανάργυρος (Βασίλης Λογοθετίδης), παρασυρμένος από τη γοητεία της κυρίας Φιφής (Ίλυα Λιβυκού), και έχοντας ξοδέψει για να τη φτιάξει εκατό χρυσές λίρες. Κανείς όμως δεν αγοράζει το νόμισμα το οποίο φαίνεται ολοκάθαρα πως είναι κίβδηλο.

Το νόμισμα περνά στα χέρια ενός ζητιάνου (Μίμης Φωτόπουλος) που παριστάνει τον τυφλό και καβγαδίζει συνεχώς με μια πόρνη (Σπεράντζα Βρανά, η οποία έχει στέκι στο σημείο του ζητιάνου.

Έρχεται στην ιδιοκτησία μιας φτωχής ορφανής, της Φανίτσας, η οποία κινδυνεύει να βρεθεί στο δρόμο, αλλά ο τσιφούτης σπιτονοικοκύρης της, ο κύριος Βασίλης (Ορέστης Μακρής), τελικά δέχεται να εξαργυρώσει το νόμισμα και να βοηθήσει τη μικρή.

Ακολούθως, η λίρα τρυπώνει στη βασιλόπιτα ενός φτωχού ζωγράφου, του Παύλου (Δημήτρης Χορν), που πρόσφατα παντρεύτηκε μια πλούσια κληρο-νόμο, την Αλίκη (Έλλη Λαμπέτη), και γίνεται σύμβολο του δυνατού αλλά σύντομου έρωτά τους.

5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για μια από τις κορυφαίες ελληνικές ταινίες

Ήταν 28 Δεκεμβρίου 1955 όταν στις κινηματογραφικές αίθουσες προβλήθηκε μια ταινία που έμελλε να γραφτεί στην ιστορία ως μια από τις κορυφαίες του ελληνικού σινεμά. Ο λόγος για την “Κάλπικη Λίρα” του Γιώργου Τζαβέλλα.

Μια ηθογραφική, σπονδυλωτή ταινία, με κωμική, αισθηματική και δραματική διάθεση και πρωταγωνιστές ουκ ολίγους αστέρες του ελληνικού κινηματογράφου, όπως τους Βασίλη Λογοθετίδη, Ίλια Λιβυκού, Ορέστη Μακρή, Μίμη Φωτόπουλο, Σπεράντζα Βρανά, Δημήτρη Χορν και Έλλη Λαμπέτη.

Με αφορμή την πρεμιέρα της κορυφαίας αυτής ταινίας στους κινηματογράφους πριν από 64 χρόνια, ας ρίξουμε μια ματιά σε κάποια πράγματα που την αφορούν:

1. Πρώτη ελληνική σπονδυλωτή ταινία
Η “Κάλπικη λίρα” είναι η πρώτη σπονδυλωτή ταινία στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Αποτελείται από τέσσερις ιδιαίτερες μικρές ιστορίες με κοινό στοιχείο μια κάλπικη λίρα που μεταφέρεται από τη μία ιστορία στην άλλη. Στην ταινία υπάρχει αφηγητής, που συνδέει τις τέσσερις αυτές ιστορίες, ο οποίος και κλείνει την ταινία με τη φράση: “κάλπικη δεν είναι η λίρα σε αυτή την ιστορία… κάλπικο είναι, γενικά το χρήμα…”, που αποτελεί και το κεντρικό νόημα του όλου φιλμ, ότι δηλαδή η μονομανής επιδίωξη του πλούτου οδηγεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και με όλους τους διάφορους χαρακτήρες των ανθρώπων σε μια κάλπικη ζωή.

2. Ρεκόρ εισπράξεων
Η ταινία, παρά τα πενιχρά της μέσα έκανε επιτυχημένο πέρασμα από τις κινηματογραφικές αίθουσες, καθώς τη σεζόν που προβλήθηκε έκοψε 211.780 εισιτήρια, ρεκόρ για την εποχή.

3. Μία από τις 1.000 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών παγκοσμίως
Μία από τις μεγαλύτερες διακρίσεις της ταινίας υπήρξε αυτή του Ζορζ Σαντούλ, που την κατέταξε μέσα στις 1000 καλύτερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου όλων των εποχών. Το 1985 28 κριτικοί τη συμπεριέλαβαν μέσα στις 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 1955, στη Σοβιετική Ένωση, προβλήθηκε σε 1000 κινηματογραφικές αίθουσες ταυτόχρονα.

4. Διεθνή βραβεία
Η ταινία διέγραψε αξιοπρόσεκτη πορεία εκτός συνόρων ενώ όπου και αν “ταξίδεψε” την υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό.

Βραβεύτηκε στα φεστιβάλ Βενετίας, Μπάρι και Μόσχας ενώ είχε και επίσημη συμμετοχή στο φεστιβάλ των Καννών και σε αυτό του Κάρλοβι Βάρι.

5. Επανακυκλοφορία
Στις 15 Απριλίου του 2012 η ταινία επανακυκλοφόρησε στις αίθουσες των κινηματογράφων. Γεγονός που αποτελούσε μία ακόμα πρωτοπορία για την ταινία, καθώς τέτοια επανακυκλοφορία δεν είχε ξαναγίνει σε ελληνικό έργο. Αυτή την πρωτοβουλία την πήρε ο κινηματογραφικός οργανισμός Καραγιάννης – Καρατζόπουλος, που ανέλαβε την ψηφιοποίηση της ταινίας. Σε αυτή τη μορφή προστέθηκε και χρώμα, σε σκηνές όπου εμφανίζεται η λίρα.