ΔΥΟ σχόλια του τύπου για την περίοδο του καρναβαλιού στη Βραζιλία: «Το φετινό καρναβάλι θα είναι μεγάλο. Όσο μεγαλύτερη είναι η κρίση, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη των ανθρώπων για υπερβολική χαλάρωση. Λένε ότι οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας ήταν γεμάτες γλέντια». «Το καρναβάλι επιτρέπει στους ανθρώπους κάθε ηλικίας και κοινωνικού επιπέδου να ξεχάσουν για λίγες μέρες τα συνηθισμένα τους προβλήματα».

Υπάρχει κανείς που να μη χρειάζεται να χαλαρώνει από καιρό σε καιρό; Για να γίνει αυτό, χιλιάδες κατευθύνονται προς την ακτή ή προς τα βουνά, ασχολούνται με το αγαπημένο τους χόμπυ ή απλώς διαβάζουν κάτι ελαφρό. Τι θα πούμε σχετικά με το καρναβάλι; Είναι μια καλή ευκαιρία για να ξεφεύγει κανείς από τα καθημερινά προβλήματα της ζωής; Στην απλή και μόνο σκέψη του καρναβαλιού, πολλοί αισθάνονται ότι τα πόδια τους αρχίζουν να χορεύουν και το σώμα τους αρχίζει να κινιέται με το ρυθμό της σάμπας. Είναι μια αθώα γιορτή; Ποιοι είναι οι καρποί της;

Το «πνεύμα του καρναβαλιού» εμφανίζεται μια φορά το χρόνο σε πολλές χώρες. Οι γιορτές γενικά διαρκούν από το Σάββατο μέχρι την Τρίτη πριν από την Τετάρτη που είναι και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες το πιο δημοφιλές καρναβάλι είναι της Νέας Ορλεάνης και είναι γνωστό σαν Μαρντί Γκρας (που σημαίνει «Παχιά Τρίτη», εφόσον ήταν έθιμο να χρησιμοποιούν όλο το λίπος που βρισκόταν στο σπίτι προτού αρχίσει η Σαρακοστή). Το καρναβάλι είναι επίσης και μια παραδοσιακή γιορτή σε πολλές πόλεις της Ευρώπης και της Νότιας Αμερικής: στο Παρίσι, στη Νίκαια, στη Ρώμη, στη Βενετία, στο Μόναχο, στο Ρίο Ιανέιρο, στο Μπουένος Άυρες, για να ονομάσουμε λίγες μόνο. Ωστόσο, όπως λέει η εγκυκλοπαίδεια Delta Larousse (στα Πορτογαλικά), «Το καρναβάλι στο Ρίο Ιανέιρο θεωρείται το πιο ζωηρό».

Σ’ όλα τα καρναβάλια, θα βρείτε αφθονία μουσικής, χορού, μάσκες, αποκριάτικα κοστούμια, παρελάσεις με στολισμένα αποκριάτικα άρματα και, πάνω απ’ όλα, πολλή «ελευθερία». Όπως λένε τα λόγια ενός παλιού Βραζιλιάνικου τραγουδιού, «Θα σε φιλήσω τώρα, αλλά μη με παρεξηγήσεις, σήμερα είναι καρναβάλι». Σύμφωνα με τις ίδιες κατευθυντήριες γραμμές, μερικά χρόνια πριν το Newsweek σχολίαζε: «Στη Ρηνανία, το . . . Karnevalfreiheit (ελευθερία του καρναβαλιού) αναγνωρίζεται νόμιμα σαν μια δικαιολογία για καθετί σχεδόν εκτός από την ανθρωποκτονία ή το να οδηγείς μεθυσμένος. Και το Time ανέφερε ότι «οι δικαστές [στο Μόναχο] δεν θεωρούν ότι η μοιχεία παρέχει νόμιμο λόγο για διαζύγιο στη διάρκεια του Fasching [στην περίοδο του καρναβαλιού]». Είναι μια μέρα για να ξεχνάς τις ανησυχίες, να δραπετεύεις από τα προβλήματά σου—ναι, πρόκειται για την περίοδο του καρναβαλιού!

Το Καρναβάλι στη Βραζιλία

Η Βραζιλία ανακαλύφθηκε και αποικίστηκε από τους Πορτογάλους οι οποίοι, μαζί με τα εκατομμύρια των Αφρικανών σκλάβων που φέρθηκαν στη διάρκεια των 300 ετών του επαίσχυντου δουλεμπορίου, άφησαν το σημάδι τους πάνω στο καρναβάλι. Η όρεξη που είχαν οι Αφρικανοί αυτοί για το ρυθμικό χορό και το τραγούδι, που συνοδεύεται από ζωηρές κινήσεις του σώματος, έκαναν να εμφανιστεί η σάμπα, ένας σαγηνευτικός, δυαδικός μουσικός ρυθμός με ακομπανιαμέντο δύο τετάρτων, αρκετό για να κάνει τα πλήθη να πέσουν σε παραλήρημα στις τεράστιες παρελάσεις στους δρόμους των Βραζιλιάνικων πόλεων.

Ιδιαίτερα στο Ρίο Ιανέιρο, τα ξενοδοχεία είναι κλεισμένα αποκλειστικά και μόνο από τουρίστες απ’ όλα τα μέρη της υδρογείου οι οποίου έρχονται για να παρακολουθήσουν τις γιορτές του καρναβαλιού, που φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με την παρέλαση των Σχολών της Σάμπας. Το 1983 η κυβέρνηση του Ρίο Ιανέιρου έφτιαξε ιδιαίτερα γι’ αυτές τις παρελάσεις, δυο μεγάλες εξέδρες από τσιμέντο με καθίσματα για περίπου εκατό χιλιάδες άτομα. Αλλά τι το ιδιαίτερο υπάρχει σ’ αυτή την παρέλαση των Σχολών της Σάμπας;

Μια Σχολή Σάμπας είναι ένας σύλλογος, μια λέσχη, που αποτελείται ίσως από χιλιάδες χορευτές και ενθουσιώδεις οπαδούς της σάμπας—άντρες, γυναίκες, και παιδιά που γενικά ζουν στην ίδια περιοχή. Κάθε σχολή έχει τον καρναβαλέσκο, δηλαδή το διευθυντή της, ο οποίος σχεδιάζει και προγραμματίζει το σενάριο, τα κοστούμια, και τη βασική μουσική που θα χρησιμοποιηθούν στην παρέλαση της σχολής. Με τις πληροφορίες αυτές, κάθε χορευτής θα φτιάξει κατόπιν το κοστούμι του (ή της) και θα κάνει δοκιμές για τα βασικά βήματα του χορού.

Αλλά είναι το σημερινό καρναβάλι απλώς μια αθώα, γιορταστική περίπτωση;

«Η Άλλη Όψη της Γιορτής»

Κάτω από τον τίτλο αυτό το περιοδικό Veja της 14ης Μαρτίου 1984, δήλωνε: «Ανέκαθεν υπήρχαν ομοφυλόφιλοι στο Καρναβάλι, αλλά αυτό που συνέβη αυτή τη φορά, στο Καρναβάλι Καριόκα [του Ρίο] ήταν μια αποφασιστική κατάκτηση των δραστηριοτήτων τους. Εκεί, η μεγαλύτερη δημοφιλής γιορτή του κόσμου μετασχηματίστηκε σε κάτι που πιθανόν θα μπορούσε να διακριθεί σαν η μεγαλύτερη γιορτή ομοφυλόφιλων πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη. Με τη σαφή ενθάρρυνση των χρηματοδοτών της γιορτής αυτής, το Ρίο Ιανέιρο πρόσφερε ένα μαραθώνιο σχεδόν 20 καρναβαλίστικων χορών για ομοφυλόφιλους. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες ήρθαν 230 ομοφυλόφιλοι με ναυλομένη πτήση η οποία τους έφερε πρόθυμους για οτιδήποτε στην πόρτα του φεστιβάλ, στο Αεροδρόμιο Γκαλεάο. . . . Πολλά πράγματα άλλαξαν σ’ αυτή την περιοχή, όπως μπορεί να δει κανείς και, ανάμεσά τους, αυτός ο ίδιος ο ορισμός του ποια ήταν τα πραγματικά αστέρια του σόου. Πράγματι, οι ομοφυλόφιλοι δεν έγιναν μόνο γενικά αποδεκτοί: Έφτασαν να θαυμάζονται και, σαν αποτέλεσμα, να πλευρίζονται με ανήθικες προτάσεις».

Στο ίδιο αυτό καρναβάλι, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση απείλησε να αναλάβει δράση ενάντια σε ορισμένους τηλεοπτικούς σταθμούς οι οποίοι, ενώ μετέδιδαν τους καρναβαλίστικους χορούς, έδειξαν στα εθνικά δίκτυα «σκηνές αυνανισμού, εμπρόσθιου σεξ και διάφορες μορφές συνουσίας».

Για πολλούς το «πνεύμα του καρναβαλιού» περιλαμβάνει την ιδέα ότι στη διάρκεια των τεσσάρων εκείνων ημερών ένα άτομο έχει την ειδική άδεια να κάνει οτιδήποτε θα ήθελε να κάνει τον υπόλοιπο χρόνο αλλά δεν το κάνει εξαιτίας ηθικών ή κοινωνικών περιορισμών. Στη διάρκεια του καρναβαλιού, «όλα επιτρέπονται» ιδιαίτερα όταν το αλκοόλ ρέει άφθονο. Σχολιάζοντας πάνω σ’ αυτό, η εφημερίδα O Estado de S. Paulo, ανέφερε: «Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα στην περίοδο του καρναβαλιού είναι η μέθη. Αναμφίβολα εξαιτίας της αυξημένης κοινωνικής έντασης, με την κούραση και την έλλειψη ικανοποίησης του σύγχρονου ανθρώπου, το ποτό εξακολουθεί να είναι ένα φθηνό μέσο φυγής, ιδιαίτερα αν ο άνθρωπος έχει τέσσερις μέρες ελεύθερες. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι το αλκοόλ δεν είναι απλώς ένα μέσο φυγής . . . Κάτω από την επιρροή του διαπράττονται πολλές απερίσκεπτες και ανόητες πράξεις».

Καλύτεροι Τρόποι «Για να Ξεφύγει Κανείς από Όλα Αυτά»

Απογοητευμένοι μ’ αυτά που συνέβαιναν στο καρναβάλι, πολλοί τέως ενθουσιώδεις οπαδοί του καρναβαλιού, ενώ εξακολουθούν να απολαμβάνουν ένα καλό μουσικό κομμάτι σάμπας, αποβλέπουν αλλού για τρόπους χαλάρωσης και για να «ξεφύγουν από όλα αυτά». Στις γιορτές ή στα σαββατοκύριακα, οι λεωφόροι που οδηγούν προς τις μεγάλες πόλεις είναι γεμάτες με αυτοκίνητα που κατευθύνονται προς τις ακτές ή προς τα βουνά. Ο τρομερός ρυθμός του βιομηχανικού αυτού κόσμου απαιτεί περιόδους χαλάρωσης και αλλαγής. Ακόμη και ο Ιησούς Χριστός, ένας τέλειος άνθρωπος, το βρήκε αναγκαίο να ξεφύγει και να χαλαρώσει. (Μάρκος 6:30-32) Ωστόσο, μπορούμε να φαντασθούμε τον Ιησού να παίρνει τους μαθητές του στη Ρώμη για να συμμετάσχουν στη Ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρναλίων, που είχαν ένα πνεύμα παρόμοιο μ’ εκείνο του καρναβαλιού σήμερα;

Σύντομα αυτή η γενιά θα φτάσει στον καιρό που δεν θα υπάρχει πια ανάγκη για να «ξεφεύγει απ’ όλα αυτά» προκειμένου να ξεχάσει τα καθημερινά προβλήματα της ζωής. Τα προβλήματα αυτά απλώς δεν θα υπάρχουν. Όλο το έτος, οι κάτοικοι της γης θα αισθάνονται όπως και οι αρχαίοι Ισραηλίτες οι οποίοι απελευθερώθηκαν από το ζυγό της Βαβυλώνας προκειμένου να επιστρέψουν στη γη τους. Σχετικά μ’ αυτό, ο προφήτης Ησαΐας έγραψε: «Πάσα η γη αναπαύεται, ησυχάζει· εκφωνούσιν άσματα αγαλλιάσεως». (Ησαΐας 14:7) Αυτά τα «άσματα αγαλλιάσεως» δεν θα είναι το αποτέλεσμα του αλκοόλ ή των έκφυλων πράξεων αλλά, μάλλον, θα είναι από τη μεγάλη χαρά που θα ζουν στην παραδεισένια γη κάτω από μια δίκαιη κυβέρνηση.

Η Προέλευσή Του

Κανένας δεν είναι βέβαιος για την προέλευση του καρναβαλιού. Οι ρίζες του πηγαίνουν βαθιά μέσα στην ιστορία, έτσι υπάρχουν πολλές απόψεις. Η Encyclopaedia Britannica κάτω από τον τίτλο «Καρναβάλι» αναφέρει: «Η προέλευση της λέξης είναι αβέβαιη, παρ’ ότι πιθανόν να προέρχεται από το Μεσαιωνικό Λατινικό carnem levare ή carnelevarium, που σημαίνει να παίρνεις ή να αφαιρείς κρέας. Αυτό συμπίπτει με το γεγονός ότι το καρναβάλι είναι η τελευταία γιορτή πριν από την αρχή των αυστηρών 40 ημερών της Σαρακοστής, στη διάρκεια της οποίας οι Καθολικοί, τα πρώτα χρόνια, απείχαν από τη βρώση κρέατος. Η ιστορική προέλευση του καρναβαλιού είναι επίσης σκοτεινή. Πιθανόν να έχει τις ρίζες του σε μια πρωτόγονη γιορτή προς τιμή της αρχής του νέου έτους και της ξαναγέννησης της φύσης, παρ’ ότι είναι επίσης πιθανόν ότι οι αρχές του καρναβαλιού στην Ιταλία ίσως συνδέονταν με την ειδωλολατρική γιορτή των Σατουρναλίων στην αρχαία Ρώμη». Μια άλλη γνώμη είναι ότι η λέξη προέρχεται από την «σαρκική ηδονή». Και η εγκυκλοπαίδεια Delta Larousse λέει: «Η προέλευση του καρναβαλιού θα πρέπει να ανιχνευτεί στους αρχαιότερους οργιαστικούς γιορτασμούς του ανθρώπου, περιλαμβανομένων των Ρωμαϊκών Σατουρναλίων, θρησκευτικής φύσης, που γιόρταζαν την επιστροφή της άνοιξης, και που συμβόλιζαν την ξαναγέννηση της φύσης. Επίσης η τελετουργική προέλευση των μασκών του καρναβαλιού σχετίζεται με τη λατρεία των νεκρών».

*** g86 22/6 σ. 23-25 Καρναβάλι! Μια Φυγή από τα Προβλήματα της Ζωής; ***