Ένα γεγονός που δεν έχει προβληθεί όσο θα έπρεπε, από την ιστορία του Πειραιά είναι η έμπρακτη συμμετοχή της πόλης μας, στην διοργάνωση και τέλεση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που έγιναν στην Αθήνα το 1896.

Οι αγώνες διήρκεσαν εννιά αγωνιστικές ημέρες και σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο ξεκίνησαν στις 26 Μαρτίου του 1896, την επομένη δηλαδή της επετείου της Εθνικής μας παλιγγενεσίας, στις τρεις το μεσημέρι με την πανηγυρική τελετή στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Θεωρώ μέγα λάθος σήμερα η αναγραφή της ημερομηνίας έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων να γίνεται με βάση το νέο ημερολόγιο, διότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες ουδέποτε προγραμματίστηκαν να γίνουν Απρίλιο. Ξεκίνησαν την επομένη της εθνικής μας εορτής, ώστε η ημερομηνία της ελληνικής ανεξαρτησίας, η 25η Μαρτίου, να ακουστεί και να γίνει γνωστή ως τα πέρατα της οικουμένης.

Τόσο τα αγωνίσματα όσο και η εορτής έναρξης αυτών έγιναν με επιτυχία και στον Πειραιά. Κι αυτό σε μεγάλο βαθμό οφειλόταν στον Τρύφωνα Μουτζόπουλο, στην τεράστια αυτή προσωπικότητα που ο Πειραιάς ευτύχησε να έχει την περίοδο εκείνη για Δήμαρχο. Είναι παράξενο που σήμερα στο βιογραφικό του καταγράφεται και η παραμικρή λεπτομέρεια, αλλά αγνοείται η αναφορά του γεγονότος ότι ήταν ο Δήμαρχος των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων για τον Πειραιά.

Ολυμπιακοί αγώνες μετά την αποφυγή πτώχευσης του Δήμου Πειραιώς

Και η αξία της συνεισφοράς του γίνεται ακόμη μεγαλύτερη αν σκεφτεί κάποιος ότι όλα αυτά συνέβησαν λίγες μέρες μόνο μετά τη δραματικές στιγμές που έζησε ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο με την παραλίγο άτακτη πτώχευση της πόλης. Πτώχευση καθώς πολλοί δρόμοι, πλατείες και κήποι που χρησιμοποιούνταν στον Πειραιά, που ο Δήμος θεωρούσε ότι αποτελούσαν δημόσιες εκτάσεις και που είχε μετατρέψει σε δρόμους προς το κοινό βεβαίως όφελος, αποδείχθηκαν ιδιωτικές και κατόπιν τούτου έχρηζαν υψηλών αποζημιώσεων.

Φυσικά ο Δήμος αδυνατούσε να καταβάλλει τις αποζημιώσεις αυτές και θα οδηγείτο στην καταστροφή, αν ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης προσωπικά δεν μεσολαβούσε και κατάφερνε να περάσει νόμο «Περί οδοποιίας» στη Βουλή ο οποίος απάλλασσε τον Δήμο από την καταβολή ποσών που αδυνατούσε να καταβάλλει. Στις 21 Μαρτίου 1896, πέντε μόνο ημέρες πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το Δημοτικό Συμβούλιο βρέθηκε σε μια ιστορική συνεδρίαση όπου ο Δήμαρχος Τρύφων Μουτζόπουλος ανακοίνωσε το αίσιο γεγονός της έκδοσης περί οδοποιίας νόμου και της απαλλαγής των χρεών του. Κατόπιν αυτού αποφασίστηκε, η ανώνυμη μέχρι τότε Πλατεία μπροστά από το Αστικό Σχολείο να ονομαστεί «Πλατεία Δηλιγιάννη», ενώ η εικόνα του Σωτήρα του Πειραιά να ανεγερθεί στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου.

Μετά το πέρας της Συνεδρίασης ο Μουτζόπουλος έφυγε προς συνάντηση με τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη, όπου του διεμήνυσε προσωπικά τις ευχαριστίες του Δημοτικού Συμβουλίου ενώ του επέδωσε και το ψήφισμα του Συμβουλίου με το οποίο ανακηρύσσεται ευεργέτης της πόλης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες λοιπόν ο Πειραιάς συμμετείχε στην τέλεση των πρώτων σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων.

Η προετοιμασία είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Τον Φεβρουάριο ήδη ο Δήμος δια του τύπου ζητούσε από τους Πειραιώτες που διέθεταν οικίες ή δωμάτια προς ενοικίαση (με ή χωρίς έπιπλα) και επιθυμούσαν να τα ενοικιάσουν στους ξένους που θα έρχονταν στην Ελλάδα λόγω των αγώνων να τα δήλωναν σε ειδικό γραφείο «Πρόνοιας» που λειτουργούσε στον Πειραιά στην οδό Μπουμπουλίνας 21.

Όμως οι Ολυμπιακοί Αγώνες στον Πειραιά σηματοδοτούν μια άγνωστη σήμερα ημερομηνία για τον Πειραιά, που είναι η 29η Μαρτίου του 1896.

Τελετή έναρξης με δύο ημέρες καθυστέρηση

Στις 29 Μαρτίου 1896, την Πέμπτη δηλαδή ημέρα των αγώνων, ο Δήμαρχος των Ολυμπιακών Αγώνων στον Πειραιά, ο Τρύφωνας Μουτζόπουλος, κήρυττε την έναρξη των αγωνισμάτων στον Πειραιά. Η τελετή ήταν βραδινή και σύμφωνα με το πρόγραμμα είχε ώρα εκκίνησης στις 22.00 και κέντρο όλη παράλια ακτογραμμή του εμπορικού λιμανιού του Πειραιά από την Πλατεία Καραϊσκάκη έως τον Τινάνειο Κήπο. Ο Πειραιάς ωστόσο είχε εμπλακεί λίγο νωρίτερα στην διεξαγωγή των αγώνων. Ήδη κατά την Τρίτη αγωνιστική ημέρα (στις 27 Μαρτίου) είχε διεξαχθεί από το Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου η εκκίνηση του ποδηλατικού αγώνα των 100 χιλιομέτρων, ενώ την ίδια στιγμή μέσα στο Ποδηλατοδρόμιο διεξάγονταν αγώνες τένις. Το Νέο Φάληρο ανήκε διοικητικά στον Πειραιά. Καθώς οι διοργανωτές όμως επιθυμούσαν διακαώς τους Πειραιώτες να πηγαίνουν να παρακολουθήσουν τους αγώνες του ποδηλατοδρομίου δεν επέτρεψαν την διοργάνωση των εγκαινίων την ίδια ημέρα που ξεκινούσαν οι αγώνες στον Πειραιά.

Ημέρα που έκανε μάλιστα δαιμονισμένο κρύο. Ματαίως η μουσική του Βασιλικού Ναυτικού που παιάνιζε προσπαθούσε να τονώσει το ηθικό αθλητών και θεατών. Ίσως και αυτός να ήταν ο λόγος που από τους 19 αθλητές που είχαν δηλώσει συμμετοχή στα 100 χιλιόμετρα ποδηλασίας, έλαβαν μέρος μόνο εννιά!

Η αλησμόνητη Παρασκευή

Πραγματικά έστω και με την αναβολή αυτής της μιας ημέρας, στις 29 Μαρτίου στις εννιά και μισή το βράδυ η πόλη του Πειραιά φωταγωγείται ενώ ο Τρύφων Μουτζόπουλος φροντίζει να φωταγωγηθεί και ο αραιοκατοικημένος ακόμα λόφος της Μουνυχίας. Όλοι οι δρόμοι του Πειραιά ήταν σημαιοστόλιστοι όπως επίσης οι κήποι και οι πλατείες. Όλος ο λιμένας έλαμπε από την φωταψία. Τα Θωρηκτά πλοία του στόλου μας και τα άλλα πολεμικά είχαν εισέλθει στον λιμένα και τα φώτα τους ενίσχυαν τον δημοτικό φωτισμό.

Η φιλαρμονική του Ναυτικού παιάνιζε στην Πλατεία Καραϊσκάκη, η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς στον Τινάνειο κήπο, ενώ η Φιλαρμονική της Αθήνας στην Βασιλική αποβάθρα. Από κοντά στο ίδιο σημείο και η Φιλαρμονική του Ζαννείου Ορφανοτροφείου (η λεγομένη Φιλαρμονική των Ορφανών) που παιάνιζε μέσα από μια φωταγωγημένη φορτηγίδα δεμένη στην Βασιλική Αποβάθρα. Οι Βασιλείς κατέφτασαν πρώτα στο Δημαρχείο (Ωρολόγιον) όπου τους ανέμενε ο Δήμαρχος και το Συμβούλιο. Στο Δημαρχείο έφτασε και η Βασιλική Οικογένεια της Σερβίας με τον Αλέξανδρο, από κοντά και ο Ρώσος πρίγκιπας Γεώργιος. Αυτοί μαζί με τα μέλη της Κυβέρνησης καταλαμβάνουν τους εξώστες του Δημαρχείου. Τότε μπροστά από την παραλιακή οδό διέρχεται η λαμπαδηφορία που διεξάγεται από ναύτες των Θωρηκτών που στοιχισμένοι σε γραμμή κρατούν αναμμένους πυρσούς. Πίσω τους επίσης κρατώντας πυρσούς οι μαθητές του Γυμνασίου και τα μέλη του Ομίλου Πεζοπόρων Πειραιώς.

Στις δέκα και μισή γίνεται καύση πυροτεχνημάτων από τα πλοία, με τον κόσμο συγκεντρωμένο κατά μήκος της παραλίας από το Δημαρχείο έως την Πλατεία Καραϊσκάκη. Ο ενθουσιασμός ήταν ιδιαιτέρως έντονος όπως και όλων των Πειραιωτών. Κι αυτό είχε να κάνει όχι με τις εορτές για έναρξη των Ολυμπιακών Αθλημάτων στον Πειραιά, αλλά διότι την ίδια μέρα είχε διεξαχθεί ο Μαραθώνιος δρόμος στον οποίο νικητής ήταν Έλληνας, ήταν ο θρυλικός Σπύρος Λούης. Τότε το αγώνισμα του Μαραθωνίου δρόμου δεν ήταν το τελευταίο με το οποίο έκλειναν οι Ολυμπιακοί Αγώνες όπως συμβαίνει σήμερα. Το νέκταρ της νίκης του Μαραθωνίου μαζί με τις εκδηλώσεις του Πειραιά, τον συγκεντρωμένο κατά χιλιάδες κόσμο στην παραλία γύρω από το Δημαρχείο της πόλης, δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα όπου τα πλήθη ζητωκραυγάζουν διαρκώς πέριξ του δημαρχείου. Ήταν η ημέρα που έμεινε στην ιστορία ως «αλησμόνητη Παρασκευή».

Σε εκείνη την αλησμόνητη Παρασκευή οι Πειραιώτες γιόρτασαν τη συμμετοχή της πόλης του Πειραιά στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τη νίκη στον Μαραθώνιο Δρόμο του Έλληνα Σπύρου Λούη, αλλά και τη δεύτερη νίκη στο ίδιο αγώνισμα του Πειραιώτη Χαρίλαου Βασιλάκου, που την εποχή εκείνη των αγώνων κατοικούσε στο Πασαλιμάνι.

Στις 11.30’, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, οι Βασιλείς φεύγουν με έκτακτη αμαξοστοιχία για την Αθήνα, κι έτσι λαμβάνει τέλος η μοναδική αυτή λαμπρή τελετή.

Η 29 Μαρτίου 1896 θεωρείται η ημέρα που επίσημα ξεκίνησαν τα Ολυμπιακά αθλήματα να τελούνται στον Πειραιά. Θα πρέπει να αποτελεί μια σημαντική ημέρα στην ιστορία της πόλης.

Έφτασε η ώρα των αγωνισμάτων

Την επόμενη ημέρα Σάββατο 30 Μαρτίου του 1896, ξεκινούν οι αγώνες στον Πειραιά, στις δέκα και μισή το πρωί με τους αγώνες κολύμβησης στο λιμένα της Ζέας. Παράλληλα στο Ποδηλατοδρόμιο διεξάγονται ποδηλατικοί αγώνες των δύο και δέκα χιλιομέτρων, παράλληλα με τους αγώνες τένις. Ο λιμενίσκος της Ζέας θα μπορούσε να πει κάποιος ότι είναι ιδανικά κατασκευασμένος για τη τέλεση αγώνων κολύμβησης. Ο όρμος σε όλο το μήκος του ήταν κατάμεστος. Τα καθίσματα που είχαν στηθεί είχαν γεμίσει από νωρίς. Επί σημαιοστολισμένης φορτηγίδας βρισκόταν η ελλανόδικος επιτροπή. Έγιναν τέσσερις αγώνες κολύμβησης 100 μέτρων και 100 μέτρων μόνο για ναύτες του πολεμικού ναυτικού, 500 και 1.200 μέτρων.

Ειδικά για τους αγώνες Κολύμβησης στη Ζέα διαβάστε αναλυτικά σε παλαιότερο αφιέρωμα εδώ.

Την Κυριακή 31 Μαρτίου (έβδομη ημέρα των αγώνων) στις τέσσερις το απόγευμα γίνεται μεγάλη συναυλία στο Νέο Φάληρο που σηματοδοτεί την έναρξη των αγώνων της ιστιοπλοΐας. Την ίδια ημέρα στο ποδηλατοδρόμιο τερματίζουν οι ποδηλάτες που μετείχαν στο μαραθώνιο ποδηλατικό δρόμο. Από τους 18 που δήλωσαν συμμετοχή μόνο 6 έλαβαν τελικά μέρος. Από αυτούς οι 4 ήταν Έλληνες και οι 4 ξένοι. Σημείο Έναρξης έξω από τη Ριζάρειο Σχολή με κατεύθυνση τον Μαραθώνα και από εκεί πίσω για τον τερματισμό στο Νέο Φάληρο.

Αναβολή λόγω άσχημων καιρικών συνθηκών

Τη Δευτέρα 1 Απριλίου (όγδοη και προτελευταία ημέρα των αγώνων) διεξάγεται στο ποδηλατοδρόμιο δωδεκάωρος ποδηλατικός αγώνας που ξεκινά στις έξι το πρωί στις δέκα τη νύχτα.

Στον Φαληρικό όρμο ήταν να γίνουν αγώνες κωπηλασίας και πολεμικής λεμβοδρομίας. Κι ενώ τα πάντα ήταν έτοιμα οι αγώνες αυτοί αναβλήθηκαν λόγω άσχημων καιρικών συνθηκών. Η παραλία του Νέου Φαλήρου ήταν εκτεθειμένη στους ανέμους ιδιαίτερα κατά το μήνα Μάρτιο. Ο Τρύφων Μουτζόπουλος είχε υποδείξει στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, αυτοί να γίνουν στο λιμένα της Ζέας αλλά δυστυχώς δεν εισακούστηκε. Ο λόγος; Ξανά ο ίδιος. Οι Πειραιώτες να συγκεντρωθούν στο Νέο Φάληρο για να παρακολουθήσουν τους δωδεκάωρους αγώνες ποδηλασίας αλλά και συγχρόνως τους αγώνες κωπηλασίας. Η Επιτροπή δεν επιθυμούσε τη διασπορά αγώνων σε δύο διαφορετικά σημεία. Αν οι αγώνες κωπηλασίας γίνονταν στη Ζέα στο Ποδηλατοδρόμιο δεν θα έρχονταν οι Πειραιώτες που θα παρέμεναν στο κέντρο.

Τα ανάμεικτα συναισθήματα

Την ίδια ημέρα όμως αναγγέλλεται η είδηση θανάτου του Χαρίλαου Τρικούπη από τη Μασσαλία. Το λιμάνι του Πειραιά αποχαιρετά πολλούς ξένους που είχαν έρθει ακτοπλοϊκώς στη χώρα μας και ετοιμάζεται να υποδεχθεί με θλίψη τον μεγάλο νεκρό τον Χαρίλαο Τρικούπη. Το γαλλικό ατμόπλοιο «Αμερική» με αποστολή να παραλάβει τη σωρό του Τρικούπη από Μασσαλία. Τα συναισθήματα ανάμικτα. Από τη μια ένας λαός που χαίρεται για τα κατορθώματα των αγώνων και ειδικά για τον Λούη κι από την άλλη η Σημαίες κυματίζουν μεσίστιες. Μια μεγάλη θαλασσοταραχή πλήττει τον Πειραιά. Ο αέρας φυσά Νοτιοδυτικός, αυτός ακριβώς που κτυπάει την καρδιά του λιμανιού. Οι ξένοι ταλαιπωρούνται να φύγουν. Το γαλλικό εμπορικό ατμόπλοιο «Αμερική» φεύγει εν μέσω κυμάτων να παραλάβει τον Τρικούπη. Οι εφημερίδες ασχολούνται με τον Έντισσον που κατόρθωσε να δει ολόκληρο τον ανθρώπινο σκελετό. Οι πάντες αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν κάποιος να δει στο εσωτερικό του σώματος.

Η ζωή συνεχίζεται στην πόλη με τα δικά της μικρά ή μεγάλα γεγονότα, με τα δικά της προβλήματα.

Του Στέφανου Μίλεση
http://pireorama.blogspot.gr