Χρωστάει το όνομά του στο όρος Αιγάλεω από όπου κάποτε ο Ξέρξης παρακολούθησε την ιστορική ναυμαχία της Σαλαμίνας. Άνετα θα το έλεγε κανείς και προσφυγούπολη. Η σύγχρονη ιστορία του ξεκινάει κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920 από ένα μικρό οικισμό (εκεί που βρίσκεται σήμερα το Μπαρουτάδικο) που δημιουργήθηκε με την εγκατάσταση των προσφύγων. Ασσύριοι, Μικρασιάτες, Πόντιοι κι Αρμένιοι συνέθεσαν το βασικό πληθυσμό του. Καθόλου τυχαίο που στη συνέχεια ο οικισμός πήρε την ονομασία «Νέες Κυδωνίες». Σε δήμο αναβαθμίστηκε το 1941. Η περιοχή σήμερα είναι πανέμορφη, ιδανική για περπάτημα και σε σημείο-κλειδί. Ανάμεσα στην Αθήνα και στον Πειραιά με πέντε βασικούς κόμβους να περνούν από αυτό και δύο ΤΕΙ να ανανεώνουν τον πληθυσμό του. Ωστόσο, ενδιαφέρον έχουν οι ιστορίες που κρύβει σε κάθε γωνιά, οι φιλόξενοι κάτοικοί του, τα γνωστά ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής που έμεναν εδώ και οι όμορφες γωνιές του.

Συναντήσαμε τον πρόεδρο του Συλλόγου Ασσυρίων Αιγάλεω, κ. Γιώργο Μπατσάρα, που μας μίλησε για την ιστορία των Ασσυρίων προσφύγων και μας ξενάγησε στο «μνημείο για τη γενοκτονία του 1915» που στήθηκε έξω από τον Άγιο Σπυρίδωνα, αλλά και στο κτίριο που στεγάζονται τα γραφεία τους, στην οδό Σαμψούντος, που έχει για πρόσοψη ομοίωμα της πύλης Μπερκάλ, μιας από τις δεκαοκτώ της Νινευή. «Το 1923 είχαν τους Ασσύριους σε καραντίνα, πεταμένους» περιγράφει και συμπληρώνει πως «σήμερα ζουν στο Αιγάλεω περισσότεροι από 500 Ασσύριοι ενώ πολλοί από αυτούς στελεχώνουν την πολιτική σκηνή, τις ένοπλες δυνάμεις, την τοπική αυτοδιοίκηση». Σχεδόν βουρκώνει όταν μιλάει για τη Μεσοποταμία και μας λέει πως σκοπεύει το Πάσχα να επισκεφθεί για πρώτη φορά το βόρειο Ιράκ παρά τους κινδύνους.

Στην οδό Καραϊσκάκη, στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού, συναντήσαμε τον κ. Γιάννη Κουτούλια, ιστορικό, μέλος του Δ.Σ. του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών «Νέες Κυδωνίες» και συνυπεύθυνο του Μουσείου, που μας ξενάγησε σε αυτό και μας μίλησε για τις δυσκολίες που συνάντησαν οι πρόσφυγες κατά την εγκατάστασή τους στην περιοχή, για τη Σμύρνη, για ομοιότητες και διαφορές με τη σημερινή προσφυγική κρίση αλλά και για το στήσιμο αυτού του υπέροχου Μουσείου. «Η πληθώρα των αντικειμένων που κατέφθασαν σε μας κατά το στήσιμο ήταν ασύλληπτη» περιγράφει. «Δυσκολευτήκαμε πολύ να επιλέξουμε ανάμεσα στα αντικείμενα. Κλειστήκαμε ένα μήνα σε ένα δωμάτιο μαζί με την Ντίνα Καγιοντζή και καταλήξαμε στο σημερινό αποτέλεσμα. Θέλαμε το Μουσείο να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα και κρατήσαμε μια ισορροπία ανάμεσα στα ιστορικά και τα λαογραφικά στοιχεία» καταλήγει. Στο Μουσείο συναντά κανείς ιστορικά έγγραφα, αντικείμενα από την καθημερινότητα των Μικρασιατών πριν την καταστροφή της Σμύρνης, στοιχεία για την κουλτούρα τους και φωτογραφίες. Φεύγοντας μάς έκανε δώρο το βιβλίο που έχει συγγράψει μαζί με την Αθηνά Δασκαλάκη που φέρει τον τίτλο «Μικρασιατών Ίχνη… Από τη Μικρά Ασία στο Αιγάλεω». Πρόκειται για θησαυρό.

Η ιστορία λέει ότι το πρώτο Σχέδιο Πόλης αποκτήθηκε το 1931 στην περιοχή των προσφυγικών. Κάπως έτσι περπατήσαμε όλη την οδό Μοσχονησίων και περιπλανηθήκαμε προς τα εκεί κατόπιν συμβουλής των ντόπιων για να φωτογραφήσουμε τις μικρές μονοκατοικίες που υπάρχουν ακόμα εκεί και έχουν υπέροχες αυλές.

Στο γυρισμό στρίψαμε προς το Άλσος Μπαρουτάδικο. Ένα πανέμορφο πνεύμονα πρασίνου –σημείο κατατεθέν της περιοχής– που φιλοξενεί μεταξύ άλλων πολιτιστικές εκθέσεις, σχολεία, εγκαταστάσεις των ΤΕΙ Αθήνας, café αλλά και το θερινό θέατρο Αλέξης Μινωτής, που εγκαινίασε κάποτε ο Μάνος Χατζιδάκης. Εκεί συναντήσαμε τον κ. Βασίλη Βασιλειάδη, πρόεδρο του συλλόγου «Φίλων του Πυριτιδοποιείου» που ως στόχο έχει την ανάδειξη των στοών, την προστασία του περιβάλλοντος και τον πολιτισμό. Μας μίλησε για την ιστορία του Μπαρουτάδικου αλλά και για την περιοχή γενικότερα. Η ιστορία του «Ελληνικού Πυριτιδοποιείου», που βρισκόταν στη θέση του άλσους, ξεκινάει από τα τέλη του 19ου αιώνα. «Σε έναν αυστριακό χάρτη του 1877 αναφέρεται ως εργοστάσιο πυρίτιδας, pulvenfabrik, που σημαίνει μπαρουτόσκονη» μας εξηγεί. «Το 1934 ανέλαβε ο Μποδοσάκης και λίγο μετά έγινε η πρώτη πολεμική βιομηχανία της χώρας με τεράστια κέρδη. Έκλεισε μετά τη μεγάλη έκρηξη με τα πολλά πτώματα και τους τραυματίες. Οι στοές από κάτω έχουν και ακόμα και σήμερα ενδιαφέρον προς μελέτη» μας λέει.

Στο Καμίνι του Γκούμα

Στον Ελαιώνα επισκεφθήκαμε το εργαστήριο αγγειοπλαστικής του κ. Χαράλαμπου Γκούμα, ή «καμίνι» όπως είναι ευρέως γνωστό, και τον ίδιο τον κ. Γκούμα. Μας μίλησε για το πρώτο του έργο, την Ερατώ, μίας από τις 9 μούσες της ελληνικής μυθολογίας, που το έκανε στα 17 του, για μικρά γλυπτά που έκανε σαν παιδάκι, για τα «περισσότερα από 6.000 αγάλματα» που έχει κάνει μέχρι σήμερα, για τις συνεργασίες με ονόματα όπως της Αλίκης Βουγιουκλάκη, της Ειρήνης Παπά, του Γιώργου Μαρίνου, του Πάνου Κοκκινόπουλου και της Μαρίζας Κωχ, αλλά και για τους δρόμους της Αθήνας τους οποίους δεν κοιτά ποτέ. «Ποτέ δεν κοιτάζω δρόμους, περπατάω κοιτάζοντας ψηλά και καταλαβαίνω πού βρίσκομαι από τα ακροκέραμα γιατί πολλά από αυτά τα έχω φτιάξει ή επιδιορθώσει εγώ».

Ο «θερμοσίφουνας» της Παγώνας & το λαογραφικό Οικομουσείο

Στην οδό Δημαρχείου 33 βρίσκεται το Ιστορικό Λαογραφικό Οικομουσείο (Ι.Λ.Ο.Α.) του Συλλέκτη Γιάννη Περράκη που στήθηκε από τον ίδιο το 2009 μετά από χρόνια συλλογής αντικειμένων, όπως μας είπε ο ίδιος όταν μας άνοιξε το σπίτι του και μας ξενάγησε στο χώρο του Οικομουσείου. Εκεί, μεταξύ διαφόρων «θησαυρών» βρίσκονται μπρούτζινες κλειδαριές από το χρηματοκιβώτιο της Μαρίκας Κοτοπούλη, αλλά και ο «θερμοσίφουνας» της Παγώνας που το έπιανε πάντα «το γλυκύ του» από την ταινία «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα» του Γεωργίου Τζαβέλλα.

Ήξερες ότι…

Στο Αιγάλεω έμενε ο Γιώργος Ζαμπέτας. Μετακόμισε εκεί μαζί με την οικογένειά του το 1940. Έμενε στην οδό Σαλαμίνος (κοντά στην Ιερά Οδό). Εκεί απέναντι υπήρχε ένα σχολείο. «Έβγαινε και πετούσε στα παιδιά καραμέλες όταν έκαναν φασαρία και τους έλεγε “λοιπόν, μάγκες, τώρα ησυχία όμως”», θυμάται η κ. Μαρία Χατζηνικολάου, φιλόλογος που πήγαινε κάποτε εκεί σχολείο. Από το Αιγάλεω ήταν η Μαρίκα Νίνου και ο Σπύρος Ζαγοραίος.

Check

● Την «τιμπαρτονική» πλατεία έξω από το Μετρό. Είναι σαν να έχει κλαδέψει τα δέντρα ο «Ψαλιδοχέρης» αλλά είναι δημιουργία της εταιρείας ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ.

● Τους λουκουμάδες του Μπαλατσούρα. Βρίσκονται στον πεζόδρομο της οδού Κυδωνιών από το 1930.

● Το φαινόμενο Cap-Cap στην Πανόρμου. Θα βρεις ουρά. Υπομονή.

● Τον πεζόδρομο της Αγίας Λαύρας. Είναι γεμάτος τσιπουράδικα και μετά τις 21.00 δεν πέφτει καρφίτσα.

●Τη Μάρκου Μπότσαρη. Είναι η νέα «πιάτσα» της περιοχής.

● Τα στενά που συναντούν την Ιερά Οδό. Ανοίγουν τα μαγαζιά σαν τα μανιτάρια αυτή την εποχή.

● Την καλή αγορά της περιοχής.

● Το σπίτι με τα αγάλματα. Ρώτα τους ντόπιους πού είναι. Όλοι το ξέρουν. Θα σου φτιάξει τη μέρα.

http://www.athensvoice.gr