ΠΟΛΛΟΙ άνθρωποι, όταν μετρούν το βάρος τους ή υπολογίζουν πόσο κοστίζουν τα ψώνια τους, χρησιμοποιούν ινδοαραβικούς αριθμούς. Γιατί «ινδοαραβικούς»; Η βάση του σύγχρονου αριθμητικού συστήματος που χρησιμοποιεί τα ψηφία μηδέν έως εννέα φαίνεται πως αναπτύχθηκε στην Ινδία και έφτασε στη Δύση μέσω διανοουμένων του Μεσαίωνα που έγραφαν στην αραβική. Ο επιφανέστερος από αυτούς ήταν ο Μοχάμεντ ιμπν-Μούσα αλ-Χουαρίζμι. Γεννήθηκε πιθανόν στο σημερινό Ουζμπεκιστάν γύρω στο 780 Κ.Χ. και αποκαλείται ο «μέγας ήρωας των αραβικών μαθηματικών». Τι του χάρισε αυτή την αναγνώριση;

«ΗΡΩΑΣ ΤΩΝ ΑΡΑΒΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ»

Ο Αλ-Χουαρίζμι έγραψε για την πρακτική χρήση των δεκαδικών αριθμών, καθώς επίσης διευκρίνισε και διέδωσε μια μέθοδο για την επίλυση ορισμένων μαθηματικών προβλημάτων. Εξήγησε αυτή τη μέθοδο στο έργο του Συνοπτικό Βιβλίο Υπολογισμών με Συμπλήρωση και Εξίσωση. Η λέξη άλγεβρα είναι παραφθορά του όρου αλ-τζαμπρ που εμφανίζεται στον αραβικό τίτλο αυτού του βιβλίου. Σύμφωνα με τον επιστημονικό συγγραφέα Εσάν Μασούντ, η άλγεβρα θεωρείται «το σημαντικότερο μαθηματικό εργαλείο που επινοήθηκε ποτέ και το οποίο θεμελιώνει κάθε πτυχή των θετικών επιστημών»

«Αμέτρητες γενιές μαθητών λυκείου εύχονται να μην είχε μπει στον κόπο [ο Αλ-Χουαρίζμι] να ασχοληθεί με το αντικείμενο», λέει χαριτολογώντας ένας συγγραφέας. Πάντως, ο ίδιος ο Αλ-Χουαρίζμι δήλωσε ότι στόχος του ήταν να εξηγήσει μεθόδους που θα απλοποιούσαν τους υπολογισμούς στο εμπόριο, στη διαμοίραση κληρονομιάς, στην τοπογραφία και ούτω καθεξής.

Αιώνες αργότερα, μαθηματικοί της Δύσης, μεταξύ των οποίων ο Γαλιλαίος και ο Φιμπονάτσι, είχαν σε μεγάλη υπόληψη τον Αλ-Χουαρίζμι για τις σαφείς του εξηγήσεις αναφορικά με τη χρήση εξισώσεων. Οι περιγραφές του προλείαναν το έδαφος για περαιτέρω μελέτες στην άλγεβρα, στην αριθμητική και στην τριγωνομετρία. Μάλιστα, οι μελέτες που έγιναν στην τριγωνομετρία επέτρεψαν στους διανοουμένους της Μέσης Ανατολής να υπολογίζουν γωνίες και πλευρές τριγώνων, καθώς και να εμβαθύνουν στην αστρονομία

Στηριζόμενοι στο έργο του Αλ-Χουαρίζμι, κάποιοι ανέπτυξαν νέους τρόπους για να χρησιμοποιούν δεκαδικά κλάσματα και ανακάλυψαν νέες τεχνικές για να ορίσουν το εμβαδόν και τον όγκο. Οι αρχιτέκτονες και οι κατασκευαστές στη Μέση Ανατολή χρησιμοποιούσαν τέτοιες προηγμένες μεθόδους πολύ πριν από τους συναδέλφους τους στη Δύση, οι οποίοι εξοικειώθηκαν με αυτές στη διάρκεια των Σταυροφοριών. Όταν αργότερα εκείνοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους, έφεραν μαζί τους αυτή τη γνώση, έχοντας επίσης τη συμβολή μορφωμένων Μουσουλμάνων αιχμαλώτων και μεταναστών.

ΤΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΞΑΠΛΩΝΟΝΤΑΙ

Μεταγενέστερα, τα έργα του Αλ-Χουαρίζμι μεταφράστηκαν στα λατινικά. Η διάδοση των ινδοαραβικών αριθμών στη Δύση αποδίδεται γενικά στον Ιταλό μαθηματικό Φιμπονάτσι (περ. 1170-1250), ο οποίος ήταν γνωστός και ως Λεονάρντο της Πίζας. Έμαθε για αυτούς όταν ταξίδευε στην περιοχή της Μεσογείου και κατόπιν έγραψε το Βιβλίο Αριθμητικής.

Πέρασαν αιώνες μέχρι να γίνουν ευρέως γνωστές οι εξηγήσεις του Αλ-Χουαρίζμι. Τώρα όμως, οι μέθοδοί του και τα μαθηματικά που σχετίζονται με αυτές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, για να μην αναφερθούμε στο εμπόριο και στη βιομηχανία.

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ

Πρωτότυπα των σύγχρονων αριθμών χρησιμοποιούνταν στην Ινδία ήδη από τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ.

Ινδοί διανοούμενοι μετέφεραν αργότερα τις μαθηματικές τους γνώσεις στην αυλή του Χαλίφη αλ-Μανσούρ στη Βαγδάτη.

Στο βιβλίο του Υπολογισμός με Ινδικούς Αριθμούς, ο Αλ-Χουαρίζμι προώθησε το δεκαδικό σύστημα. Ανέλυσε διεξοδικά έννοιες που βρήκε σε παλιότερες πραγματείες, όπως αυτές των Ελλήνων, των Εβραίων και των Ινδών.

Ανεκτίμητη Κληρονομιά

«Όσον αφορά τους αριθμούς και τα μαθηματικά, η κληρονομιά [που μας άφησαν οι μεσαιωνικοί διανοούμενοι της Μέσης Ανατολής] είναι τεράστια και αδιαμφισβήτητη».—Επιστήμη και Ισλάμ, του Εσάν Μασούντ.

«Οι σύγχρονοι δυτικοί αριθμοί ίσως είναι συνονθύλευμα διαφόρων πηγών. Ωστόσο, από ό,τι είναι γνωστό, η χώρα που χρησιμοποίησε πρώτη τους περισσότερους από αυτούς τους αριθμητικούς χαρακτήρες είναι η Ινδία».—Διαδικτυακή έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα (Britannica Online Encyclopedia).

Στην Ευρώπη, οι ινδοαραβικοί αριθμοί «έγιναν ευρέως γνωστοί κατά τον 15ο αιώνα».—Εγκυκλοπαίδεια Κοινωνίας και Πολιτισμού στον Μεσαιωνικό Κόσμο (Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World).

πηγή