Χιλιάδες ιατρικές μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί ως σήμερα με κύτταρα HeLa, κύτταρα τα οποία προήλθαν από μια φτωχή αφροαμερικανίδα που πέθανε από καρκίνο το 1951. Εξήντα χρόνια μετά, η οικογένεια της Χενριέτα Λακς κατέληξε σε συμφωνία με την αμερικανική κυβέρνηση για τη χρήση των πολύτιμων γενετικών δεδομένων.

Η καπνεργάτρια Χενριέτα Λακς, της οποίας το όνομα αντικαταστάθηκε από το απρόσωπο «HeLa» στην επιστημονική βιβλιογραφία, ήταν μόλις 31 ετών όταν πέθανε από καρκίνο των ωοθηκών στο νοσοκομείο Τζον Χόπκινς της Βαλτιμόρης.

Κύτταρα που είχαν ληφθεί από την ασθενή κατά τη βιοψία καλλιεργήθηκαν στο εργαστήριο χωρίς τη συγκατάθεση της ίδιας και της οικογένειάς της, όπως ήταν σύνηθες εκείνη την εποχή. Τα κύτταρα της Λακς ήταν τα πρώτα ανθρώπινα κύτταρα που καλλιεργήθηκαν με επιτυχία στο δοκιμαστικό σωλήνα, καθώς ήταν καρκινικά κύτταρα που πολλαπλασιάζονται επ’ αόριστον και παραμένουν έτσι αθάνατα.

Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, η κυτταρική σειρά HeLa έγινε στάνταρτ εργαλείο για τις βιοϊατρικές μελέτες σε όλο τον κόσμο. Τα αθάνατα κύτταρα βοήθησαν μεταξύ άλλων στην ανάπτυξη του εμβολίου της πολιομυελίτιδας, προσέφεραν σημαντικά νέα στοιχεία για τον καρκίνο και το AIDS και χρησιμοποιήθηκαν σε έρευνες που βραβεύτηκαν με δύο Νόμπελ.

Όμως η οικογένεια της Χενριέτα Λακς δεν γνώριζε καν για την ύπαρξη των κυττάρων HeLa μέχρι το 1973, όταν ένας ερευνητής ήρθε σε επαφή με την Ντέμπορα Λακς, κόρη της Χενριέτα, η οποία πέθανε το 2009.

Η σειρά HeLa είχε θέσει τις βάσεις για τη σύγχρονη ιατρική και φαρμακευτική βιομηχανία, κι όμως οι απόγονοι της Χενριέτα όχι μόνο δεν είχαν κανένα κέρδος, αλλά δεν είχαν καν λόγο στη χρήση των γενετικών δεδομένων από τα κύτταρα.

Η πρώτη πλήρης γενετική αλληλουχία των κυττάρων HeLa δημοσιεύτηκε φέτος από ευρωπαίους ερευνητές, αποσύρθηκε όμως λίγο αργότερα λόγω κατηγοριών ότι επρόκειτο για αθέμιτη δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων.

Το θέμα δείχνει τώρα να λύνεται οριστικά έπειτα από συμφωνία των απογόνων της Λακς με τα αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH), τον κύριο φορέα δημόσιας βιοϊατρικής έρευνας στις ΗΠΑ.

Η συμφωνία προβλέπει ότι οι επιστήμονες που επιθυμούν να έχουν πρόσβαση στα γενετικά δεδομένα των κυττάρων θα πρέπει να λαμβάνουν έγκριση από επιτροπή στην οποία συμμετέχουν και απόγονοι της Χενριέτα Λακς. Επιπλέον, οι μελέτες που χρησιμοποιούν κύτταρα Λακς θα πρέπει να κάνουν ειδική μνεία στην προέλευσή τους.

Στις επαφές ανάμεσα στην οικογένεια Λακς και τα NIH μεσολάβησε η επιστημονική δημοσιογράφος Ρεμπέκα Σκλουτς, συγγραφέας του επιτυχημένου βιβλίου The Immortal Life of Henrietta Lacks.

Όπως δήλωσε η ίδια στο Nature, οι απόγονοι της Χενριέτα Λακς ούτε ζήτησαν ούτε πρόκειται να πάρουν οικονομική αποζημίωση για την προσφορά των γονιδίων τους στην ιατρική.

Newsroom ΔΟΛ