«ΕΧΟΥΜΕ ΣΥΝΗΘΙΣΕΙ ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΠΑΝΩ ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΟ ΕΔΑΦΟΣ ΩΣΤΕ ΟΤΑΝ ΑΥΤΟ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΚΟΥΝΙΕΤΑΙ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΚΥΡΙΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΣΥΓΧΥΣΗ».—«Η ΒΙΑΙΗ ΓΗ» (“THE VIOLENT EARTH”).

«ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ συγκαταλέγονται στις πιο καταστροφικές και ισχυρές δυνάμεις της φύσης», αναφέρει Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia). Αυτή η δήλωση δεν είναι υπερβολική, εφόσον η ενέργεια που εκλύεται σε έναν μεγάλο σεισμό μπορεί να είναι 10.000 φορές μεγαλύτερη από αυτήν που απελευθέρωσε η πρώτη ατομική βόμβα! Κάτι που επιτείνει το φόβο είναι το γεγονός ότι σεισμοί μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε κλίμα, σε οποιαδήποτε εποχή και οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Μολονότι δε οι επιστήμονες ίσως πιθανολογούν σχετικά με το πού θα σημειωθούν κάποιες ισχυρές δονήσεις, δεν μπορούν να προσδιορίσουν το πότε.

Σεισμοί συμβαίνουν όταν μετακινούνται μάζες πετρωμάτων κάτω από την επιφάνεια της γης. Τέτοιου είδους δραστηριότητα λαβαίνει χώρα αδιάκοπα. Συνήθως τα κρουστικά κύματα που δημιουργούνται δεν είναι τόσο ισχυρά ώστε να γίνουν αισθητά στην επιφάνεια της γης, αλλά μπορούν να ανιχνευτούν και να καταγραφούν από έναν σεισμογράφο.* Άλλες φορές, οι ρήξεις των πετρωμάτων και οι μετακινήσεις που λαβαίνουν χώρα αρκούν για να προκαλέσουν ισχυρές δονήσεις στην επιφάνεια.

Γιατί, όμως, λαβαίνει χώρα αυτή η διαρκής κίνηση στο φλοιό της γης; «Μια εξήγηση μπορεί να δοθεί με βάση την τεκτονική των πλακών, μια θεωρία που έφερε επανάσταση στον τομέα των επιστημών της Γης», λέει το Εθνικό Κέντρο Πληροφοριών για τους Σεισμούς (NEIC). «Τώρα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν εφτά μεγάλες τεκτονικές πλάκες που διαιρούνται σε αρκετές μικρότερες», προσθέτει το NEIC, «και όλες κινούνται διαρκώς μετατοπίζοντας η μία την άλλη, σε αποστάσεις που κυμαίνονται από 10 ως 130 χιλιοστόμετρα το χρόνο». Οι περισσότεροι σεισμοί, λέει το NEIC, περιορίζονται στις στενές ζώνες που αποτελούν τα όρια των πλακών. Σε αυτά τα σημεία είναι πιθανό να σημειωθεί το 90 τοις εκατό των μεγάλων σεισμών.

Μέγεθος και Ένταση

Η σφοδρότητα ενός σεισμού μπορεί να υπολογιστεί από το μέγεθός του ή από την έντασή του. Τη δεκαετία του 1930, ο Τσαρλς Ρίχτερ επινόησε μια κλίμακα για τον υπολογισμό του μεγέθους των σεισμών. Καθώς ο αριθμός των σεισμογραφικών σταθμών αυξανόταν, επινοήθηκαν νέες κλίμακες με βάση την ιδέα του Ρίχτερ. Το λεγόμενο μέγεθος ροπής, λόγου χάρη, υπολογίζει την ενέργεια που απελευθερώνεται στην εστία του σεισμού.

Ασφαλώς, αυτές οι κλίμακες δεν αποκαλύπτουν πάντα την έκταση των ζημιών που προκαλεί ένας σεισμός. Σκεφτείτε το σεισμό που έγινε στη βόρεια Βολιβία τον Ιούνιο του 1994, μεγέθους 8,2 βαθμών, ο οποίος αναφέρθηκε ότι σκότωσε μόνο πέντε ανθρώπους. Ωστόσο, ο σεισμός που έγινε το 1976 στην Τανγκ‐σαν της Κίνας—με μικρότερο μέγεθος, 8 βαθμούς—προκάλεσε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους!

Σε αντίθεση με το μέγεθος, η καταγραφή της έντασης δείχνει τις επιπτώσεις που έχει ένας σεισμός στους ανθρώπους, στα κτίρια και στο περιβάλλον. Πρόκειται για έναν πιο περιγραφικό υπολογισμό της σφοδρότητας ενός σεισμού από την ανθρώπινη σκοπιά. Εξάλλου, οι δονήσεις αυτές καθαυτές συνήθως δεν βλάπτουν τους ανθρώπους. Απεναντίας, οι τοίχοι που καταρρέουν, οι σπασμένοι αγωγοί αερίου και τα κομμένα καλώδια, τα αντικείμενα που πέφτουν, και άλλα παρόμοια, είναι αυτά που προκαλούν τους περισσότερους τραυματισμούς και θανάτους.

Ένας από τους στόχους των σεισμολόγων είναι να μπορούν να δίνουν έγκαιρες προειδοποιήσεις για τη σεισμική δραστηριότητα. Τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ψηφιακό πρόγραμμα που ονομάζεται Προηγμένο Σύστημα Σεισμικής Έρευνας και Παρακολούθησης. Σύμφωνα με μια είδηση του CNN, αυτό το σύστημα—σε συνδυασμό με την ταχύτερη πρόσβαση στα δεδομένα και τις πιο αποτελεσματικές εφαρμογές λογισμικού—θα βοηθήσει τους αρμοδίους να «είναι σε θέση να εντοπίζουν σχεδόν αμέσως τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από έναν σεισμό». Αυτό, στη συνέχεια, θα διευκολύνει τις αρχές στο έργο της αποστολής βοήθειας στις πληγείσες περιοχές.

Είναι ολοφάνερο πως η προετοιμασία για το σεισμό μπορεί να μειώσει τους τραυματισμούς, να ελαχιστοποιήσει τις ζημιές σε περιουσίες και—το κυριότερο—να σώσει ζωές. Εντούτοις, οι σεισμοί εξακολουθούν να συμβαίνουν. Συνεπώς, εγείρεται το ερώτημα: Τι βοήθεια προσφέρεται στους ανθρώπους ώστε να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες;