ΤΟ ΚΙΚΟΥΙΤ του Ζαΐρ είναι μια πόλη που αναπτύσσεται ακανόνιστα στην άκρη ενός τροπικού βροχερού δάσους. Ο 42χρονος Γκασπάρ Μένγκα Κιταμπάλα, ο οποίος ζούσε έξω από την πόλη, ήταν ο μόνος Μάρτυρας του Ιεχωβά στην οικογένειά του. Ο Μένγκα πουλούσε κάρβουνο. Ετοίμαζε το κάρβουνό του βαθιά μέσα στο δάσος, το πακετάριζε και το μετέφερε πάνω στο κεφάλι του ως το Κίκουιτ.

Στις 6 Ιανουαρίου 1995 ένιωσε άρρωστος. Έπεσε δυο φορές καθώς επέστρεφε στο σπίτι του από το δάσος. Όταν έφτασε στο σπίτι του, είπε ότι είχε πονοκέφαλο και πυρετό.

Τις επόμενες λίγες μέρες, η κατάστασή του επιδεινώθηκε. Στις 12 Ιανουαρίου, η οικογένειά του τον πήγε στο Γενικό Νοσοκομείο του Κίκουιτ. Οι Μάρτυρες από την εκκλησία του Μένγκα βοήθησαν την οικογένεια να τον φροντίσει στο νοσοκομείο. Δυστυχώς, η κατάστασή του χειροτέρεψε. Άρχισε να παρουσιάζει αιματέμεση. Το αίμα έτρεχε ανεξέλεγκτα από τη μύτη και τα αφτιά του. Στις 15 Ιανουαρίου, πέθανε.

Σύντομα αρρώστησαν και άλλοι από την οικογένεια του Μένγκα, οι οποίοι είχαν αγγίξει το σώμα του. Ως τις αρχές Μαρτίου, είχαν πεθάνει 12 στενοί συγγενείς του Μένγκα, περιλαμβανομένης της συζύγου και των δύο από τα έξι παιδιά τους.

Ως τα μέσα Απριλίου, το προσωπικό του νοσοκομείου και άλλοι άρχισαν να αρρωσταίνουν και να πεθαίνουν με τρόπο παρόμοιο με τον Μένγκα και την οικογένειά του. Γρήγορα η ασθένεια εξαπλώθηκε σε άλλες δύο πόλεις της περιοχής. Σαφώς, χρειαζόταν εξωτερική βοήθεια.

Ο καθηγητής Μουγιέμπε, ο κορυφαίος ιολόγος του Ζαΐρ, πήγε στο Κίκουιτ την 1η Μαΐου. Αργότερα είπε στο Ξύπνα!: «Συμπεράναμε ότι το Κίκουιτ είχε πληγεί από δύο επιδημίες: η μία ήταν διάρροια που προξενήθηκε από βακτήρια, και η άλλη ήταν ένας σοβαρός αιμορραγικός πυρετός που προξενήθηκε από κάποιον ιό. Φυσικά, έπρεπε να επιβεβαιώσουμε αυτή τη διάγνωση. Έτσι, πήραμε δείγματα αίματος από τους ασθενείς και τα στείλαμε για εξετάσεις στα Κέντρα για τον Έλεγχο των Ασθενειών (CDC), στην Ατλάντα των Η.Π.Α.».

Τα CDC επιβεβαίωσαν τα όσα ήδη υποπτεύονταν ο Μουγιέμπε και άλλοι γιατροί στο Ζαΐρ. Η ασθένεια ήταν ο Έμπολα.

Θανατηφόρα Ασθένεια

Ο ιός Έμπολα είναι πολύ άγριος. Μπορεί να σκοτώσει γρήγορα. Δεν υπάρχει εμβόλιο για την αντιμετώπισή του, ούτε κάποια γνωστή θεραπεία για τα θύματά του.

Ο Έμπολα εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1976. Η ασθένεια, που πήρε το όνομα ενός ποταμού στο Ζαΐρ, έπληξε το νότιο Σουδάν και λίγο αργότερα το βόρειο Ζαΐρ. Ένα μικρότερο ξέσπασμα συνέβη πάλι το 1979 στο Σουδάν. Από τότε, εκτός από λίγες μεμονωμένες περιπτώσεις ανθρώπων που πέθαναν με συμπτώματα όμοια με του Έμπολα, η ασθένεια εξαφανίστηκε επί χρόνια.

Ο ιός Έμπολα είναι τόσο θανατηφόρος ώστε οι επιστήμονες που τον μελετούν στην Ατλάντα το κάνουν αυτό σε ένα εργαστήριο υψίστης ασφαλείας, χτισμένο με σύστημα εξαερισμού το οποίο δεν επιτρέπει να διαφύγει κανένα αερομεταφερόμενο μικρόβιο. Προτού μπουν στο εργαστήριο, οι επιστήμονες φοράνε προστατευτικές «διαστημικές στολές». Όταν φεύγουν, λούζονται με απολυμαντικό. Οι ομάδες των γιατρών που ήρθαν στο Κίκουιτ έφεραν μαζί τους προστατευτικό εξοπλισμό—γάντια και σκούφους μιας χρήσης, γυαλιά και ειδικές φόρμες αδιαπέραστες από τον ιό.

Σε αντίθεση, οι περισσότεροι κάτοικοι του Κίκουιτ δεν είχαν ούτε τις γνώσεις ούτε τον εξοπλισμό για να προστατευτούν. Άλλοι εν γνώσει τους ριψοκινδύνεψαν ή έχασαν τη ζωή τους φροντίζοντας τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έπασχαν. Οι φίλοι και τα μέλη της οικογένειας μετέφεραν τους αρρώστους και τους νεκρούς στην πλάτη ή στους ώμους χωρίς καμία απολύτως προστασία. Το αποτέλεσμα ήταν να υπάρξουν τρομερές απώλειες σε ζωές· ο ιός ξεκλήρισε ολόκληρες οικογένειες.

Αναχαιτίζουν το Ξέσπασμα

Η διεθνής κοινότητα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Κίκουιτ για βοήθεια δωρίζοντας χρήματα και ιατρικά εφόδια. Ομάδες ερευνητών ήρθαν αεροπορικώς από την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Νότια Αφρική. Ο σκοπός για τον οποίο ήρθαν ήταν διπλός: πρώτον, να βοηθήσουν να αναχαιτιστεί το ξέσπασμα· και δεύτερον, να ανακαλύψουν πού ζούσε ο ιός στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των επιδημιών.

Για να βοηθήσουν να σταματήσει η επιδημία, οι νοσηλευτές έψαξαν σε όλους τους δρόμους για να βρουν οποιονδήποτε παρουσίαζε συμπτώματα της ασθένειας. Μετέφεραν τους αρρώστους στο νοσοκομείο, όπου μπορούσαν να τους βάλουν σε καραντίνα και να τους περιθάλψουν με ασφάλεια. Όσους πέθαιναν τους τύλιγαν με πλαστικό και τους έθαβαν γρήγορα.

Ξεκίνησε μια τεράστια εκστρατεία για να δοθούν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την ασθένεια στους νοσηλευτές και στο ευρύ κοινό. Ένα μέρος του μηνύματος συνιστούσε έντονα να αποφεύγονται οι παραδοσιακές συνήθειες ταφής, κατά τις οποίες οι οικογένειες πιάνουν και πλένουν τελετουργικά τον νεκρό.

Αναζήτηση της Πηγής

Οι επιστήμονες ήθελαν να μάθουν από πού προήλθε ο ιός. Είναι γνωστά τα εξής: Οι ιοί δεν είναι οργανισμοί που ζουν ελεύθερα, που μπορούν να τρώνε, να πίνουν και να πολλαπλασιάζονται από μόνοι τους. Για να επιζήσουν και να αναπαραχθούν, πρέπει να εισβάλουν στον πολύπλοκο μηχανισμό των ζωντανών κυττάρων και να τον εκμεταλλευτούν.

Όταν ένας ιός προσβάλλει κάποιο ζώο, συχνά υπάρχει σχέση αμοιβαίας συνύπαρξης—το ζώο δεν σκοτώνει τον ιό, και ο ιός δεν σκοτώνει το ζώο. Αλλά όταν ένας άνθρωπος έρθει σε επαφή με το μολυσμένο ζώο και ο ιός μεταδοθεί με κάποιον τρόπο στον άνθρωπο, τότε ο ιός ίσως γίνει θανατηφόρος.

Επειδή ο ιός Έμπολα σκοτώνει τους ανθρώπους και τους πιθήκους τόσο γρήγορα, οι επιστήμονες υποθέτουν ότι ο ιός πρέπει να επιζεί σε έναν άλλον οργανισμό. Αν οι υγειονομικοί υπεύθυνοι ανακαλύψουν ποιος τύπος οργανισμού φέρει τον ιό, τότε ίσως είναι σε θέση να λάβουν επαρκή μέτρα ελέγχου και πρόληψης ώστε να αποτρέψουν μελλοντικά ξεσπάσματα. Το αναπάντητο ερώτημα σχετικά με τον Έμπολα είναι: Πού εδρεύει ο ιός στο διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ των επιδημιών στους ανθρώπους;

Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, οι ερευνητές πρέπει να ανιχνεύσουν την πηγή του ιού. Οι προσπάθειες που έγιναν για να εντοπιστεί ο ζωικός ξενιστής μετά τα προηγούμενα ξεσπάσματα αποδείχτηκαν ανεπιτυχείς. Αλλά η επιδημία στο Κίκουιτ έδωσε μια νέα ευκαιρία.

Οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι το πρώτο θύμα της επιδημίας στο Κίκουιτ ήταν ο Γκασπάρ Μένγκα. Αλλά πώς μολύνθηκε; Αν μολύνθηκε από κάποιο ζώο, τι είδους ζώο ήταν αυτό; Λογικά, η απάντηση θα μπορούσε να βρεθεί στο δάσος στο οποίο εργαζόταν ο Μένγκα. Ερευνητικές ομάδες έστησαν 350 παγίδες σε μέρη όπου εργαζόταν ο Μένγκα για να ετοιμάσει το κάρβουνό του. Έπιασαν τρωκτικά, μυγαλές, φρύνους, σαύρες, φίδια, κουνούπια, φλεβοτόμους, τσιμπούρια, κοριούς, ψείρες και ψύλλους—συνολικά 2.200 μικρά ζώα και 15.000 έντομα. Επιστήμονες, οι οποίοι φορούσαν προστατευτικό εξοπλισμό, σκότωσαν τα ζώα με αναισθητικό αέριο. Κατόπιν, έστειλαν δείγματα των ιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου θα μπορούσαν να τα εξετάσουν για τον ιό.

Επειδή οι πιθανοί κρυψώνες ενός ιού είναι σχεδόν απεριόριστοι, δεν είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί η πηγή. Ο Δρ Κ. Τζ. Πίτερς, επικεφαλής του ειδικού τμήματος παθογόνων παραγόντων των CDC, είπε: «Δεν πιστεύω ότι αυτή τη φορά οι πιθανότητες να ανακαλύψουμε τον ξενιστή του ιού Έμπολα είναι πάνω από 50-50».

Η Επιδημία Φθίνει

Στις 25 Αυγούστου ανακοινώθηκε επίσημα ότι είχε λήξει η επιδημία, καθώς δεν είχαν παρουσιαστεί νέα κρούσματα επί 42 ημέρες, χρόνος διπλάσιος από τη μέγιστη περίοδο επώασης. Γιατί δεν διαδόθηκε περισσότερο η ασθένεια; Ένας παράγοντας ήταν οι διεθνείς ιατρικές προσπάθειες που έγιναν προκειμένου να αναχαιτιστεί η επιδημία. Ένας άλλος παράγοντας που ανέκοψε την πορεία της επιδημίας ήταν η σοβαρότητα της ίδιας της ασθένειας. Επειδή εμφανιζόταν και σκότωνε τόσο γρήγορα και μεταδιδόταν μόνο με στενή επαφή, δεν εξαπλώθηκε σε μεγάλους αριθμούς ανθρώπων.

Επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι 315 άνθρωποι προσβλήθηκαν από την ασθένεια και ότι 244 από αυτούς πέθαναν—ποσοστό θνησιμότητας 77 τοις εκατό. Ο Έμπολα είναι ήσυχος προς το παρόν. Στο νέο κόσμο του Ιεχωβά, θα εξαλειφτεί για πάντα. (Βλέπε Ησαΐας 33:24, ΜΝΚ.) Στο μεταξύ, οι άνθρωποι αναρωτιούνται: ‘Θα ξαναεμφανιστεί ο Έμπολα για να σκοτώσει και πάλι;’ Πιθανώς. Αλλά κανείς δεν ξέρει πού ή πότε.

g96 8/5 23‐25