Πριν από την ίδρυση της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού, το 1950, η μερικώς ηλεκτροδοτούμενη Ελλάδα έπαιρνε ρεύμα από διάφορες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Μερικώς ηλεκτροδοτούμενη παρέμεινε η Ελλάδα και μετά την ίδρυση της ΔΕΗ. Ας μην φανταστεί κανείς μόνον απομακρυσμένα ορεινά χωριά ή νησιά της άγονης γραμμής. Και στο λεκανοπέδιο της Αττικής υπήρχαν σπίτια χωρίς ηλεκτρικό. Αλλά και στις ηλεκτροδοτημένες περιοχές, η παροχή του ρεύματος δεν ήταν διαρκής και τα σπερματσέτα δεν έλειπαν από κανένα σπίτι.

Τα πράγματα έφτιαξαν από το 1970 και μετά, όταν δημιουργήθηκε το εθνικό δίκτυο ηλεκτροδότησης και το ηλεκτρικό ρεύμα έγινε κοινωνικό αγαθό για όλους.

Από τις διάφορες εταιρίες ώς τη ΔΕΗ

Η Ελλάδα πρωτοείδε ηλεκτρικό φως το 1889. Πρώτα πρώτα ηλεκτροδοτήθηκαν τα ανάκτορα, το ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας και η γύρω περιοχή. Η πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος κατασκευάστηκε από τη Γενική Εταιρία Εργοληψιών και βρισκόταν στην οδό Αριστείδου.

Την ίδια χρονιά ηλεκτροδοτήθηκε η Θεσσαλονίκη, που τότε ήταν πόλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Στη συνέχεια έκαναν την εμφάνισή τους στον τόπο μας πολυεθνικές εταιρίες ηλεκτρισμού και παίχτηκαν διάφορα συμφέροντα. Στο τέλος της δεκαετίας του ’20 είχαν ηλεκτροδοτηθεί αρκετές ελληνικές πόλεις με πληθυσμό άνω των 5000 κατοίκων.

Στις περιοχές που δεν συνέφερε τις εταιρίες να κατασκευάσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, κατασκευάστηκαν μικρά εργοστάσια, ιδιωτικά ή δημοτικά. Tη χρονιά που ιδρύθηκε η ΔΕΗ υπήρχαν στη Ελλάδα περισσότερες από 400 τέτοιες επιχειρήσεις. Το ρεύμα που παρήγαγαν ήταν χαμηλής ποιότητας, μειωμένης τάσης και πολύ ακριβό. Το ηλεκτρικό ρεύμα δεν ήταν κοινωνικό αγαθό. Τα φτωχά νοικοκυριά συνέχισαν να πορεύονται με μασίνα, σκάφη και λάμπα πετρελαίου.

Η Πάουερ

Η Αθήνα και ο Πειραιάς από τη δεκαετία του ’30 και μετά ηλεκτροδοτούνταν από την (περίφημη να την πω ή διαβόητη;) Πάουερ. Η Power and Traction Finance Company Ltd. ίδρυσε την Ηλεκτρική Εταιρία Αθηνων-Πειραιώς ΗΕΑΠ. Οι Αθηναίοι την αποκαλούσαν Πάουερ ή Ηλεκτρική. Τα γραφεία της στην Αθήνα βρίσκονταν στην οδό Σταδίου 4, στο μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Κατόπιν μεταφέρθηκαν στην οδό Πειραιώς.

Τα γραφεία του Πειραιά βρίσκονταν στη λεωφόρο Σωκράτους 11 (μετονομάστηκε σε Βασιλέως Κωνσταντίνου και σήμερα λέγεται Ηρώων Πολυτεχνείου).

Η Πάουερ συνυπήρξε με τη ΔΕΗ για μία δεκαετία, από το 1950 ώς τις 31.12.1960, που εξαγοράστηκε από τη ΔΕΗ.
Στις τρεις δεκαετίες παρουσίας της Πάουερ στην Ελλάδα οι εργαζόμενοι και οι καταναλωτές είχαν σοβαρά προβλήματα με την εταιρία.

 

1960

Η μάχη της Ηλεκτρικής

Όταν οι γερμανοί ξεκουμπίζονταν από τον τόπο μας, έβαλαν σ’ εφαρμογή το σχέδιο καταστροφής υποδομών. Υποχωρούσαν και ανατίναζαν. Στις 13 Οκτωβρίου 1944 στην απόπειρά τους να καταστρέψουν το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι, το γερμανικό τμήμα ανατινάξεων βρέθηκε αντιμέτωπο με το 6ο Ανεξάρτητο Τμήμα του ΕΛΑΣ και με ομάδα ένοπλων εργαζόμενων της Ηλεκτρικής. Έγινε μάχη και η νίκη των αγωνιστών εξασφάλισε τη συνέχιση της ηλεκτροδότησης της Αθήνας και του Πειραιά.

Η Πάουερ στη δεκαετία του ’30 άρχισε να προωθεί τη χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος και τις ευκολίες των ηλεκτρικών συσκευών με μία σειρά διαφημίσεων, τύπου αμερικάνικο όνειρο.

Στη δεκαετία του ’30, δεκαετία εσωτερικής και παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η απόσταση που χώριζε τους φτωχούς από τους ευκατάστατους μεγάλωσε. Οι ευκατάστατοι αποκτούσαν διάφορα είδη, που οι φτωχοί τα έβλεπαν μόνον στον ύπνο τους.

Ο πλήρης ηλεκτρικός εξοπλισμός: φωτιστικά, σκούπα, παρκετέζα, τσαγιερό, σίδερο, θερμάστρα, εστία, πλυντήριο ρούχων, πλυντήριο πιάτων, ανεμιστήρας, ραδιόφωνο, φρυγανιέρα, μπρίκι, μέχρι και τρενάκι, που παρουσιάζουν οι παραπάνω διαφημίσεις, για πολλούς ήταν άπιαστο όνειρο, ενώ για άλλους ήταν μέσο για να καλύψουν τις σύγχρονες ανάγκες και να επιδείξουν την κοινωνική τους επιφάνεια. Και μια που στη δεκαετία του ’30 έσκαγε το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο, η οικονομική επιφάνεια ορισμένων πλούσιων ήταν το λιγότερο ελέγξιμη.

Θα περίμενε κανείς ότι οι μαγειρικές επιδείξεις, καθώς και τα μαθήματα μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής του Τσελεμεντέ και άλλων, δεν θα είχαν απήχηση σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται από ανεργία, πληθωρισμό και συσσίτια. Αλλά όπως και τώρα, έτσι και τότε ήταν δημοφιλή.

Με τις κοινωνικές ανισότητες δεδομένες, ο Φωκίων Δημητριάδης φιλοτέχνησε κάποιες από τις διαφημίσεις της Ηλεκτρικής Εταιρίας, με αεράτες κυρίες, καλοβαλμένους κυρίους και υπηρέτριες, που δημοσιεύτηκαν στον αθηναϊκό τύπο το 1932 και 1933.

Σκίτσο του Φωκίωνα Δημητριάδη