Την Επαυλη Καζούλη είχε κτίσει το 1902 ο Ελληνας επιχειρηματίας της Αιγύπτου Νικόλαος Καζούλης. Εχει επιφάνεια περίπου 2.500 τ.μ. και είναι από τα πλέον αξιόλογα διατηρητέα κτίρια της Αττικής. Ο Καζούλης είχε αδυναμία στα έργα του γλύπτη Δημήτρη Φιλιππότη και η βίλα του είχε μετατραπεί σε γλυπτοθήκη.

Οταν η βίλα περιήλθε στην κατοχή της Ιωάννας Καζούλη και του συζύγου της, αρχιτέκτονα αρχαιολόγου Παναγιώτη Αριστόφρονα, ανθρώπου βαθύτατα μορφωμένου, φιλοξενήθηκαν βασιλιάδες όπως ο Γεώργιος Α’ και ο Φαρούκ, και πολλοί διανοούμενοι.

Ονειρο του Παναγιώτη Αριστόφρονα ήταν να μετατρέψει τη Βίλα Καζούλη σε Νέα Ακαδημία του Πλάτωνος. Ομως, το σχέδιό του δεν πραγματοποιήθηκε και η Κηφισιά δυστυχώς δεν φιλοξένησε ποτέ τη σύγχρονη σχολή του μεγάλου μας φιλόσοφου.

Εκεί είναι το Νοσοκομείο ΚΑΤ!

Σε ένα μέρος του κτήματος Καζούλη κτίστηκε το Νοσοκομείο ΚΑΤ. Κατά την περίοδο της Κατοχής χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως φρουραρχείο των Ες Ες και μετά ως νοσοκομείο Γερμανών αξιωματικών. Αργότερα μετατράπηκε σε κέντρο αποκατάστασης τραυματιών και την περίοδο 1953-1955 έγινε κέντρο περίθαλψης των σεισμοπαθών του Ιονίου.

Το ΙΚΑ απέκτησε την έπαυλη το 1964 σε δημοπρασία από τους κληρονόμους της Ιωάννας Καζούλη. Το 1976 το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε το κτίριο ως διατηρητέο. Το 1979 το οικόπεδο που το περιβάλλει χαρακτηρίστηκε ως «χώρος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Η έπαυλη ανακαινίστηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ το διάστημα 1996-1998, αφού αγοράστηκε από το ΙΚΑ, σύμφωνα με το ΑΠΕ.

Το κτίριο ακολουθεί αυστηρή γεωμετρική διάθρωση και έχει επιρροές από αρκετά δυτικά αρχιτεκτονικά ρεύματα. Η ανεπίχριστη εμφανή λιθοδομή με τις πολυγωνικές πέτρες, τα αετώματα, οι λεπτομέρειες κιονόκρανων ιωνικού ρυθμού, το τοξωτό πρόπυλο εισόδου με τους κίονες καθώς και ο αναγεννησιακού τύπου τρούλος με το μεταλλικό λωτό, κατατάσσει τη βίλα στο νεοκλασικό εκλεκτικισμό.

Ακόμα ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό ήταν και τα πεταλοειδή αραβικά τόξα στις πίσω όψεις και στους εξώστες που μετά την τελευταία ανακαίνιση καταργήθηκαν.

Μια άλλη εποχή

Στον κήπο της βίλας συναντούσε κανείς αγάλματα και αρχιτεκτονικά στοιχεία. Λίγα από αυτά σώζονται σήμερα περιμετρικά της βίλας. Μέρος των αγαλμάτων μπορεί να δει κανείς στον προαύλιο χώρο του ΚΑΤ.

Τίποτα όμως δεν σώζεται σήμερα από τους θησαυρούς που βρισκόντουσαν σε αυτή τη βίλα. Το 1940 η βίλα επιτάσσεται από τους Γερμανούς και στεγάζει το φρουραρχείο των ”SS”. Φήμες λένε ότι οι Γερμανοί έκαναν απογραφή των θησαυρών που εντόπισαν και τον φύλαξαν στα υπόγεια μέσα σε κιβώτια. Αρκετοί αντιστασιακοί βασανίστηκαν και πέθαναν στα υπόγειά της. Πολλές ιστορίες έχουν δει το φως της δημοσιότητας σχετικά με τα στοιχειά της βίλας. Εχουν αναφερθεί ανεξήγητα γεγονότα μέσα και έξω από αυτήν. Φυσικά όταν ήταν εγκαταλελειμμένη, τέτοιες ιστορίες ήταν πιο διαδεδομένες. Είναι λογικό, ένα κτίσμα σαν κι αυτό που μετράει περίπου εκατό χρόνια ζωής και με πολλαπλές χρήσεις να οξύνει τη φαντασία των ανθρώπων. Έχουν αναφερθεί ακόμα και παράνομες ανασκαφές στον προαύλιο χώρο της για ανεύρεση θησαυρών.

Γερμανοί και ΕΛΑΣ καταστρέφουν τη βίλα

Το 1944 οι Γερμανοί αποχωρούν και την έπαυλη χρησιμοποιεί ο ΕΛΑΣ, ενώ χάνονται σιγά σιγά τα αποτυπώματα των θησαυρών της. Ο ΕΛΑΣ τη χρησιμοποιεί μέχρι και το 1949 όπου και περνάει η κυριότητά της στο δημόσιο. Εκεί στεγάζεται και το πρώτο ΚΑΤ μέχρι το 1952. Με το σεισμό των Ιονίων νήσων χρησιμοποιείται ως χώρος περίθαλψης των σεισμοπαθών έως και το 1955 .

Για σαράντα ένα χρόνια, μέχρι το 1996 που ξεκινάνε τα έργα συντήρησης της βίλας, εγκαταλείπεται στην τύχη της. Ό,τι μπορεί να είχε σωθεί από την πορεία της μέσα στα χρόνια εξαφανίζεται και μένει μόνο ένα κουφάρι να περιμένει τι του επιφυλάσσει η ιστορία.

Η ταινία Υπολοχαγός Νατάσα

Το 1964 αγοράζεται από το ΙΚΑ αλλά δεν χρησιμοποιείται πουθενά. Το 1970 στους χώρους της γυρίζεται η κινηματογραφική ταινία του Φώσκολου «Υπολοχαγός Νατάσα». Εμφανής είναι στην ταινία η κακή κατάσταση που βρίσκεται το κτίριο. Πλάνα των λιονταριών δείχνουν ότι από τότε λείπουν οι ουρές τους.

Το 1976 το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτηρίζει την βίλα διατηρητέα και το 1979 χαρακτηρίζει το οικόπεδο που την περιβάλει χώρο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και γίνονται τα πρώτα σχέδια συντήρησης από τον αρχιτέκτονα Π. Πικιώνη.

Το 2001 στην ανακαινισμένη πια βίλα Καζούλη στεγάζεται το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξη’. Στα χρόνια που ακολουθούν οι χώροι της ανοίγουν για να φιλοξενήσουν εκδηλώσεις περιβαλλοντικού και πολιτιστικού χαρακτήρα καθώς και διεθνή συνέδρια και ημερίδες. Στη μεγάλη κύρια μεταλλική πόρτα υπάρχουν δύο μαρμάρινες πλάκες που αναγράφουν Επαυλης Καζούλη – Π. Αριστόφρων.

Σήμερα, έχουμε την τύχη να θαυμάζουμε αυτό το έργο τέχνης, ένα αξιόλογο διατηρητέο και επιβλητικό κτίριο το οποίο συνεχίζει να χρειάζεται φροντίδα και προσοχή.