Ξημερώματα Δευτέρας και τότε, όπως κι εφέτος. Πριν από 79 χρόνια. Στο σπίτι του στην Κηφισιά, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ιωάννης Μεταξάς υποδέχεται με τις πιτζάμες του, τις οποίες έχει φροντίσει να καλύψει πρόχειρα με μια ρόμπα, τον Ιταλό πρεσβευτή Εμανουέλε Γκράτσι, συνοδευόμενο από τον στρατιωτικό ακόλουθο συνταγματάρχη Μοντίνι και τον διερμηνέα της πρεσβείας Ντε Σάντο. Σεισμός!

Το ρολόι δείχνει 03.00. Από εκείνη την ώρα αρχίζει μια μακρά περίοδος… σεισμικής ακολουθίας για την Ελλάδα, που έμελλε να ηρεμήσει εννιά χρόνια μετά. Οι Ιταλοί επιτίθενται, οι Ιταλοί αποκρούονται, οι Έλληνες επιτίθενται, οι Έλληνες… προδίδονται. Οι Γερμανοί έρχονται, ο ελληνικός στρατός συνθηκολογεί, οι Βρετανοί φεύγουν και οι Έλληνες μένουν μόνοι με τα ερωτηματικά τους, που ακόμα (κάποια) περιμένουν απαντήσεις. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

«Κοιμήσου ήσυχα»

Ο Γκράτσι, λίγες ώρες πριν μπει στο αυτοκίνητό του και κατευθυνθεί στην Κηφισιά, δίνει «μάχη» στο μπριτζ, σε σπίτι της οικογένειας Βλαστού, επί της Βασιλίσσης Σοφίας. Στον ίδιο χώρο παρευρισκόταν ο πρίγκιπας Ντεμίντοφ, πρώην πρεσβευτής της Ρωσίας στην Αθήνα, και άλλοι καλεσμένοι. Η ατμόσφαιρα είναι ευχάριστη, όπως αργότερα θα δηλώσουν καλεσμένοι και τίποτα δεν δείχνει το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Ο ναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου έχε μάθει ότι οι Ιταλοί έχουν αποστείλει ρηματική διακοίνωση από τη Ρώμη και ότι η επίθεση στα ελληνοαλβανικά σύνορα είναι θέμα ωρών.

Ενημερώνει τον Μεταξά, ο οποίος τον καθησυχάζει: «Κοιμήσου ήσυχα, κάποια βλακεία πήγε να κάνει αυτός ο ανόητος ο Γκράτσι, αλλά φαίνεται ότι επάτησε την πεπονόφλουδα»… Ας δούμε, όμως, πώς περιγράφει ο Ιταλός πρεσβευτής εκείνο το μοιραίο ξημέρωμα στο βιβλίο του «Η αρχή του τέλους»: «Ο Μεταξάς μού έσφιξε το χέρι και με οδήγησε σε μια μικρή αίθουσα υποδοχής. Μόλις καθίσαμε, του είπα ότι η κυβέρνησή μου με είχε επιφορτίσει να του επιδώσω μιαν επείγουσα ανακοίνωση, και χωρίς να προσθέσω τίποτε άλλο του έδωσα το έγγραφο. Ο Μεταξάς άρχισε να το διαβάζει. Τα χέρια του κατά την ανάγνωση του κειμένου έτρεμαν ελαφρά και μέσα από τα γυαλιά του είδα τα μάτια του δακρυσμένα… Ο Ελλην πρωθυπουργός, όταν ετελείωσε την ανάγνωση του κειμένου, με κοίταξε και με φωνη συγκινημένη αλλά σταθερή μου είπε: «Alors, c’est la guerre» (αυτό σημαίνει πόλεμος)»!

Οι δύο άνδρες, όπως πιστοιεί και η κόρη του Μεταξά, συνομιλούσαν στα γαλλικά. Η στιχομυθία που ακολούθησε ήταν η εξής: «Pas nécessaire, mon excellence» (όχι απαραίτητα, εξοχότατε)

-Μεταξάς: «Non, c’est nécessaire» (όχι, είναι απαραίτητο)

Και συνεχίζει ο Γκράτσι: «Του δόθηκε η απάντηση ότι αυτό δεν ήταν απαραίτητο και ότι η ιταλική κυβέρνηση ήλπιζε ότι η ελληνική θα άφηνε τα ιταλικά στρατεύματα να περάσουν για να καταλάβουν τα στρατηγικά σημεία της χώρας. «Και πού είναι τα στρατηγικά σημεία για τα οποία μιλά η διακοίνωση, ρώτησε ο Ελλην πρωθυπουργός». Δεν μπορώ να σας πω, εξοχότατε… Θα παράσχετε, βέβαια, τις ευκολίες που ζητά η κυβέρνησή μου;» ρώτησε αφελώς ο Γκράτσι για να εισπράξει ένα μεγαλοπρεπές «ΟΧΙ».

Το «όχι» του Μεταξά είναι γραμμένο με κεφαλαία γράμματα στο κείμενο του βιβλίου του Ιταλού πρεσβευτή! Άρα το «όχι» ειπώθηκε κυριολεκτικά!

Δέκα «παραλειπόμενα»

Τα υπόλοιπα είναι λίγο πολύ γνωστά. Αλλωστε, κάτι η Βέμπο με το «Παιδιά της Ελλάδος, παιδιά», κάτι το «Κορόιδο Μουσολίνι», κάτι οι έσχατες «μάχες» για τους σημαιοφόρους στις παρελάσεις, κάτι οι υπερπαραγωγές του Τζέιμς Πάρις με τον Κώστα Πρέκα, η ενημέρωση έχει προχωρήσει περισσότερο διεισδυτικά από το μάθημα της Ιστορίας στα σχολεία και όλο λιγότεροι νέοι πια συγχέουν την «28η Οκτωβρίου» με την Ελληνική Επανάσταση…

Εκείνα που δεν είναι ευρέως γνωστά είναι τα εξής:

1.Ο Μεταξάς απορρίπτει το ιταλικό τελεσίγραφο δίχως καν να ενημερώσει – συμβουλευτεί τον Βασιλιά Γεώργιο Β’. Το καθεστώς της «4ης Αυγούστου» για πρώτη φορά έρχεται σε πλήρη αρμονία με τη θέληση του λαού.

2. Οταν κηρύχθηκε η γενική επιστράτευση, οι στρατεύσιμοι είχαν περιθώριο πέντε ημερών να παρουσιαστούν. Μέχρι τη δεύτερη μέρα είχαν παρουσιαστεί όλοι!

3. Στις 05:30 της 28ης Οκτωβρί­ου τα ιταλικά στρατεύματα, μισή ώρα πριν από την εκπνοή του τελεσιγράφου, παραβίασαν την ελ­ληνική μεθόριο στην περιοχή Πίνδου – Ηπείρου.

4. Ο διοικητής των ιταλικών δυ­νάμεων στην Αλβανία, στρατη­γός Βισκόντι Πράσκα, είχε διαβε­βαιώσει τον Μουσολίνι στις 15 Οκτωβρίου 1940, ημέρα απόφα­σης της ιταλικής κυβέρνησης για την επίθεση κατά της Ελλάδας, ότι η ιταλική επίθεση θα ήταν μια συντριπτική θύελλα. Από την άλλη, οι Ιταλοί κατάσκοποι έστελναν αναφορές στον Μουσολίνι ότι η Ελλάδα είναι ανέτοιμη για πόλεμο και ότι η νίκη θα ήταν άνετη. Ο «Ντούτσε» ετοίμαζε το άλογό του για να παρελάσει στην Αθήνα, σε 15 ημέρες από την επίθεση!

5. Ακόμη και ο φυλακισμένος ηγέτης του παράνομου (τότε) Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Νίκος Ζαχαριάδης, έγραψε ανοιχτή επιστολή, ζητώντας από το λαό να αντισταθεί, παρότι εξακολουθούσε να ισχύει το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ.

6. Το σχέδιο του ΓΕΣ προέβλεπε επιβραδυντικές αμυντικές ενέργειες στην περιοχή της Ηπείρου, με βαθμιαία υποχώρηση στη φυσικά οχυρή γραμμή Άραχθος – Μέτσοβο – Αλιάκμονας – Βέρμιο, διατηρώντας την πιθανότητα μιας περιορισμένης επίθεσης στη Δυτική Μακεδονία. Το σχέδιο αναθεωρήθηκε δύο φορές στη συνέχεια.

7. Η εντολή που είχε ο στρατηγός Κατσιμήτρος ήταν να πολεμήσει υποχωρώντας, αφήνοντας να καταληφθούν ακόμα και τα Γιάννενα! Ο αγώνας για την άμυνα θα δινόταν στη Θεσσαλία-Αιτωλοακαρνανία. Ο στρατηγός Κατσιμήτρος θεώρησε την εντολή λανθασμένη και εξέδωσε εντολή για άμυνα μέχρι τελικής πτώσεως.

8. Οι Ιταλοί πολέμησαν με σθένος και αυταπάρνηση σε όλο το φάσμα του Ελληνοιταλικού πολέμου· ο μύθος του «μακαρονά και δειλού» ήταν προϊόν της σάτιρας των ΜΜΕ της εποχής.

9. Μύθος και το ότι οι Έλληνες πολέμησαν «ξυπόλυτοι εναντίον πάνοπλου εχθρού». Το μοναδικό έλλειμμα του στρατού ήταν η ένδυση για καιρικές συνθήκες πολικού ψύχους (-27°), αλλά και αυτό γρήγορα καλύφθηκε!

10. Και, τέλος, όσον αφορά τον οπλισμό: Ο μετέπειτα πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης έχει γράψει πως «…κατά 100% ήμασταν πλήρεις, με οπλισμό που μας έδωσαν οι Γερμανοί με κλίρινγκ, έναντι πέντε εσοδειών καπνού». Ο κόμης Τσιάνο, υπουργός εξωτερικών της Ιταλίας, έγραψε στο ημερολόγιό του: «Οι Έλληνες διέθεταν καινουργές πυροβολικό και άριστα εκπαιδευμένους αξιωματικούς».

Εφιαλτικές αποφάσεις

Η διαταγές για άμυνα οδήγησαν σε γενική επίθεση, τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβαν μεγάλο μέρος της Νότιας Αλβανίας, η Ευρώπη υποκλίθηκε στο ελληνικό θάυμα, αλλά ο γερμανικός στρατός είχε άλλη αντίληψη περί θαυμάτων. Οι ορδές του Χίτλερ εισέβαλαν στις 6 Απριλίου 1941 στα ελληνικά εδάφη και μέσα σε λίγες μέρες είχαν κυριαρχήσει. Όταν όλες οι γραμμές αμύνης του ελληνικού στρατού είχαν πια καταρρεύσει κάτω από την πίεση της γερμανικής «μηχανής», ο Βρετανός στρατηγός Ουέιβελ καταφθάνει στην Αθήνα, όπου λαμβάνει μέρος σε σύσκεψη στα ανάκτορα του Τατοΐου, υπό την προεδρία του βασιλιά και με τη συμμετοχή των πρωθυπουργού Κορυζή, αρχιστρατήγου Παπάγου, στρατηγού Ουίλσον και πρεσβευτού της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα Πάλερετ. Το ημερολόγιο δείχνει 18 Απριλίου 1941. Τέσσερις μήνες πριν ο Ιωάννης Μεταξάς έχει πεθάνει αιφνιδιαστικά, κάτι που οδηγεί στους συνωμοσιολόγους στο συμπέρασμα ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός δολοφονήθηκε με δηλητήριο!

Οι Άγγλοι πλέον κρατούν σθεναρή άμυνα στη γραμμή των Θερμοπυλών και δηλώνουν ότι θα μπορούσαν να κρατήσουν το μέτωπό τους έως τις αρχές Μαΐου αν ο Ελληνικός Στρατός συνεχίσει να μάχεται, έστω υποτυπωδώς, στην Ήπειρο. Ο Παπάγος είναι αμετακίνητος: «Η συνέχισις της αντιστάσεως επί έναν ή δύο μήνας θα είχεν ως αποτέλεσμα την ερήμωση της χώρας».

Η στείρα και ιστορικά αποδεδειγμένη μοιραία σκέψη της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας οδήγησε στην ερήμωση της χώρας από την Κατοχή που επακολούθησε. Ιστορικοί μελετητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως, αν ο Ελληνικός Στρατός συνέδραμε τις αγγλικές δυνάμεις στις Θερμοπύλες, ένα μεγάλο μέρος της Ελλάδας δεν θα δεινοπαθούσε κάτω από τη γερμανική μπότα και θα γλίτωνε από τα πάθη της Κατοχής. Το σημείο των Θερμοπυλών είναι τέτοιο που θα μπορούσαν οι συμμαχικές δυνάμεις να κρατήσουν τους Γερμανούς αρκετούς μήνες και με δεδομένο ότι ο Χίτλερ δεν ήθελε να καθυστερήσει την επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα», θα απαγκιστρωνόταν σύντομα. Όμως η ελληνική κυβέρνηση είχε άλλες σκέψεις.

Ο θλιβερός επίλογος

Η ανακοίνωση της 21ης Απριλίου 1941 είναι ξεκάθαρη: «Καθίσταται αδύνατος για τους Έλληνας η συνέχισις του αγώνος… Περαιτέρω θυσίαι του Βρετανικού εκστρατευτικού σώματος θα ήταν άσκοποι και η έγκαιρος αποχώρησίς του φαίνεται αναγκαία…»

Ο Τσώρτσιλ επιμένει και στέλνει σημείωμα στον υπουργό εξωτερικών του, Ήντεν, που του επισημαίνει την συνέχισή της αμύνης στις Θερμοπύλες. «Θα παρότρυνα τον Ουίλσον να πολεμήσει, αν το έκρινε δυνατόν», καταλήγει. Η προϋπόθεση ήταν να μείνει μέρος του ελληνικού στρατού μαχόμενο, όμως ο ελληνικός στρατός από τις 20 Απριλίου δεν υφίσταται. Έχει συνθηκολογήσει!

Ο αρχιστράτηγος της Μέσης Ανατολής Ουέιβελ φθάνει στη Θήβα και διατάσσει την απαγκίστρωση και αποχώρηση του Εκστρατευτικού Σώματος από την Ελλάδα. Η ηττοπάθεια του στρατηγού Παπάγου και η ευθυνοφοβία του βασιλιά Γεωργίου στέρησαν από την Ιστορία ένα νέο έπος με πεδίο μάχης τις θρυλικές Θερμοπύλες. Φυσικά, όλα αυτά αν… Με τα «αν», όμως, δεν γράφεται η Ιστορία. Το ερωτηματικό παραμένει. Η ουσία είναι ότι οι απώλειες των Ελλήνων από την Κατοχή ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις πιθανές εκείνες που θα κατετίθεντο στην αμυντική γραμμή, όπου 2500 χρόνια πριν ο Λεωνίδας είχε γράψει το δικό του έπος!

* Για τη συγγραφή του άρθρου αντλήθηκαν στοιχεία από τα βιβλία: Εποποιία και Κατάρρευση του Σολωνα Γρηγοριάδη, Ιωάννης Μεταξάς: Το προσωπικό του ημερολόγιο, Αφηγήσεις για τη δεκαετία του 1940, 28 Οκτωβρίου 1940: Η Ελλάδα στη δίνη του πολέμου. – {πηγή}