Την ίδια μέρα που γερμανικές χερσαίες δυνάμεις μπαίνουν στο Ελληνικό έδαφος (6 Απριλίου του 1941) ο ουρανός του Πειραιά, δέχεται τις πρώτες πτήσεις γερμανικών αναγνωριστικών αεροσκαφών. Έφερναν βόλτες επίμονες σαν να αναζητούσαν κάτι. Όταν νύχτωσε τα πάντα ησύχασαν. Και κανείς δεν έβαζε με το νου του τι επρόκειτο να ακολουθήσει σε λίγες ώρες. Ο Πειραιάς θα γνώριζε την πρώτη γερμανική επίσκεψη βομβαρδιστικών.

Φτάνει 10.00 το βράδυ όταν οι σειρήνες της αεράμυνας αρχίζουν να ουρλιάζουν. Τα πυροβολεία του Πειραιά είχαν πάρει θάρρος από μια επιτυχία που είχαν σημειώσει το πρωί της ίδιας ημέρας όταν είχαν πετύχει την κατάρριψη ενός γερμανικού αναγνωριστικού και θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν την επιδρομή. Όμως τα γερμανικά αεροσκάφη αψηφώντας τα φράγματα κατέβηκαν πολύ χαμηλά κι άφηναν το φορτίο τους. Μια εμπρηστική βόμβα βρήκε το αγγλικό φορτηγό “ΚΛΑΝ ΦΡΑΪΖΕΡ” και άρχισε πυρκαγιά.

Στις 3.20 το πρωί ξημερώνοντας Δευτέρα (7 Απριλίου) τρομαχτική έκρηξη έγινε αισθητή όχι μόνο στην Αθήνα μα σε πολύ μεγαλύτερη περιοχή. Οι άνθρωποι πετάχτηκαν τρομαγμένοι από τον ύπνο τους ως την Κηφισιά και την Εκάλη και ρώταγαν τι τρέχει.  Η πρώτη εντύπωση για την έκρηξη στο Υπουργείο Ναυτικών ήταν ότι είχε πάρει φωτιά το 1ο λιμενικό υπόστεγο και είχαν αναφλεγεί αγγλικά πυρομαχικά που έφταναν εκεί κάθε μέρα σε μεγάλες ποσότητες. Θέλησαν να ζητήσουν πληροφορίες από τη Ναυτική Άμυνα Πειραιά αλλά όχι μόνο τα τηλέφωνα αυτής της υπηρεσίας δεν απαντούσαν στις κλήσεις του Υπουργείου, αλλά και κανένα τηλέφωνο στον Πειραιά. Στο μεταξύ το παράξενο ήταν ότι με το πέρασμα του χρόνου καινούργιες εστίες άναβαν σε διαφορετικά σημεία του Λιμένα, μερικές μάλιστα σε μεγάλη απόσταση από την κύρια πυρκαγιά.

Το CLAN FRASER (Κλαν Φρέϊζερ) που ήταν φορτωμένο με 250 τόννους εκρηκτικά ΤΝΤ όταν βομβαρδίστηκε και βυθίστηκε στο λιμάνι του Πειραιά. Από το πλήρωμά του σκοτώθηκαν 6 και τραυματίστηκαν 9

Τότε ο Γενικός Αρχηγός του Επιτελείου Ναυτικού, έδωσε διαταγή στον Αντιπλοίαρχο Λαζαρίμονα κατέβει αμέσως στον Πειραιά, να εξακριβώσει τι έγινε και να έρθει σε επαφή με τις διαφορετικές υπηρεσίες τα τηλέφωνα των οποίων εξακολουθούσαν να μην απαντούν. Ήταν ζοφερά δραματικές οι εικόνες που αντίκρισε  Πυκνά μπουλούκια λαός από το λιμάνι, την πολιτεία και τους γύρω οικισμούς αναδεύονταν πάνω στην οδό Πειραιώς, πλήθη απίθανα με γυναίκες, παιδιά κι ότι ο καθένας πρόφτασε να πάρει, πρόχειρο κι ευκολομετακόμιστο και ανέβαιναν με τα  πόδια στην Αθήνα, την κηρυγμένη”ανοχύρωτη πόλη”. Η κεφαλή της πάνδημης αυτής και πένθιμης εξόδου περπατούσε στο σκοτάδι. Από το  συνοικισμό των Σφαγείων και κάτω, η ανταύγεια της πυρκαγιάς διέλυε το σκότος της νύκτας.

Ολόκληρη η πόλη του Πειραιά τόσο δυνατά φωτιζόταν από τις τεράστιες φλόγες της πυρκαγιάς, ώστε μπορούσε κανείς να διακρίνει τα διακριτικά των προσώπων από αρκετά μεγάλη απόσταση. Στηλεωφόρο Σωκράτους (σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου), κοντά στην Τερψιθέα,  μάνιαζε μια πυρκαγιά στην εκεί αποθήκη ξυλείας που μια μόνο πυροσβεστική αντλία ήταν αδύνατο να την σβήσει.  Μεγάλες από την έκρηξη καταστροφές σε όλη την περιοχή γύρω από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, στην οδό Χατζηκυριακού, η οποία φωτίζονταν σαν να ήταν μέρα, από την θάλασσα των φλογών.

Ο Λαζαρίμος πήγε πρώτα στη Σχολή Δοκίμων που ήταν και η έδρα της Ναυτικής Αμύνης Πειραιώς.  Ερημιά δεν φαινότανε ψυχή. Οι φλόγες έκαιγαν τα καταρημαγμένα διδακτήρια και κατέκαιαν  τα κουφώματα της κεντρικής οικοδομής. Κάτω από το θεραπευτήριο υπήρχε το καταφύγιο της Σχολής. Έξω από αυτό συνάντησε τον Διοικητή της τον έφεδρο  Υποναύαρχο Ζωϊόπουλο ο οποίος του είπε ότι ο τρομερός κρότος -σαν σεισμός- τους τίναξε όλους πάνω και σαν από θαύμα γλίτωσαν με λίγους μώλωπες.

Από τη Σχολή Δοκίμων, τράβηξε στο Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά, που ήταν στο κέντρο του Λιμανιού, στο Μέγαρο Βάττη.

 Την στιγμή της διαδρομής με το αυτοκίνητο που ο Λαζαρίμος κατέβαινε τη Λεωφόρο Χατζηκυριακού έπιασε φευγαλέα με το μάτι του ένα εκ των δύο αγγλικών καταδρομικών που βρίσκονταν εντός του λιμανιού να εξέρχεται, αλλά δεν μπορούσε να δει περισσότερα  γιατί έπρεπε να αποφεύγει διαρκώς σίδερα, μπάζα, λαμαρίνες, τούβλα που κάλυπταν τον δρόμο. Κατάφερε να φτάσει στο Λιμεναρχείο χρησιμοποιώντας εσωτερικούς οδούς. Μπροστά από το Λιμεναρχείο, συνάντησε τον Λιμενάρχη και άλλους αξιωματικούς. Τον ενημέρωσαν ότι η έκρηξη οφείλονταν στο πλοίο CLAN FRASER που έφερε εφόδια (αποδείχθηκε αργότερα ότι ήταν η τρομερή εκρηκτική ύλη τροτύλη (ΤΝΤ). Οι Άγγλοι τότε όχι μόνο δεν ενημέρωναν τις αρχές για τα μεταφερόμενα υπό των σκαφών τους αλλά καθόριζαν και οι ίδιοι τα σημεία πλευρίσεως εντός του λιμένα), που προορίζονταν για το ελληνικό εργοστάσιο πυρομαχικών. Ολόκληρες λαμαρίνες είχαν τιναχτεί σε μεγάλες αποστάσεις και σημεία κι ότι αυτές είχαν ανάψει πυρκαγιές, διάσπαρτες, που ήταν αδύνατον να καταπολεμηθούν με τα λίγα και ακατάλληλα  μέσα του λιμανιού. Ο Λιμενάρχης του έδειξε και ένα μεγάλο κομμάτι σίδερο που έπεσε κοντά στο Λιμεναρχείο ευτυχώς χωρίς αποτέλεσμα. Από την ταράτσα του Λιμεναρχείου φαίνονταν η τεράστια έκταση των πυρκαγιών του Λιμανιού. Τα περισσότερα σχεδόν από τα αγκυροβολημένα πλοία του λιμανιού καίγονταν σκεπασμένα από τις φλόγες. Πυροσβεστικές αντλίες προσπαθούσαν να σβήσουν ένα πλήθος εστίες στα σπίτι τριγύρω για να εμποδίσουν την πυρκαγιά να κάψει την πόλη.

Η στιγμή της έκρηξη του CLAN FRASER (Φωτογραφία από www.awm.gov.au)

Έπειτα πήγε ο Λαζαρίμος στη Ναυτική Βάση, στο εσωτερικό λιμάνι, κοντά στους Σταθμούς Αθηνών – Πειραιώς και Πελοποννήσου. Τάξη και ησυχία παραδειγματική επικρατούσε σε όλη την έκταση που ήταν οι εγκαταστάσεις και οι αποθήκες της ναυτικής αυτής υπηρεσίας.  Έφεδρος κατώτερος αξιωματικός του ανέφερε ότι όλο το προσωπικό είχε παραμείνει στις θέσεις του. Επίσης του ανέφερε ότι ο Διοικητής της Βάσης έφεδρος Πλοίαρχος Π. Μπούμπουλης, συνεχίζοντας την προσπάθεια για το σβήσιμο της φωτιάς βρίσκονταν στην Ακτή Τζελέπη.  Τον συνάντησε ο Λαζαρίμος λίγο αργότερα, τραυματισμένο μάλιστα στο πόδι, να προσπαθεί να απομακρύνει μια μαούνα που καίγονταν από άλλα σκάφη. Σε αυτή την προσπάθεια τον βοηθούσαν μόνο δύο πρόσωπα καθώς και οι άνδρες του εκεί φυλακίου είχαν φύγει από τις θέσεις τους. Ο Μπούμπουλης του είπε ότι ο Πειραιάς στάθηκε μέσα στην ατυχία του, τυχερός αφού η Ναυτική Βάση ήταν επίσης γεμάτη πυρομαχικά.

Επειδή το όνομα CLAN FRASER είναι σκωτσέζικης προέλευσης (στα Γαελικά γράφεται Clann Frisealach) και συνδέεται άμεσα με την περιοχή Ινβερνές της Σκωτίας, όλα τα πλοία που έφεραν ονόματα ονομαστών οικογενειών της Σκωτίας χαρακτηρίζονταν και από το αποκλειστικό χρώμα Γκίλτ (της σκωτσέζικης φούστας) το οποίο είχαν ως σύμβολο.

Αργότερα φτάνει και η επίσημη έκθεση του Διοικητού της Ναυτικής Αμύνης Πειραιά (Πλοίαρχου Μπακόπουλου), που αναφέρει:

“Περί ώρα 09.30΄ σημάνει συναγερμός. Μετά από μισή ώρα περίπου βομβαρδίστηκε ο λιμήν και εκ του βομβαρδισμού τούτου προέκυψε πυρκαγία εις στο λιμενισμένο αγγλικό πλοίο “Κλάν Φράϊζερ”. Αμέσως τηλεφώνησα στο Κεντρικό Λιμεναρχείο να διατάξει τα υπάρχοντα ρυμουλκά να σπεύσουν προς κατάσβεση πυρκαγιών και να ρυμουλκήσουν εαν είναι δυνατόν το πλοίο εκτός λιμένος. Την ενέργεια όμως αυτή ήδη την είχε ετοιμάσει ο Λιμενάρχης. Ενώ ακόμα τα αντιεροπορικά πυροβόλα έβαλαν κατά των εχθρικών αεροπλάνων, διέταξα τον Αντιπλοίαρχο Κουτρούμπα, να κατέλθει προς μεταβίβαση οδηγιών προς το Νορβηγικό Ναυαγοσωστικό “ΒΙΚΙΝΓΚ”, να σπεύσει προς ρυμούλκηση του φλεγόμενου αγγλικού σκάφους”.

Κομμάτι από το σκάφος CLAN FRASER που βρέθηκε σφηνωμένο σε κορμό δέντρου εντός του Τινάνειου Κήπου. Αναλόγου μεγέθους θραύσματα του πλοίου βρέθηκαν στον Άγιο Βασίλειο και στο Πασαλιμάνι. Έκπληξη αποτελεί πως το συγκεκριμένο κομμάτι σφηνώθηκε από την πλευρά του δέντρου που ήταν αντίθετη του ωστικού κύματος (υπήνεμη πλευρά). Το συγκεκριμένο κομμάτι φυλάσσεται στην Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά (Παλαιό Ταχυδρομείο Πειραιά)

   Την στιγμή που συνέβαιναν αυτά έφθαναν αναφορές από διάφορα παρατηρητήρια με μια πληροφορία που δυσκόλευε την κατάσταση. Οι παρατηρητές έβλεπαν να πέφτουν σιγά σιγά με αλεξίπτωτα από τα αεροπλάνα κάτι μαύρα ογκώδη αντικείμενα. Ήταν μαγνητικές νάρκες που ποντίζονταν σε διάφορα σημεία του προλιμένα. Ύστερα από αυτό ήταν πλέον αδύνατος η ρυμούλκησις του “ΚΛΑΝ ΦΡΑΪΖΕΡ” έξω από το λιμάνι και ο Λαζαρίμος διέταξε την μη ρυμούλκηση. Επίσης έδωσε εντολή τα σκάφη με προορισμό τον Πειραιά “Σωκράτης”, “Πέτρος”, “Σπέτσαι” να μην καταπλεύσουν στο λιμάνι. Φτάνει και η  έκθεση του Λιμενάρχη:

“… τα εχθρικά αεροπλάνα πέρασαν τέσσερις φορές το λιμάνι, με μικρά χρονικά διαλείμματα  πετώντας χαμηλά, με κατεύθυνση από ανατολικά προς δυτικά. Άφησαν τις βόμβες τους στην τρίτη διαδρομή χαμηλώνοντας ακόμα περισσότερο, παρόλο το φοβερό φράγμα των αντιαεροπορικών που υπήρχαν. Γιατί εκτός από την ελληνική αντιαεροπορική άμυνα, χτυπούσαν τα αεροπλάνα και τα αγγλικά καταδρομικά”ΚΑΛΚΟΥΤΑ” και “ΑΙΑΣ” με όλο τον αντιαεροπορικό οπλισμό τους. 

Το βρετανικό ΑΙΑΣ (HMS AJAX). Συνέβαλε με τον οπλισμό του, στην άμυνα του λιμανιού του Πειραιά, την ημέρα της Γερμανικής αεροπορικής επίθεσης. Έμεινε γνωστό για δύο συμβάντα αντίθετα. Η πρώτη αντίθεση ήταν ότι ενώ συμμετείχε στην καταβύθιση του Γερμανικού Θωρηκτού Γκραφ Σπεε, μετά τον πόλεμο πήγε στην Ουρουγουάη για να επαναπατρίσει το πλήρωμα του Γκραφ Σπεε που ήταν εκεί. Η δεύτερη αντίθεση που αφορά την Ελλάδα ήταν ότι ενώ συμμετείχε στην Άμυνα του Πειραιά αργότερα, από τον Πειραιά βομβάρδιζε την Αθήνα με σκοπό την ανακατάληψη της πόλης από τον ΕΛΑΣ.

Ο Τσώρτσιλ εγκαταλείπει το πλοίο “ΑΙΑΣ” στις 28 Δεκεμβρίου του 1944 για να μεταβεί στην Αθήνα. Στο βάθος φαίνεται ο Πειραιάς. Το ΑΙΑΣ (AJAX) υπερασπίστηκε τον Πειραιά από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941, αλλά μετά βομβάρδισε την Αθήνα στα Δεκεμβριανά του 1944. Είχε συνδράμει και στις Μάχες του Μεγάρου Βάττη στο Λιμάνι του Πειραιά, που στεγάζονταν τότε το Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά.

Με το που χτυπήθηκε το “Κλαν Φράϊζερ” τα πρώτα ρυμουλκά που έσπευσαν προς βοήθεια ήταν το “Άγιος Γεώργιος” και το μικρότερο “Κεραυνός”. Αργότερα πήγε και το Νορβηγικό “Βίκινγκ” που αφού προσπάθησε μάταια να κατευνάσει την φωτιά με το νερό των σωλήνων του που εξατμίζονταν στην στιγμή αναγκάστηκε να απομακρυνθεί γιατί του είχαν τοποθετήσει πάνω του βόμβες βυθού για ανθυποβρυχιακή προστασία οι οποίες από την θερμότητα κινδύνευαν να εκραγούν. Επίσης από αυτόν τον βομβαρδισμό χτυπήθηκαν και τα ναυπηγεία Βασιλειάδη. Από μαγνητική βόμβα χτυπήθηκε το βρετανικό φορτηγό “Σίπριαν Πρινς” το οποίο βούλιαξε μέσα σε λίγα λεπτά. Άλλα δύο ρυμουλκά “κύκλωπας” και “άφοβος” στα οποία επιβαίνει και ο υπολιμενάρχης, βοηθούν το αγγλικό φορτηγό “Ντέϊβις” που είναι κι αυτό γεμάτο πυρομαχικά. Ο Υποπλοίαρχος Καμπούρης επικεφαλής του πυροβολείου θέσης “Βρακής” αναφέρει την κατάρριψη ενός  γερμανικού βομβαρδιστικού στην περιοχή του παλαιού περάματος.

Το δεύτερο βρετανικό πλοίο ΚΑΛΚΟΥΤΑ που συνέδραμε στην άμυνα του Πειραιά μαζί με το ΑΙΑΣ. Η ειρωνεία για το ΚΑΛΚΟΥΤΑ ήταν ότι σώθηκε από την ανατίναξη του CLAN FRASER στο λιμάνι του Πειραιά, ενώ λίγο καιρό πριν (στις 25 Ιουνίου του 1940) παραλίγο να βυθιστεί από σύγκρουση στην Γαλλία, που είχε από ένα επίσης βρετανικό πλοίο που έφερε επίσης το όνομα FRASER.

Η έκρηξη του Φράϊζερ ήταν τέτοια που έσκασε σαν γιγάντια οβίδα, που την είχε ρίξει ένα τεράστιο κανόνι από τον Άρη. Το καζάνι του καραβιού που κανονικά το σηκώνουν 4 φορτηγά αυτοκίνητα, βρέθηκε στα ναυπηγεία του Βασιλειάδη, χιλιόμετρα από εκεί που έγινε η έκρηξη. Ένα άλλο κομμάτι λαμαρίνας βρέθηκε στο Πασσαλιμάνι. Μεταξύ των νεκρών και Άγγλοι και μεταξύ των Άγγλων και ένας αξιωματικός που μόλις είχε φτάσει για να εκπαιδεύσει τους Έλληνες για τις μαγνητικές βόμβες. 60 πλοία που ήταν μέσα στο Λιμάνι του Πειραιά καταστράφηκαν ενώ 11 από αυτά βυθίστηκαν. Υπόστεγα, απορροφητήρες για το ξεφόρτωμα σιτηρών, ηλεκτρικοί γερανοί, αποθήκες έπαψαν να υπάρχουν. Η καταστροφή ήταν βιβλική.

Φωτογραφικό Παράρτημα καταστροφής του Λιμένα Πειραιώς:

Πίσω από την καταστροφή ο ναός του Αγίου Νικολάου Πειραιά. Στα δεξιά του χαμηλά η αποθήκη του παλαιού τελωνείου στην οδό Ευπλοίας που υπάρχει μέχρι σήμερα

Η Ακτή Ξαβερίου πλήρως κατεστραμμένη. Τα ωστικά κύματα των εκρήξεων διέλυαν τα σπίτια

Δεξιά διακρίνονται δύο αντιαεροπορικά της αεράμυνας του Λιμανιού. Φτωχή κάλυψη για μια επίθεση τέτοιου βελινεκούς

Φιλμ που δείχνει την καταστροφή στο Λιμάνι Πειραιά:

Προέρχεται από την Ιταλική προπαγάνδα και γυρίστηκε στις 2 Ιουνίου του 1941, δηλαδή δύο σχεδόν μήνες μετά την καταστροφή του λιμανιού. Η παραγωγή είναι της ιταλικής εταιρείας Luce που δεν είναι άλλη, παρά η γνωστή εταιρεία Cinecitta τα γουέστερν της οποίας ήταν διάσημα μεταπολεμικά. Δείχνει την δράση των Γερμανών και το λιμάνι του Πειραιά. Φυσικά το κατεστραμμένο λιμάνι δεν είναι αποτέλεσμα του βομβαρδισμού του φιλμ, αλλά της έκρηξης της 6-7 Απριλίου 1941. Μεταβείτε στο 0.51΄προκειμένου να δείτε το λιμάνι του Πειραιά.

“Φλογισμένα Πέλαγα” του Ακαδημαϊκού Σπύρου Μελά (1946) (Διήγηση καταστροφής)
Φωτογραφίες από ιταλική κινηματογραφική εταιρεία Cinecitta Luce