Είναι μια παγερή νύκτα του Δεκεμβρίου. Ανάμεσα στις χιονονιφάδες που στριφογυρίζουν ελαφρά έρχονται οι χαρούμενοι ήχοι φωνών που τραγουδούν. Εκεί, κάτω από τον λαμπτήρα του δρόμου, είναι ένας όμιλος ανθρώπων που τραγουδούν χαρούμενα τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.

Είναι αυτή η σκηνή γνώριμη σε σας; Χωρίς αμφιβολία είναι σε πάρα πολλούς ανθρώπους στη βόρειο Αμερική και στην Ευρώπη. Ναι, αυτή είναι η εποχή του έτους που πολλοί άνθρωποι κάθε ηλικίας χαίρονται να τραγουδούν τη μελωδική μουσική που συνδέεται με τα Χριστούγεννα.

Σε μερικά σπίτια, οι οικογένειες συγκεντρώνονται γύρω σ’ ένα πιάνο ή σ’ ένα όργανο για να τραγουδήσουν τα τραγούδια που αγαπούν, όπως είναι «Σιωπηλή Νύχτα! Άγια Νύχτα!,» «Κουδουνίζετε κουδουνάκια,» κτλ. Στα σχολεία, στις εκκλησίες και σε διάφορες λέσχες, χορωδίες ασκούνται με ενθουσιασμό στο να τραγουδούν τα κάλαντα για να προετοιμασθούν για ειδικά Χριστουγεννιάτικα προγράμματα. Από τα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις και τα στερεοφωνικά συστήματα ξεχύνονται ζωηρά ρεφραίν από τα γνωστά κάλαντα. Στα μεγάλα καταστήματα μια Χριστουγεννιάτικη μουσική από το βάθος βοηθεί τους πολυάσχολους αγοραστάς ν’ αποκτήσουν το εορταστικό πνεύμα και τους υποκινεί ν’ αγοράσουν.

Κοσμικές και εκκλησιαστικές χορωδίες, καθώς και συμφωνικές ορχήστρες σε μεγάλες κοινότητες, ετοιμάζονται με επιμέλεια για ειδικές Χριστουγεννιάτικες συναυλίες. Κάνουν δοκιμές ωρισμένων μουσικών έργων τα οποία διά μέσου των ετών έχουν συνδεθή με τις Χριστουγεννιάτικες γιορτές. Εβδομάδες πριν, οι εφημερίδες κάνουν διαφημίσεις γι’ αυτές τις Χριστουγεννιάτικες συναυλίες. Σ’ αυτή την εποχή του έτους ο Μεσσίας του Χαίντελ και η Παιδική Ζωή του Χριστού του Μπερλιόζ και άλλα μουσικά έργα, που αναφέρονται στην επίγεια ζωή του Ιησού Χριστού εκτελούνται σε αίθουσες συναυλιών καθώς και σε μεγάλες εκκλησίες.

Η Ανάπτυξις της Χριστουγεννιάτικης Μουσικής

Θα θέλατε να μάθετε πότε και πώς άρχισε η Χριστουγεννιάτικη μουσική; Μερικοί άνθρωποι ίσως νομίζουν ότι άρχισε μαζί με τον Χριστό και τους αποστόλους του ή μεταξύ των πρώτων Χριστιανών.

Πριν παρατηρήσωμε πότε άρχισε η Χριστουγεννιάτικη μουσική, είναι ανάγκη να μάθωμε για την προέλευσι της ίδιας της γιορτής. Προσέξτε αυτό το σχόλιο της Εγκυκλοπαίδειας της Βιβλικής, Θεολογικής και Εκκλησιαστικής Φιλολογίας του Μακ Κλίντοκ και Στρογκ. «Η τήρησις των Χριστουγέννων δεν ωρίσθηκε από τον Θεό, ούτε έχει την πηγή από την Κ[αινή] Δ[ιαθήκη]. Η ημέρα της γεννήσεως του Χριστού δεν μπορεί να βεβαιωθή από την Κ[αινή] Δ[ιαθήκη], ούτε, πράγματι, από κάποια πηγή. Οι πρώτοι εκκλησιαστικοί πατέρες των πρώτων τριών αιώνων δεν μιλούν για καμμιά ειδική τήρησι των Χριστουγέννων.»—Τόμος 2ος, σελίς 276.

Τότε λοιπόν πώς αναπτύχθηκε η Χριστουγεννιάτικη μουσική; Ο Ουίλλιαμ Μούιρ Άουλντ στο βιβλίον του Αι παραδόσεις των Χριστουγέννων αναφέρει ότι στην αρχή ήσαν μόνον οι εκκλησιαστικές ψαλμωδίες. Αλλά προχωρεί και λέγει: «Μέσω της επαφής με τα εορταστικά περιβάλλοντα, στα οποία ανεπτύχθησαν [τα Χριστούγεννα] και μέσα στα οποία αργότερα επρόκειτο να παρασυρθούν, έγιναν κοσμικά και υλιστικά, ευτυχισμένα και χαρούμενα, ροδοκόκκινα και ζωηρά.» Και τι ακριβώς ήσαν αυτά τα εορταστικά περιβάλλοντα; Ο Άουλντ λέγει ότι η 25η Δεκεμβρίου «μπήκε ανάμεσα. . .σε δυο μεγάλες λαϊκές γιορτές, τα Σατουρνάλια [Κρόνια] και τις Καλένδες του Ιανουαρίου.» Τα Σατουρνάλια ήσαν ειδωλολατρική Ρωμαϊκή γιορτή προς τιμήν του Σάτουρν [Κρόνου], του Θεού της Γεωργίας. Οι εορτασταί πολλές φορές επεδίδοντο σε μεγάλες υπερβολές στον οργιώδη εορτασμό του.

Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ανίκανη να καταργήση τα έθιμα που ήσαν συνδυασμένα με αυτές τις ειδωλολατρικές γιορτές, τα ενσωμάτωσε στην τήρησι των Χριστουγέννων δίδοντας σ’ αυτά ένα Χριστιανικό όνομα. Έτσι διά μέσου των ετών διάφορα έθιμα, όπως είναι το να διακοσμούν τα σπίτια, να δίνουν δώρα, να τραγουδούν τα κάλαντα, έγιναν αναπόσπαστα μέρη αυτής της γιορτής.

Εν όψει όλων αυτών δεν είναι παράδοξο όταν διαβάζωμε στο βιβλίο του Έρικ Ρούτλεϋ Τα Αγγλικά Κάλαντα ότι τα κάλαντα «δεν άρχισαν ως μια ευσεβής χειρονομία, αλλ’ ως χορός.» Η Αγγλική λέξις «κάρολ,» που την χρησιμοποιούν για τα κάλαντα, εσήμαινε χορό σε μια πίστα και στον δωδέκατο αιώνα στη Γαλλία εσήμαινε έναν ερωτικό χορόν που χαιρετούσε τον ερχομό της ανοίξεως. Είχε συνδεθή με την Πρωτομαγιάτικη γιορτή στη δυτική Ευρώπη. Το βιβλίο Τα Άπαντα για τα Χριστούγεννα υπό Μ. Ρ. Κράιθ λέγει: «Στις παλαιότερες θρησκευτικές ιεροτελεστίες, οι λάτραι ένωναν τα χέρια των κι’ εχόρευαν σε κύκλο καθώς τραγουδούσαν όλοι μαζί. . .. Όταν η χειμωνιάτικη ειδωλολατρική γιορτή είχε συγχωνευθή με τη Χριστιανική, οι Λατίνοι και οι Τεύτονες εξηκολούθησαν να χορεύουν γύρω σε Χριστουγεννιάτικα σκηνικά με τραγούδια βαλμένα σε χορευτικούς σκοπούς που ονομάζονταν στη Γερμανία Βίγκεν-λίτερκ, στη Γαλλία Νόελ και στην Αγγλία κάρολς.

Η Χριστουγεννιάτικη μουσική ανεπτύχθη βαθμηδόν διά μέσου των ετών, και στον δέκατον πέμπτο αιώνα τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα ήλθαν σε ύπαρξι. Από την εποχή εκείνη και έπειτα ωρισμένη παραδοσιακή μουσική ταυτίσθηκε με τα Χριστούγεννα, καθώς και εκείνη που είχε γραφή αργότερα από θρησκευτικούς ηγέτες και συνθέτες.

Ο «Μεσσίας» του Χαίντελ Δεν Εγράφη για τα Χριστούγεννα

Ίσως ο Μεσσίας, το μεγάλο ορατόριο του Γ. Φ. Χαίντελ να είναι το χορωδιακό έργο που εκτελείται πιο συχνά την εποχή των Χριστουγέννων.

Επειδή συνήθως εκτελείται τότε, πολλοί νομίζουν ότι ο Χαίντελ το έγραψε ακριβώς για τα Χριστούγεννα. Εν τούτοις οι βιογράφοι του Χαίντελ λέγουν ότι συνέθεσε τον Μεσσία, διότι είχε ανάγκη χρημάτων και λέγουν ότι το έργο παίχθηκε πρώτα σ’ ένα βρεφοκομείο στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας τον Απρίλιο και όχι τον Δεκέμβριο.

Με ενδιαφέροντα τρόπο ο Τζαίη Ουέλς στις σημειώσεις του για τον Μεσσία έγραψε: «Το ότι ο Μεσσίας [δηλαδή οι στίχοι του] προέρχεται ολοκληρωτικά από τις Γραφές δεν τον κάνει λειτουργική εκκλησιαστική μουσική. Ο Χαίντελ έδωσε στα ιερά και κοσμικά θέματα το ίδιο ύφος· τα χειρίσθηκε ως μη αιρετικά,. . .μη δοξάζοντα κανένα εκκλησιαστικό δόγμα. . . Επί πλέον παρουσίαζε τα ορατόρια του σε αίθουσες μουσικής, σε θέατρα και νοσοκομεία, αν και οι εκκλησίες ήταν στην διάθεσί του. Αυτό τόσο εξηγρίωσε τους Άγγλους κληρικούς, ώστε μια φορά επεχείρησαν να κλείσουν το θέατρο Κόβεντ Γκάρντεν, όπου ο Μεσσίας επρόκειτο να παιχθή.» Ενόμιζαν ότι ένα θρησκευτικό έργο δεν θα έπρεπε να εκτελήται μέσα σ’ ένα κέντρο διασκεδάσεως. Με χαρακτηριστικό όμως θάρρος ο Ιμπρεσάριος του Χαίντελ τούς παρέκαμψε με το ν’ αλλάξη τον τίτλο σε ‘Ένα Θρησκευτικό Ορατόριο.’»

Μερικοί άνθρωποι, οι οποίοι εκτιμούν τη σοβαρή μουσική, ευχαριστούνται να ακούουν αυτό το ωραίο ορατόριο στο οποίο ακούουν πολλά ωραία εδάφια της Βίβλου βαλμένα σε θελκτικές μελωδίες. Η πλουσία και αρμονική πλοκή των μερών που έχουν γραφή για χορωδία είναι πραγματικά συγκινητική.

Αλλά ίσως να παραξενευθήτε όταν πληροφορηθήτε ότι τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν τις ρίζες των πίσω στους καιρούς του Μεσαίωνος.

Τι Αντανακλούν οι Στίχοι των Χριστουγεννιάτικων Καλάντων;

Έχοντας υπ’ όψι την προέλευσι των Χριστουγέννων, τα κάλαντα που συνταυτίσθηκαν με τα Χριστούγεννα αντανακλούν τη σκέψι των μεσαιωνικών λαών οι οποίοι, επειδή δεν είχαν διδαχθή τη Γραφή συνέχιζαν τα ειδολολατρικά έθιμα των προγόνων των, καθώς αναγράφει το βιβλίο Τα Άπαντα για τα Χριστούγεννα: «Επειδή πολλοί αρχαίοι λαοί ελάτρευαν τη φύσι, ήταν φυσικό μερικά κάλαντα να αφορούν την όψι της φύσεως. Ένα από αυτά, ‘Ο Πρίνος και ο Κισσός,’ είναι. . .ένας αγών για επικράτησι μεταξύ του ‘άρρενος’ και του ‘θήλεος’ Κισσού και το τραγούδι αυτό πιθανόν να προήλθε από τους ειδωλολατρικούς χορούς μεταξύ ομάδων αγοριών και κοριτσιών.» Επίσης παρατηρεί ότι αυτό το Χριστουγεννιάτικο άσμα «είναι μια ανάμιξις της λατρείας της φύσεως και της Χριστιανοσύνης.»

Ο Έρικ Ρούτλεϋ παρατηρεί επίσης ότι «μια μυθολογία, η οποία ασχολείται με τη φύσι παρακολουθώντας από κοντά τη λατρεία της γονιμότητος. . . και που απορροφήθηκε από τα πολιτισμένα έθιμα, παρήγαγε το Χριστουγεννιάτικο άσμα του ‘Πρίνου και του Κισσού’ το οποίο γνωρίζομε.»

Προσέξτε δυο Χριστουγεννιάτικα άσματα (κάλαντα) στα οποία η λατρεία του δένδρου έχει προεξέχουσα θέσι. Το πρώτο είναι το δημοφιλές «Ω! Χριστουγεννιάτικο Δένδρο! Ω Χριστουγεννιάτικο Δένδρο!» Καθώς ο συγγραφεύς Κράιθ των Απάντων για τα Χριστούγεννα παρατηρεί: «Σ’ αυτό το άσμα η αιώνια πρασινάδα του δένδρου εγκωμιάζεται και τονίζεται η ιδέα της παντοτινής πρασινάδας ως σύμβολο της αθανασίας.» Το δεύτερο είναι «Στολίστε τις Αίθουσες με Κλαδιά Πρίνου.» Ξέρετε την έννοια του στίχου «Δήτε τα λαμπρά Χριστούγεννα μπροστά μας»; Αυτό αναφέρεται στο ειδωλολατρικό έθιμο που έκαιγαν το κούτσουρο των Χριστουγέννων. Ο συγγραφεύς Κράιθ παρατηρεί ότι είναι «συνδεδεμένο με τη Σκανδιναβική λατρεία της αποκρύφου δυνάμεως του ‘Δένδρου του Σύμπαντος’.» Ήταν το έθιμο, αφού τραβούσαν το κούτσουρο από το δάσος μέσα στο σπίτι, κάθε άνθρωπος να καθίση επάνω του. Τραγουδούσαν ένα τραγούδι για το κούτσουρο και το φιλούσαν με τη βεβαιότητα ότι η «οικογένεια θα ήταν ασφαλής μέχρι της επομένης Χριστουγεννιάτικης» εποχής. Όλα αυτά γίνονταν πριν το βάλουν στη φωτιά.

Αυτό ίσως να θεωρηθή σαν ένα παράξενο παληό έθιμο, αλλά οι Χριστιανοί, οι οποίοι θέλουν να έχουν την επιδοκιμασία του Θεού, θέλουν να γνωρίζουν την άποψί του σε όλα τα ζητήματα. Άραγε ευαρεστείται ο Θεός να βλέπη νοήμονες ανθρώπους ν’ αποδίδουν σ’ ένα δένδρο ή σ’ ένα κούτσουρο εκείνο το οποίον μόνον αυτός μπορεί να πραγματοποιήση; (Ησ. 44:14-20). Δεν είναι πράγματι λατρεία της φύσεως όταν σέβωνται «την κτίσιν μάλλον παρά [τον Ιεχωβά Θεόν] τον κτίσαντα» τα πάντα; Ο Θεός δηλώνει ότι οι λάτραι της φύσεως «εματαιώθησαν εν τοις διαλογισμοίς αυτών» και ότι έχουν «αδόκιμον νουν.» Έτσι με μια επιθυμία να ευαρεστήσετε τον Θεό, δεν συμφωνείτε ότι είναι φρόνιμο ν’ αποφεύγωνται τα τραγούδια τα οποία αντανακλούν οποιοδήποτε είδος λατρείας της φύσεως;—Ρωμ. 1:21, 25, 28· 2 Κορ. 6:14, 15.

Πολλά από τα Χριστουγεννιάτικα άσματα (τα κάλαντα) όπως το «Εμείς Είμεθα οι Τρεις Βασιλείς της Ανατολής,» δοξάζουν το άστρο που ωδήγησε τους ονομαζόμενους μάγους (οι οποίοι στην πραγματικότητα ήσαν αστρολόγοι) στο παιδίον Ιησούν. Το ρεφραίν του αντανακλά τη λατρεία των άστρων που άρχισε στην αρχαία Βαβυλώνα. Ο ύμνος των Χριστουγέννων που ονομάζεται «Λαμπρότατος και Κάλλιστος» ψάλλεται σε πολλές εκκλησίες· εν τούτοις αυτός ο ύμνος απευθύνεται στο «Άστρο της Ανατολής» και αυτοί που το ψάλλουν λατρεύουν το άστρο. Ο Ρούτλεϋ σχολιάζοντας το γεγονός ότι μια φορά είχαν σταματήσει να τον χρησιμοποιούν διότι «περιελάμβανε τη λατρεία ενός αστέρος,» έγραψε: «Ίσως η αλήθεια είναι. . . ότι [ο συνθέτης] έγραψε ένα Χριστουγεννιάτικο άσμα. Τα Χριστουγεννιάτικα άσματα (κάλαντα) δεν φοβούνται την αστρολογία.»

Πώς κρίνει ο Θεός την αστρολογία ή το να κυττάζωμε τον ουρανό για οιωνούς σχετικά με το μέλλον; Απαντά στο Δευτερονόμιον 18:12, ΜΝΚ: «Πας ο πράττων ταύτα είναι βδέλυγμα εις τον Ιεχωβά.» Δεν είναι απόδειξις καλής κρίσεως ν’ αποφεύγωμε εκείνο που ο Ιεχωβά Θεός βδελύττεται και καταδικάζει;—2 Κορ. 6:17.

Η ερώτησις που εγείρεται τώρα είναι: Τα Χριστουγεννιάτικα άσματα (κάλαντα), που λέγονται για τη γέννησι του Ιησού, είναι σύμφωνα με το υπόμνημα της Γραφής; Προσέξτε την πρώτη στροφή του άσματος «Τα Πρώτα Χριστούγεννα.» Λέγει οι πτωχοί βοσκοί ήσαν στους αγρούς φυλάγοντας τα ποίμνιά των στη διάρκεια μιας παγερής χειμωνιάτικης νύχτας, αλλά η Γραφή δεν λέγει ότι ήταν χειμώνας και τον χειμώνα οι βοσκοί της Παλαιστίνης δεν μένουν στους αγρούς τη νύχτα. Η δεύτερη στροφή ανακριβώς λέγει ότι αυτοί οι βοσκοί κύτταζαν προς τα επάνω και είδαν το άστρο που ωδηγούσε τους μάγους. Ο Ούιλλιαμ Ι. Ρέυνολντς στο βιβλίο του ο Χριστός και τα Χριστουγεννιάτικα άσματα, σχολιάζει την πλάνη σ’ αυτό το χριστουγεννιάτικο άσμα λέγοντας: «Ο αστήρ φάνηκε στους μάγους και όχι στους βοσκούς. Δεν υπάρχει Βιβλική αναγραφή που να δείχνη ότι οι βοσκοί που μνημονεύονται στον Λουκά 2 είδαν τον αστέρα που μνημονεύεται στο Ματθαίο 2. Ο Κράιθ, επίσης, σημειώνει ότι αυτό το Χριστουγεννιάτικο άσμα δεν είναι η ακριβής αλήθεια της αφηγήσεως της Γραφής. Αν αναλύσωμε με προσοχή τα λόγια των Χριστουγεννιάτικων ασμάτων «Άγγελοι από το Βασίλειο της Δόξης,» «Άκου, οι Κήρυκες Άγγελοι Ψάλλουν,» και «Ω Ελάτε, Όλοι Σεις Οι Πιστοί,» παρατηρούμε ότι ο ισχυρισμός είναι ότι ο Ιησούς είναι ο Παντοδύναμος Θεός. Αυτό διδάσκει η Γραφή; Ο Ιησούς είπε: «Ο Πατήρ μου είναι μεγαλύτερός μου.» Δεν υπάρχει ούτε ένα εδάφιο στο θεόπνευστο υπόμνημα της Γραφής που να λέγη ότι ο Ιησούς είναι ο Παντοδύναμος Θεός ή μέρος μιας Τριάδος. Δείχνει ότι ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού.—Ιωάν. 14:28· Κολ. 1:15, 16.

Τι μάθαμε λοιπόν για τα Χριστουγεννιάτικα άσματα (κάλαντα); Είδαμε ότι είναι γεμάτα με ειδωλολατρικές ιδέες και έθιμα. Επίσης ότι είναι Γραφικώς ανακριβή και σε πολλές περιπτώσεις κατ’ ευθείαν αντιφατικά με ό,τι ο Ιεχωβά είπε στον Άγιο του Λόγο, τη Γραφή. Όταν ένας άνθρωπος που αγαπά την αλήθεια εξακριβώνη αυτά τα πράγματα, η Χριστουγεννιάτικη μουσική χάνει γι’ αυτόν την έλξι που μπορεί να είχε κάποτε.

Η Λογική Άποψις του Ζητήματος

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι λόγω της ωραίας μελωδίας των τα Χριστουγεννιάτικα άσματα (κάλαντα) επηρεάζουν πάρα πολύ την αισθηματική φύσι του ανθρώπου. Θίγουν τις πιο βαθειές συγκινήσεις του. Αλλ’ ευαρεστείται ο Θεός με ύμνους που είναι αναμεμιγμένοι με ειδωλολατρικά έθιμα; Θα επιδοκιμάση ανθρώπους οι οποίοι ενώνονται με άσματα που αρνούνται την υπέρτατη κυριαρχία Του; Θα μπορούσε ο «Ιεχωβά ο Θεός της αληθείας» να επιδοκιμάση αισθήματα τα οποία ευρίσκονται σε αντίθεσι με τον Άγιο Του Λόγο;—Ψαλμ. 31:5, ΜΝΚ.

Ενώ η μουσική μπορεί να είναι πάντοτε πολύ ευχάριστη, δεν μπορεί κανείς να ξεχάση ότι τα λόγια δεν είναι εύκολο ν’ αποχωρισθούν απ’ αυτήν. Μήπως δεν έρχονται στη μνήμη μας τα λόγια ενός πολύ γνωστού τραγουδιού; Όταν απολαμβάνετε κάποια μουσική στο σπίτι δεν είναι τίποτα το εσφαλμένο με οποιαδήποτε ωραία μελωδία, αλλ’ αν μια τέτοια μουσική φέρνει στο μυαλό σας αντιγραφικές σκέψεις ή ανακινεί αναμνήσεις εορτών της ψευδούς θρησκείας στις οποίες άλλοτε μετείχατε, είναι συνετό να διαλέγετε μια τέτοια μουσική για αναψυχή;

Ένας μεγάλος πλούτος μουσικής έχει γραφή, που πάρα πολλή απ’ αυτήν δεν έχει κανένα σύνδεσμο με τα Χριστούγεννα. Έτσι, ένας που αγαπά τη μουσική και που επιθυμεί να ευαρεστή τον Θεό μπορεί εύκολα να διαλέξη. Υπάρχουν χιλιάδες συμφωνίες, κονσέρτα και σονάτες για όλα τα είδη οργάνων, τραγούδια και χοροί σε μεγάλη ποικιλία, και ελκυστική ελαφρά κλασική μουσική που μπορεί να κάμη μια βραδυά πολύ ευχάριστη. Εκλέγοντας μουσική με σύνεσι μπορεί κανείς ν’ αποφύγη μουσική η οποία μπορεί ν’ αποδειχθή επιβλαβής στις προσπάθειες κάποιου ν’ ανακαινίση τη διάνοιά του σε αρμονία με το θέλημα του Θεού.

Έτσι, αν με θέρμη ζητήτε να ‘έχετε πίστιν και αγαθήν συνείδησιν’ προς τον Ιεχωβά Θεό, κάμετε εκείνο που θα τον ευαρεστήση με όλη σας την καρδιά αποφεύγοντας εκείνο που αποδοκιμάζει.—1 Τιμ. 1:19.