Πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου έδειξε ότι μόλις το 7,8% των Ελλήνων ανήκει στους heavy readers, διαβάζοντας πάνω από 10 βιβλία τον χρόνο. Στο απέναντι παράθυρο του Skype, o Γιάννης Φαρσάρης ανήκει σίγουρα σε αυτό το ποσοστό. Ολόκληρη η ζωή του, άλλωστε, περιστρέφεται γύρω από τις ψηφιακές σελίδες, με τον ίδιο να είναι ιδρυτής της πρώτης ανοικτής ψηφιακής βιβλιοθήκης της χώρας, με περισσότερους από 4.500 τίτλους. Εγχείρημα που πριν από λίγες ημέρες μας συστήθηκε ξανά. Σε καινούριο site, αλλά με την ίδια φιλοσοφία.

Η Ανοικτή Βιβλιοθήκη Openbook.gr είναι μια ψηφιακή βιβλιοθήκη, ένα αποθετήριο που φιλοξενεί πάνω από 4.500 ελληνικά βιβλία που διατίθενται ελεύθερα και νόμιμα στο διαδίκτυο. Πρόκειται είτε για βιβλία Κοινού Κτήματος, δηλαδή κλασικά βιβλία που έχουν απελευθερωθεί τα πνευματικά τους δικαιώματα λόγω παρέλευσης 70 ετών από τον θάνατο του δημιουργού τους, είτε για σύγχρονα βιβλία που οι συγγραφείς τους έχουν επιλέξει να τα διαθέσουν ελεύθερα στο διαδίκτυο.

Πριν λίγες μέρες βρήκε στον αέρα ο ανανεωμένος ιστότοπος της Ανοικτής βιβλιοθήκης, μετά από δουλειά περίπου 2,5 ετών. Στόχος ήταν να γίνει περισσότερο λειτουργική και εύχρηστη η αναζήτηση βιβλίων από τους επισκέπτες, και γι’ αυτό έγινε ταξινόμηση σε 40 θεματικές κατηγορίες. Τα λογοτεχνικά e-books για παράδειγμα ταξινομούνται σε 8 κατηγορίες: Κλασική λογοτεχνία, μυθιστόρημα-νουβέλα, διήγημα, ποίηση, δοκίμιο, θεατρικό έργο, παιδική λογοτεχνία και κόμικ. Και πέρα από τις μεγάλες κατηγορίες Εκπαίδευση, Πολιτισμός, Αρχαία Γραμματεία, υπάρχουν και συλλογές με εξαιρετικά ενδιαφέροντα βιβλία που αφορούν την υγεία, τη διατροφή, τη γεωργική καλλιέργεια, τα χόμπι, τη διαφορετικότητα, τα ΑμεΑ, το ταξίδι και την επιχειρηματικότητα.

Ουσιαστικά, μέσα στην ψηφιακή υπάρχει ό,τι ακριβώς υπάρχει και στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου: Διάσημα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή, ίσως αδιάφορα και μέτρια βιβλία, αλλά και αληθινά διαμάντια που αγνοούμε. Στη λογοτεχνία όλα είναι έτσι κι αλλιώς υποκειμενικά, όμως ο στόχος είναι πάντα ένας: η ενίσχυση της φιλαναγνωσίας κι αυτό επιτυγχάνεται μόνο αν βρει ο καθένας τα βιβλία που του ταιριάζουν.

Ποια ανάγκη, όμως, οδήγησε στη δημιουργία αυτής της Βιβλιοθήκης;

Στον κόσμο της Πληροφορικής, από τον οποίο προέρχομαι, είναι βαθιά ριζωμένη η ανοικτή κουλτούρα, που πηγάζει από τους ηθικούς κανόνες των χάκερς, ήδη από τη δεκαετία του ’60. Η φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού ανοικτού κώδικα που ξεκίνησε από το λειτουργικό Linux, μας έχει δώσει σήμερα απεριόριστες ελεύθερες εφαρμογές όπως το Android στα κινητά, τον φυλλομετρητή Mozilla Firefox, την εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, τον κειμενογράφο LibreOffice, τον τρισδιάστατο εκτυπωτή RepRap.

Λίγους μήνες μετά ξεκίνησα να συγκεντρώνω σ’ έναν ιστότοπο όλα τα ελληνικά e-books με ελεύθερη διανομή στο διαδίκτυο και στην πορεία όλων αυτών των χρόνων συναντήθηκα με ανθρώπους πολύτιμους που συνεργαζόμαστε αφιλοκερδώς για την διάδοση της ψηφιακής ανάγνωσης και της ελεύθερης διαμοίρασης του πολιτισμού και της γνώσης. Ένα μάθημα ζωής, που μπαίνει αισίως στον όγδοο χρόνο του.

Η συζήτησή μας πηγαίνει στα e-books και στη διείσδυσή τους στην ψηφιακή επανάσταση που διανύουμε.

Το Kindle, η πρώτη εξειδικευμένη συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης, κυκλοφόρησε το 2007 στην Αμερική από την Amazon και ακολούθησαν και οι υπόλοιπες εταιρείες. Τα επόμενα χρόνια η ψηφιακή ανάγνωση γνώρισε μια έκρηξη και τα ποσοστά των πωλήσεων των ψηφιακών βιβλίων έφτασαν έως και στο 30% του συνόλου και όλοι προφητεύαμε τον θάνατο του χάρτινου βιβλίου. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, τα γεγονότα δείχνουν πως θα ζήσουμε για πολλά χρόνια ακόμα την συνύπαρξη των δύο μορφών, εν αντιθέσει π.χ. με τις εφημερίδες, τα μουσικά CD και τα κινηματογραφικά DVD. Στην Ευρώπη τα ποσοστά των πωλήσεων των e-books δεν έφτασαν ποτέ σε υψηλά νούμερα –μερικές εκατοστιαίες μονάδες– όμως αυτό αφορά μόνο τις εμπορικές πωλήσεις. Η ψηφιακή ανάγνωση κάθε μορφής (και όχι αποκλειστικά σε φορμάτ e-book) έχει εδραιωθεί σημαντικά και αυτό είναι κάτι που δεν θα αλλάξει. Οι ώρες που περνάμε όλοι μας διαβάζοντας κείμενα μπροστά σε οθόνες είναι πολλαπλάσιες των ωρών μπροστά σε χαρτί. Όλοι είμαστε ρομαντικοί αναγνώστες, μα ας μη γινόμαστε τεχνοφοβικοί και νεολουδίτες. Τα πάντα γίνονται για το καλό της γνώσης και της λογοτεχνίας.

Μέσα στο site της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης μπορεί ο αναγνώστης να βρει έναν αναλυτικό οδηγό αυτοέκδοσης ενός ψηφιακού βιβλίου. Του ζητάω να μου μιλήσει για ένα φαινόμενο που είναι αρκετά διαδομένο πλέον στους συγγραφικούς κύκλους.

Η αυτοέκδοση δεν είναι κάτι νέο, αντιθέτως ήταν ο κυρίαρχος τρόπος έκδοσης βιβλίων στα πεντακόσια εξήντα χρόνια της τυπογραφίας. Ο Καβάφης είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση που αυτοεξέδιδε τα βιβλία του και τα χάριζε σε εκλεκτούς φίλους του. Οι εκδοτικοί οίκοι –κυρίως στον 20ο αιώνα– διασφαλίζοντας την ποιότητα της επιλογής του υλικού, την επιμέλεια, την προώθηση και την εμπορική διακίνηση του βιβλίου, ήταν πολύτιμοι τόσο στους συγγραφείς, όσο και στους αναγνώστες.

Τις τελευταίες, όμως, δύο δεκαετίες με την έλευση του διαδικτύου, η ψηφιακή έκδοση, η προώθηση και η διανομή των βιβλίων έγινε δυνατή εύκολα και χωρίς κόστος από τους ίδιους τους συγγραφείς, και γι’ αυτό η ψηφιακή αυτοέκδοση γνωρίζει άνθηση ξανά. Η ευκολία σαφώς και δημιουργεί πολλά ζητήματα ποιότητας και αισθητικής, όμως για να ανακαλύψεις τα διαμάντια πρέπει να σκάψεις βαθιά στο ορυχείο. Προσωπικά τάσσομαι απόλυτα σύμφωνος με τη πρόβλεψη του συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη:

Οι ανεξάρτητες ιστοσελίδες και τα blogs θα φιλοξενήσουν τον Ρεμπώ και τον Καβάφη των επόμενων δεκαετιών.

Βέβαια, για να γίνει σωστά η αυτοέκδοση ενός ψηφιακού βιβλίου θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν αρκετοί παράγοντες, γι’ αυτό δημιουργήσαμε στην Ανοικτή Βιβλιοθήκη έναν πλήρη οδηγό που εξηγεί βήμα-βήμα όλα τα στάδια. Καταρχήν, έχει σημασία το σωστό στήσιμο του βιβλίου όσον αφορά τη μορφοποίηση του κειμένου, το εξώφυλλο και τα εσώφυλλα. Είναι πολύ σημαντικό όλα τα στοιχεία που θα χρησιμοποιηθούν στο βιβλίο να είναι νόμιμα, από τη φωτογραφία του εξωφύλλου μέχρι τη γραμματοσειρά και τη μουσική επένδυση του audio-book και γι’ αυτό δίνονται σχετικές πηγές. Παράλληλα, για να μπορέσει ένα ψηφιακό βιβλίο να διαβαστεί σωστά από πολλαπλές συσκευές (κινητό τηλέφωνο, ταμπλέτα, συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης, υπολογιστή) θα πρέπει να εκτός από την κλασική μορφή PDF να μετατραπεί και σε άλλους συμβατούς μορφότυπους (ePub, mobi, flipping book). Τέλος, η ελεύθερη διανομή ενός βιβλίου στο διαδίκτυο προϋποθέτει την επιλογή μίας εκ των έξι αδειών Creative Commons, ώστε να θέσει ξεκάθαρα ο δημιουργός το μέρος εκείνο των δικαιωμάτων του που επιθυμεί να παραχωρήσει και με ποιον ακριβώς τρόπο, ενώ δίνονται και τα απαραίτητα εργαλεία και οι μέθοδοι για την διανομή και την προώθηση του e-book στο διαδίκτυο», προσθέτει.

Αναφέρεται συχνά στους συγγραφείς που διαθέτουν τα βιβλία τους ελεύθερα στο διαδίκτυο. Του ζητάω να μου επιλέξει τρία πρόσωπα.

Καθημερινά εκπλήσσομαι με τη λογοτεχνική ευφυΐα που συναντώ στα ψηφιακά μονοπάτια. Θα επιλέξω 3 συγγραφείς που διαθέτουν τα βιβλία τους ελεύθερα στο διαδίκτυο, και που -καθόλου τυχαία- υπογράφουν με ψευδώνυμο: Τον Ελ Ρόι, από τις πλέον αγαπημένες μου πένες, τον ανατρεπτικό Larry Cool, αλλά και τον Αύγουστο Κορτώ που έχει επιλέξει να διαθέσει ήδη 8 βιβλία του ελεύθερα στο διαδίκτυο, επισημαίνει, περιγράφοντας τα μελλοντικά σχέδια του εγχειρήματός του.

Καταρχήν ο στόχος είναι να εμπλουτίζεται καθημερινά η Ανοικτή βιβλιοθήκη με περισσότερα ψηφιακά βιβλία, είτε κλασικά είτε σύγχρονα, ώστε σύντομα να ξεπεράσουμε τα 10.000 βιβλία. Παράλληλα, υπάρχει η βούληση να συνεχιστεί η σειρά Κλασικής Λογοτεχνίας (ήδη έχουν εκδοθεί τα 3 πρώτα βιβλία με διηγήματα του Ιουλίου Βερν, του Αντόν Τσέχωφ και του Λουίτζι Πιραντέλλο), να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε νέες ξεχωριστές φωνές συγγραφέων μέσω λογοτεχνικών διαγωνισμών, να εκδώσουμε βιβλία καταξιωμένων Ελλήνων συγγραφέων (κυκλοφόρησε ήδη μια επανέκδοση μετά από 35 χρόνια ενός βιβλίου του Μάνου Κοντολέων), καθώς και να εκδώσουμε βιβλία καινοτόμα και πρωτότυπα (όπως το #Tweet_Stories με 371 μικροδιηγήματα και το θεατρικό ‘Ο άνδρας με την πουά γραβάτα’ που γράφτηκε συνεργατικά σε περιβάλλον wiki). Σκεφτόμαστε, επίσης, να ανεβάσουμε στο διαδίκτυο όλα τα ελληνικά βιβλία της Αρχαίας Γραμματείας αλλά και των τελευταίων αιώνων που είναι ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων, να δημιουργήσουμε μια βιβλιοθήκη ηχητικών βιβλίων με ελεύθερη συμμετοχή οποιουδήποτε, να προσκαλέσουμε εθελοντές μεταφραστές για να εκδώσουμε στα ελληνικά σημαντικά βιβλία που δεν έχουν μεταφραστεί (όπως το άγνωστο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν που εκδώσαμε πριν μερικά χρόνια) και άλλα πολλά. Μέσα και έξω από σελίδες.

http://www.oneman.gr