Ξεκίνησε σαν ευθυμογρά­φημα στο προπολεμικό εβδομαδιαίο περιοδικό «Θησαυρός» με τίτλο «Βίος και πολιτεία της Μαντάμ Σουσούς» (1938), έγινε βιβλίο (1940), νούμερο κατοχικών επιθεωρήσεων (1940), θεατρικό έργο (1942, 1946, 1998, 2012), κινηματογραφική ταινία (1948), ραδιοφωνική εκπομπή (1950), τηλεοπτικό σήριαλ (1972 και 1986).

   Η μεγαλομανής και ακατάδεκτη ηρωίδα του Δημήτρη Ψαθά που εισέβαλε δυναμικά στην ελληνική γλώσσα ως ρήμα και προσδιοριστικό επίθετο (σουσού, σουσουδίζω, σουσουδισμός) έχει πάρει σάρκα και οστά από θρυλικές πρωταγωνίστριες του ελληνικού θεάτρου του 20ου αιώνα. Από τη Μαρίκα Νέζερ το 1940 (μόλις δυο χρόνια αφ’ ότου την εμπνεύστηκε ο Ψαθάς) ως την ΄Αννα Παναγιωτοπούλου (από την εταιρία παραγωγής STUDIO ATA σε 26 επεισόδια της ΕΡΤ 2 το 1986).

xxx

Αφιέρωμα στη Μαντάμ Σουσού: Αννα Παναγιωτοπούλου – Θανάσης Παπαγεωργίου

  Και είναι η Αννα Παναγιωτοπούλου και ο Θανάσης Παπαγεωργίου (Η Μαντάμ Σουσού κι ο Παναγιωτάκης του ιστορικού σίριαλ) που λαμβάνουν μέρος ως ομιλητές στο αφιέρωμα για την ηρωΐδα του Ψαθά που διοργανώνεται αύριο, Σάββατο 22 Οκτωβρίου (ώρα 11.30 π.μ.) στην αίθουσα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου Public με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Στην εκδήλωση θα παρουσιαστεί επίσης έκθεση φωτογραφίας «Η Μαντάμ  Σουσού και οι πρωταγωνιστές των έργων του Ψαθά» σε σπάνιες φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο της οικογένειας Ψαθά.

Δ. Ψαθάς: Ετσι εμπνεύστηκα τη Μαντάμ Σουσού

  Πως εμπνεύστηκε, όμως, ο Δημήτρης Ψαθάς την ηρωΐδα που από το Βύθουλα ονειρεύεται το Κολωνάκι;

  Όπως αναφέρει ο ίδιος σε περιοδικό της εποχής, το ξεκίνημα της Μαντάμ Σουσούς ήταν «άδοξο» κι έγινε κάτω από την πίεση του αρχισυντάκτη του στον «Θησαυρό», το προπολεμικό περιοδικό ποικίλης ύλης που διάβαζε όλη η Ελλάδα, Απόστολου Μαγγαάρη. Είχαν τελειώσει τα επεισόδια του «Αριστείδη του Ατυχή» τα οποία έγραφε ο Ψαθάς ως σίριαλ κι έπρεπε να βρει άλλον.

«Εναν “τύπο” έπρεπε να γράψω, έτσι; Ο προηγούμενος ήταν άντρας, θα έπρεπε, λοιπόν, για ποικιλία, να γράψω τώρα για μια γυναίκα. Τι είδος γυναίκα όμως; Φλύαρη; Δεν ήταν κωμική, θα ήταν κουραστική. Κουτσομπόλα; θα ήταν πολύ κοινοτοπική. Επιπόλαια; Γκα­φατζού; Δεν μου άρεσαν τόσο πολύ οι ιδέες – πολύ αργότερα έγραψα ένα άλλο “σίριαλ”, στον “Ταχυδρόμο” με τον τίτλο “Ζωζώ η γκαφατζού»”. Άξαφνα θυμήθηκα μια γειτόνισσά μας, ήταν τύπος γυναίκας μεγαλομανούς:

– Αυτή είναι… είπα.

Σκιτσάρισα στα γρήγορα τον τύπο – βιαζόμουν να τελειώσω για να βγάλω από πάνω μου την υποχρέωση – συμπλήρωσα το γραφτό μου με το πρώτο επεισόδιο, πήρα τα χειρόγραφα μου αμέσως και έτρεξα στον Μαγγανάρη:

–  Πάρτα και άφησε με ήσυχο.

–  Εντάξει! Δεν σου έλεγα ότι άμα καθίσεις κάτω, θα γράψεις; Να μ’ ακούς εμένα! Πώς τον λες τον τύπο σου;

–  Μαντάμ Σουσού!…»

  Κάπως έτσι γεννήθηκε η Μαντάμ Σουσού.

«Θησαυρός» του 1938: «Ενας νέος σπαρταριστός τύπος…»

Σε μια διαφήμιση του μάλιστα με ημερομηνία 2.4.1938, διαβάζουμε: «Από το ερχόμενο πανηγυρικό τεύχος του «Θησαυρού», ένας νέος σπαρταριστός τύπος, που θα σκορπίσει γέλιο και την ευθυμία ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΤΑΜ ΣΟΥΣΟΥΣ. Τον γράφει ο άσσος των ευθυμογραφημάτων μας ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΘΑΣ».

Η επιτυχία της ήταν άμεση. Η Μαντάμ Σουσού αγαπήθηκε τόσο από τον κόσμο όσο καμία άλλη ηρωίδα. Επί δύο χρόνια (1938-1940) ο Δημήτρης Ψαθάς έγραφε στο «Θησαυρό» τις περιπέτειες της «Μαντάμ Σουσούς» του ώσπου το 1940 έκανε μία συρραφή των αυτοτελών περιπετειών της και τις εξέδωσε σε βιβλίο, το οποίο μολονότι κυκλοφό­ρησε τον Οκτώβριο του 1940, μέσα στην κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου, πούλησε 4.000 αντί­τυπα και εξαντλήθηκε μέσα σε ένα μήνα!… Κυκλοφόρησε με τίτλο «Μαντάμ Σουσού», υπότιτλο «Η πυργοδέποινα του Βούθουλα» και υπέροχα σκίτσα του κορυφαίου γελοιογράφου Φωκίωνα Δημητριάδη.

  Το 1940 στην επιθεώρηση «Πεντά­μορφη» των Γιαννουκάκη – Ευαγγελίδη, στο θέατρο «Αθήναιον», πρωτοεμφανίζεται η Σουσού, που την υποδύεται η μεγάλη πρωταγωνίστρια Μαρίκα Νέζερ.

Η Σουσού στην Ιταλογερμανική κατοχή

Μέσα στην Ιταλογερμανική κατοχή πολλοί θίασοι ζητούν από τον Δημήτρη Ψαθά,  να κάνει θεατρικό έργο την ηρωίδα του, ενώ πολλές πρωταγωνίστριες φιλοδοξούν να ενσαρκώσουν τον ρόλο. Ανάμεσα τους η Μαρίκα Κοτόπουλη, η Μαίρη Αρώνη και η κυρία Κατερίνα (Ανδρεάδη).

Τελικά, η «Μαντάμ Σουσού» πρωτοπαρουσιάζεται στη θεατρική της μορφή το καλοκαίρι του 1942 μέσα στην Κατοχή, στο θέατρο Κατερίνας (Πλατεία Βικτωρίας), από το θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη με τον κορυφαίο Αιμίλιο Βεάκη στο ρόλο του Παναγιωτάκη και με τον Σπύρο Μουσούρη στο ρόλο του Καντακουζηνού, σημειώνοντας πρωτοφανή θρίαμβο.

Ο Δημήτρης Ψαθάς πολύ αργότερα, αποκαλύπτει μεταξύ άλλων σε χιουμοριστικό τόνο, την έκπληξη που δοκίμασε όταν ο Αιμίλιος Βεάκης του ζήτησε να παίξει στο θρυλικό αυτό έργο (σε χρονογράφημα του στην εφημερίδα «Τα Νέα» στις 17.2.1972):

«- Θέλω να παίξω την … Μαντάμ Σουσού.

 Εμβρόντητος εγώ:

-Εσείς κ. Βεάκη;

-Εγώ θα παίξω τον Παναγιωτάκη. Τη Σουσού θα την κάνει η Κατερίνα».

Μαίρη Αρώνη ως Σουσού κι Αιμίλιος Βεάκης ως Παναγιωτάκης

Η Μαίρη Αρώνη, μία ακόμη μεγάλη πρωταγωνίστρια των έργων του Ψαθά, ανέβασε την διάσημη ηρωίδα του σε πολλές περιοδείες της στο εξωτερικό, ανάμεσα στις οποίες αυτή στην Κύπρο το 1946 με συμπρωταγωνιστές τους Κώστα Ραυτόπουλο (Παναγιωτάκη) και Σπύρο Μουσούρη (Καντακουζηνό), απ’ όπου διασώζεται και το αντίστοιχο πρόγραμμα.

Η «Μαντάμ Σουσού» στο θέατρο με την Αννα Παναγιωτοπούλου (1998-1999)

Η «Μαντάμ Σουσού» παρουσιάζεται το 1998 στο θέατρο «Βρετάννια» σε μία φιλόδοξη παραγωγή του Κάρολου Παυλάκη σε μορφή μουσικής κωμωδίας. Πρωταγωνίστρια, η αγαπημένη του κοινού τηλεοπτική «Μαντάμ Σουσού», Αννα Παναγιωτοπούλου με τον αξέχαστο Σταύρο Παράβα, στο ρόλο του φτωχού ψαροπώλη συζύγου Παναγιωτάκη και τον Νίκο Γαλανό, στον ρόλο του αριστοκράτη Καντακουζηνού. Την σκηνοθεσία υπέγραφε ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, την εκπληκτική μουσική της παράστασης ο Διονύσης Τσακνής και τους στίχους των τραγουδιών η Μαριανίνα Κριεζή. Τα  σκηνικά και τα κοστούμια φιλοτέχνησε ο Κώστας Ασημακόπουλος.

Η Μαντάμ Σουσού στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (2011-2012)

Η «Μαντάμ Σουσού» ανέβηκε με επιτυχία από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος για δύο χρονιές την θεατρική περίοδο 2011-2012 σε καλλιτεχνική διεύθυνση Σωτήρη Χατζάκη, σκηνοθεσία Γιώργου Αρμένη, με την Φωτεινή Μπαξεβάνη στον ρόλο της Σουσούς, τον Κώστα Σαντά στον ρόλο του Παναγιωτάκη και τον Βασίλη Ευταξόπουλο στον ρόλο του Καντακουζηνού, σε σκηνικά και κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ απο έναν 16μελή θίασο σε ένα κατάμεστο «Βασιλικό Θέατρο» επαληθεύοντας για μια ακόμη φορά την επικαιρότητα του θρύλου της.

Η Μαντάμ Σουσού στον κινηματογράφο με την Μαρίκα Νέζερ (1948)

Αν και όλοι μας γνωρίζουμε την «Μαντάμ Σουσού» ως μυθιστόρημα και ως θεατρικό έργο, λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν για την κινηματογραφική της μεταφορά το 1948, και αυτό επειδή η ταινία δεν σώζεται στις μέρες μας. Κι όμως η Μαντάμ Σουσού αποτέλεσε μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία και ως ταινία. Αξίζει να αναφέρουμε πως το σενάριο της κινηματογραφικής της μεταφοράς υπέγραφε ο Νίκος Τσιφόρος, τη σκηνοθεσία ο κορυφαίος Τάκης Μουζενίδης, τη μουσική ο Κώστας Γιαννίδης, τη φωτογραφία ο Γιάννης Δριμαρόπουλος, και την παραγωγή η ΜΕΓΑ ΦΙΛΜ.

Στην ταινία αυτή πρωταγωνίστησαν λαμπρά ονόματα του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου: «Σουσού» η Μαρίκα Νέζερ, «Παναγιωτάκης», ο Βασίλης Λογοθετίδης, «Καντακουζηνός» ο Γιώργος Παππάς. Δίπλα τους στους ρόλους των χαρακτήρων του Μπύθουλα αλλά και του Κολωνακίου, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Χρήστος Τσαγανέας, η Ελένη Χατζηαργύρη, ο Λαυρέντης Διανέλλος, η Λέλα Πατρικίου, ο Ερρίκος Κονταρίνης, απολαυστικοί στους ρόλους τους σε φωτογραφίες που σώζονται στο αρχείο του συγγραφέα, αλλά και σε διαφημίσεις της ταινίας στον τύπο της εποχής.

Η πρωταγωνίστρια Μαρίκα Νέζερ, θυμόταν χαρακτηριστικά σε συνέντευξή της: «Στην πρεμιέρα της Μαντάμ Σουσούς στον κινηματογράφο «Ρεξ», οι ουρές του κόσμου έφταναν μέχρι τη Θεμιστοκλέους!…».

Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 2 Μαϊου 1948 (Κυριακή του Πάσχα) στους τρεις κεντρικούς κινηματογράφους της Αθήνας (Ρέξ, Αττικόν, Άστυ) και στον Πειραιά (στον κινηματογράφο Καπιτόλ) και έκοψε 93.498 εισιτήρια!

Η Μαντάμ Σουσού στο ραδιόφωνο με την Γεωργία Βασιλειάδου (1950)

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, η «Μαντάμ Σουσού» γνώρισε μεγάλη επιτυχία και στο ραδιόφωνο με την Γεωργία Βασιλειάδου στον ομώνυμο ρόλο και σκηνοθέτη τον Μήτσο Λυγίζο που αργότερα σκηνοθέτησε και το πρώτο της σήριαλ της Σουσούς με πρωταγωνίστρια την Άννα Παϊτατζή στην ελληνική τηλεόραση το 1972.

Η Μαντάμ Σουσού στην τηλεόραση (1972-73 και 1986)

Η πρώτη τηλεοπτική μεταφορά της «Μαντάμ Σουσούς» πραγματοποιήθηκε το 1972-73 σε σκηνοθεσία Μήτσου Λυζίγου και τηλεσκηνοθεσία Βασίλη Βλαχοδημητρόπουλου. Η σειρά προβλήθηκε σε ασπρόμαυρο σήριαλ 65 επεισοδίων από την τότε ΥΕΝΕΔ σε παραγωγή της ΑΣΤΗΡ TV του Γιώργου Ράλλη. Η Άννα Παϊτατζή υπήρξε η πρώτη διδάξασα τηλεοπτική Μαντάμ Σουσού, Παναγιωτάκης ο Ιάκωβος Ψαρράς και Καντακουζηνός ο Δημήτρης Καλλιβωκάς.

Το 1986 νέο σήριαλ με ηρωίδα τη Μαντάμ Σουσού, έγχρωμο πια, γυρίζεται από την εταιρία παραγωγής STUDIO ATA και προβάλλεται από την ΕΡΤ 2 σε 26 επεισόδια (με πρώτη προβολή στις 4.5.86 και τελευταία στις 1.12.86). Στο ρόλο της «Σουσούς» η Άννα Παναγιωτοπούλου. Σκηνοθέτης της σειράς ο Θανάσης Παπαγεωργίου που ερμήνευσε υποδειγματικά και το ρόλο του φτωχού συζύγου Παναγιωτάκη, ενώ ο Άγγελος Αντωνόπουλος κράτησε στο σήριαλ τον ρόλο του τυχοδιώκτη, απατεώνα «αριστοκράτη» συζύγου Καντακουζηνού. (Η σειρά γνώρισε πρωτοφανή επιτυ­χία και προβλήθηκε το 1990 και το 1991 στην Αυστραλία από το κανάλι NETWORK 0-28/SBS με Αγγλικούς υπότιτλους με τον τίτλο «Madame Sousou»).

Ευχαριστούμε την εγγονή του Δημήτρη Ψαθά, Λένα Νίτσου, για το φωτογραφικό υλικό. Το κείμενό της «Η πορεία της Μαντάμ Σουσού μέσα στο χρόνο» – αποσπάσματα του οποίου χρησιμοποιούνται στο άρθρο – είναι αδημοσίευτο.