Η μητρότητα είναι μια περίπλοκη και θαυμαστή περιπέτεια. Οι μητέρες απολαμβάνουν πολύτιμες στιγμές τις οποίες δεν θα άλλαζαν με τίποτα. Ωστόσο, μερικές αισθάνονται κατά καιρούς ότι βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η Ελένη παρομοιάζει τη ζωή της ως μητέρας με έναν αγώνα μετ’ εμποδίων. Και φαίνεται ότι, όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερα και ψηλότερα γίνονται τα εμπόδια.

Οι μητέρες μπορεί να θυσιάζουν ελεύθερο χρόνο και μεγάλο μέρος της κοινωνικής τους ζωής προκειμένου να φροντίσουν κατάλληλα τα παιδιά τους. «Είμαι πάντα σε επιφυλακή», λέει η Έστερ, μητέρα πέντε παιδιών. «Αντί να χαλαρώνω στην μπανιέρα, κάνω γρήγορα ντους, και αντί να ετοιμάζω ρομαντικά γεύματα, μαγειρεύω στο φούρνο μικροκυμάτων. Για εμένα, υπάρχουν ταξίδια που δεν έγιναν, μέρη που δεν είδα, πράγματα που δεν έκανα. Πάντως, το πλύσιμο και το δίπλωμα των ρούχων γίνεται!»

Ασφαλώς, οι περισσότερες μητέρες θα αναφέρονταν επίσης στις μοναδικές στιγμές χαράς που ζουν καθώς ανατρέφουν τα παιδιά τους. Η Έστερ λέει: «Τα χαμόγελα που σου στέλνουν, το “Ευχαριστώ, μαμά” που σου λένε γλυκά και οι θερμές αγκαλιές—αυτά είναι που σου δίνουν τη δύναμη να συνεχίσεις».

Η Μητέρα «Πιάνει Δουλειά»

Ένα μεγάλο εμπόδιο που δυσχεραίνει τη μητρότητα είναι το γεγονός ότι πολλές μητέρες, ενώ επωμίζονται τις παραδοσιακές οικογενειακές ευθύνες, παράλληλα αναλαμβάνουν τις υποχρεώσεις μιας εργασίας προκειμένου να υποστηρίξουν οικονομικά την οικογένεια. Πολλές από αυτές τις μητέρες εργάζονται έξω από το σπίτι, όχι επειδή το επέλεξαν, αλλά επειδή υπάρχει ανάγκη. Γνωρίζουν ότι, αν έμεναν στο σπίτι, η οικογένειά τους, και ιδιαίτερα τα παιδιά τους, θα στερούνταν πολλά πράγματα. Ο μισθός τους—συνήθως χαμηλότερος από το μισθό των αντρών που κάνουν ανάλογη εργασία—είναι πολύ σημαντικός.

Λόγου χάρη, στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, το 42 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού είναι γυναίκες. Μια τοπική εφημερίδα αποκάλεσε τις μητέρες που αφιερώνουν όλο τους το χρόνο στην ανατροφή των παιδιών τους «είδος υπό εξαφάνιση». Στην ύπαιθρο της Αφρικής, είναι συνηθισμένο να βλέπει κανείς μητέρες να κουβαλούν καυσόξυλα στο κεφάλι έχοντας ένα παιδί δεμένο στην πλάτη τους.

Οι Απαιτήσεις της Εργασίας

Ένα άλλο εμπόδιο είναι το γεγονός ότι η αγορά εργασίας μπορεί να απαιτεί από τις μητέρες να αφιερώνουν πολλές ώρες στον εργασιακό χώρο. Και οι απαιτήσεις ίσως δεν τελειώνουν εκεί. Όταν η Μαρία, που ζει στην Ελλάδα, προσλήφθηκε σε κάποια εργασία, ο εργοδότης της τής ζήτησε να υπογράψει ένα έγγραφο με το οποίο υποσχόταν να μη μείνει έγκυος για τρία χρόνια. Αν έμενε έγκυος, θα έπρεπε να καταβάλει αποζημίωση. Η Μαρία υπέγραψε το έγγραφο. Αλλά περίπου ενάμιση χρόνο αργότερα, έμεινε έγκυος. Τότε, ο εργοδότης παρουσίασε αυτό το χαρτί στη Μαρία, η οποία κατέθεσε προσφυγή καταγγέλλοντας την τακτική της εταιρίας της και τώρα περιμένει την απόφαση.

Σε λιγότερο ακραίες περιπτώσεις, οι εργοδότες ίσως πιέζουν τις μητέρες να επιστρέψουν στην εργασία όσο το δυνατόν συντομότερα μετά τη γέννα. Συνήθως, όταν εκείνες επιστρέφουν, δεν περικόπτονται οι ώρες εργασίας. Επομένως, δεν τους παραχωρείται καμία διευκόλυνση για το γεγονός ότι τώρα έχουν ευθύνες απέναντι σε ένα πολύ μικρό παιδί. Δεν μπορούν να πάρουν αρκετή άδεια χωρίς να υποστούν οικονομική ζημιά. Οι μητέρες μπορεί επίσης να αντιμετωπίζουν δυσκολίες εξαιτίας της κακής ποιότητας των βρεφονηπιακών σταθμών και των ανεπαρκών κρατικών παροχών.

Από την άλλη μεριά, μερικές μητέρες εργάζονται, όχι για οικονομικούς λόγους, αλλά για την προσωπική τους ικανοποίηση. Η Σάντρα, μητέρα δύο παιδιών, αποφάσισε να επιστρέψει στην εργασία της έπειτα από κάθε γέννα της. Θυμάται πως, όταν βρέθηκε ξαφνικά μόνη στο σπίτι μαζί με ένα μωρό, «μερικές φορές καθόταν και κοίταζε έξω από το παράθυρο διερωτώμενη τι συνέβαινε στον υπόλοιπο κόσμο». Επίσης, ορισμένες μητέρες προσπαθούν μέσω της εργασίας να ξεφύγουν από την ένταση της οικογενειακής ζωής. Η βρετανική εφημερίδα Ντέιλι Τέλεγκραφ (Daily Telegraph) ανέφερε: «Μερικοί γονείς επιδιώκουν να δαπανούν επιπλέον ώρες στο σχετικά ήρεμο περιβάλλον της εργασίας. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, ελαττώνοντας και άλλο το χρόνο που δαπανούν με τα ολοένα και πιο αδιάφορα, επιθετικά και άτακτα παιδιά τους».

Σαν Ακροβάτες

Η ισορροπία ανάμεσα στην εργασία και στο σπίτι δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μια μητέρα από την Ολλανδία, απηχώντας τα αισθήματα πολλών, είπε: «Κούραση, κούραση, κούραση. Ακόμη και όταν ξυπνάω, νιώθω κουρασμένη. Όταν επιστρέφω στο σπίτι από την εργασία, είμαι εξαντλημένη από την κούραση. Τα παιδιά ήδη λένε: “Η μαμά είναι πάντα κουρασμένη”, και αυτό με κάνει να νιώθω ένοχη. Δεν θέλω να χάσω τη δουλειά μου, αλλά θέλω να είμαι και μια κοινωνική μητέρα που κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της. Παρ’ όλα αυτά, δεν είμαι το τέλειο πρότυπο που θα ήθελα να είμαι».

Αυτή είναι μία από τις εκατομμύρια εργαζόμενες μητέρες οι οποίες υιοθέτησαν την ιδέα ότι ο “ποιοτικός χρόνος” με τα παιδιά θα μπορούσε εν μέρει να αναπληρώσει τις συχνές απουσίες—διαπίστωσαν δε ότι αυτή η ιδέα δεν ήταν και τόσο καλή. Πολλές μητέρες σήμερα λένε ότι καθώς «ακροβατούν» ανάμεσα στις πιέσεις της εργασίας και στις ευθύνες του σπιτιού, κουράζονται και καταπονούνται υπερβολικά, ενώ δεν αμείβονται επαρκώς.

Όταν οι γυναίκες δαπανούν πολλές ώρες μακριά από τα παιδιά τους, τα παιδιά δεν έχουν αυτό που χρειάζονται περισσότερο—το χρόνο και την προσοχή της μητέρας τους. Η Φερνάντα Α. Λίμα, παιδοψυχολόγος από τη Βραζιλία, λέει ότι κανένας δεν μπορεί να εκπληρώσει το ρόλο της μητέρας τόσο καλά όσο η ίδια. «Τα πρώτα δύο χρόνια της ζωής του παιδιού είναι τα πιο κρίσιμα», όπως αναφέρει. «Το παιδί είναι ακόμη πολύ μικρό για να καταλάβει γιατί δεν βρίσκεται πλάι του η μητέρα του». Η παρουσία ενός άλλου προσώπου μπορεί να ικανοποιήσει εν μέρει την ανάγκη ενός παιδιού για τη μητέρα του, αλλά δεν μπορεί να την αντικαταστήσει. «Το μωρό αισθάνεται ότι δεν έχει τη στοργική φροντίδα της μητέρας του», λέει η Λίμα.

Η Κάθι, η οποία έχει μια μικρή κόρη και εργάζεται πλήρες ωράριο, είπε: “Ένιωθα φοβερά ένοχη, λες και την εγκατέλειπα [στον παιδικό σταθμό]. Είναι σκληρό να ξέρεις ότι χάνεις την ευκαιρία να βλέπεις το παιδί σου να μεγαλώνει και να αναπτύσσεται, και αισθάνεσαι πολύ παράξενα όταν σκέφτεσαι ότι είναι πιο δεμένο με τον παιδικό σταθμό παρά με εσένα”. Μια αεροσυνοδός στο Μεξικό παραδέχτηκε: «Έπειτα από λίγο καιρό, το παιδί σου δεν σε αναγνωρίζει. Δεν σε σέβεται για τον απλό λόγο ότι δεν το μεγαλώνεις εσύ. Ξέρουν ότι είσαι η μητέρα τους αλλά, ξαφνικά, προτιμούν να είναι με τη γυναίκα που τα φροντίζει».

Από την άλλη μεριά, οι μητέρες που μένουν στο σπίτι για να φροντίσουν τα παιδιά τους λένε ότι πρέπει να υπομένουν την προσβλητική και υποβιβαστική στάση της κοινωνίας, η οποία συνηθίζει να εκθειάζει την αμειβόμενη εργασία. Σε μερικές κοινωνίες, το να είναι μια γυναίκα νοικοκυρά δεν θεωρείται πια τιμητικό, και έτσι οι γυναίκες πιέζονται να ακολουθήσουν δική τους σταδιοδρομία, ακόμη και αν το επιπλέον εισόδημα δεν είναι απαραίτητο.

Αγωνίζονται Μόνες

Ένα επιπρόσθετο εμπόδιο στη μητρότητα είναι το γεγονός ότι η μητέρα, κουρασμένη από μια γεμάτη ημέρα στην εργασία, επιστρέφει στο σπίτι, όχι για να ξεκουραστεί, αλλά για να συνεχίσει με τις καθημερινές δουλειές του σπιτιού. Οι μητέρες, είτε εργάζονται εκτός σπιτιού είτε όχι, εξακολουθούν να θεωρούνται οι κύριες υπεύθυνες για τη φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών.

Ενώ όλο και περισσότερες μητέρες εργάζονται επιπλέον ώρες, οι πατέρες δεν προσφέρουν πάντα βοήθεια. Η εφημερίδα Δε Σάντεϊ Τάιμς (The Sunday Times) του Λονδίνου έγραψε: «Στη Βρετανία οι πατέρες είναι απόντες, σύμφωνα με μια νέα έρευνα που δείχνει ότι οι άντρες δαπανούν μόνο 15 λεπτά την ημέρα με τα παιδιά τους. . . . Πολλοί άντρες δεν το βρίσκουν ευχάριστο να δαπανούν χρόνο με την οικογένειά τους. . . . Συγκριτικά, η Βρετανίδα εργαζόμενη μητέρα δαπανά 90 λεπτά την ημέρα με τα παιδιά της».

Μερικοί σύζυγοι παραπονιούνται ότι η σύζυγός τους δυσκολεύεται να τους αναθέσει εργασίες επειδή επιμένει να γίνονται όλα ακριβώς με τον τρόπο με τον οποίο τα κάνει εκείνη. «Λες και διαφορετικά δεν θα γίνουν σωστά», λένε οι άντρες. Είναι προφανές ότι για να ωφεληθεί μια κουρασμένη σύζυγος από τη βοήθεια του συζύγου της, ίσως πρέπει να είναι διατεθειμένη να κάνει μερικές υποχωρήσεις όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο γίνονται ορισμένες δουλειές του σπιτιού. Από την άλλη μεριά, ο σύζυγος δεν θα πρέπει να χρησιμοποιεί αυτό το επιχείρημα ως δικαιολογία για να μην κάνει τίποτα.

Επιπρόσθετα Εμπόδια

Οι βαθιά ριζωμένες παραδόσεις μπορεί επίσης να αποτελούν επιπρόσθετα εμπόδια. Στην Ιαπωνία, οι μητέρες αναμένεται να ανατρέφουν τα παιδιά τους έτσι ώστε να μοιάζουν με τα άλλα συνομήλικα παιδιά. Αν τα άλλα παιδιά μαθαίνουν πιάνο ή ζωγραφική, η μητέρα αισθάνεται υποχρεωμένη να κάνει το ίδιο και με τα δικά της παιδιά. Τα σχολεία πιέζουν τους γονείς να περιλαμβάνουν τα παιδιά τους στις εξωσχολικές δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνται και τα άλλα παιδιά. Αν ενεργούν διαφορετικά, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παρενοχλήσεις από παιδιά, δασκάλους, άλλους γονείς και συγγενείς. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες χώρες.

Οι διαφημίσεις και ο καταναλωτισμός μπορούν να κάνουν τα παιδιά απαιτητικά. Στις αναπτυγμένες χώρες, οι μητέρες μπορεί να πιστεύουν ότι πρέπει να δίνουν στα παιδιά τους οτιδήποτε θέλουν αυτά επειδή βλέπουν άλλες μητέρες να ενεργούν έτσι. Αν δεν μπορούν, ίσως πιστεύουν ότι έχουν αποτύχει.

Καθώς εξετάζουμε το θέμα της μητρότητας στη σύγχρονη εποχή δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφερθούμε στον άθλο εκατομμυρίων σκληρά εργαζόμενων, αυτοθυσιαστικών μητέρων οι οποίες κάνουν το καλύτερο που μπορούν για να εκπληρώσουν έναν από τους υψηλότερους σκοπούς—την ανατροφή των μελλοντικών γενεών της ανθρώπινης οικογένειας. Αυτό είναι προνόμιο. Η Γραφή λέει: «Δώρο απ’ τον ΚΥΡΙΟ είναι τα παιδιά». (Ψαλμός 127:3, Η Αγία Γραφή—Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα) Η Μίριαμ, μητέρα δύο παιδιών, εκπροσωπεί κατάλληλα αυτές τις μητέρες όταν λέει: «Παρά τις προκλήσεις, η μητρότητα έχει ασύγκριτες χαρές. Όταν εμείς, οι μητέρες, βλέπουμε τα παιδιά μας να ανταποκρίνονται στην εκπαίδευση και στη διαπαιδαγώγηση που τους δίνουμε και να γίνονται υπεύθυνα μέλη της κοινωνίας, νιώθουμε ικανοποίηση».

Τι μπορεί να βοηθήσει τις μητέρες να απολαμβάνουν περισσότερο το δώρο τους; Το επόμενο άρθρο θα αναφέρει μερικές πρακτικές εισηγήσεις.

Η «Γιορτή της Μητέρας»

Η μεγάλη φτώχεια, η έλλειψη εκπαίδευσης, οι ανεύθυνοι σύντροφοι, η επανειλημμένη κακοποίηση και η επιδημία του AIDS βασανίζουν τις μητέρες στη νότια Αφρική. Κάποια πρόσφατη χρονιά, ανήμερα τη Γιορτή της Μητέρας, η νοτιοαφρικανική εφημερίδα Ο Πολίτης (The Citizen) έγραψε: «Χιλιάδες γυναίκες θα κακοποιηθούν από τους συντρόφους τους και μερικές θα χάσουν τη ζωή τους την ημέρα της Γιορτής της Μητέρας». Τέτοια προβλήματα ωθούν κάθε χρόνο χιλιάδες Νοτιοαφρικανές μητέρες να εγκαταλείπουν τα μωρά τους. Στη διάρκεια μιας πρόσφατης διετούς περιόδου, σημειώθηκε αύξηση 25 τοις εκατό στα εγκαταλειμμένα μωρά. Ακόμη πιο απογοητευτικός είναι ο αυξανόμενος αριθμός των γυναικών που αυτοκτονούν. Πρόσφατα, μια γυναίκα από κάποια φτωχή περιοχή στάθηκε μπροστά σε ένα διερχόμενο τρένο κρατώντας στο στήθος της τα τρία παιδιά της. Σκοτώθηκαν όλοι. Μερικές μητέρες για να τα βγάλουν πέρα στρέφονται στην πορνεία και πουλούν ναρκωτικά ή ενθαρρύνουν τις κόρες τους να κάνουν το ίδιο.

Από το Χονγκ Κονγκ αναφέρεται ότι «μερικές νεαρές μητέρες σκοτώνουν το μωρό τους μόλις το γεννήσουν ή το πετούν σε κάποιον κάδο απορριμμάτων, επειδή δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις πιέσεις». Η εφημερίδα Σάουθ Τσάινα Μόρνινγκ Ποστ (South China Morning Post) έγραψε ότι μερικές νεότερες παντρεμένες γυναίκες στο Χονγκ Κονγκ «υφίστανται τώρα τόσο μεγάλη πίεση [ώστε] η ψυχική τους υγεία μπορεί να κλονιστεί μέχρι του σημείου της αυτοκτονίας».

Η Μητρότητα σε Διάφορες Χώρες

Ελάχιστος χρόνος

❖ Μια έρευνα στο Χονγκ Κονγκ αποκάλυψε ότι το 60 τοις εκατό των εργαζόμενων μητέρων πιστεύουν πως δεν αφιερώνουν αρκετό χρόνο στα παιδιά τους. Επίσης τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας, το 20 τοις εκατό των παιδιών άνω των τριών ετών με εργαζόμενους γονείς ζουν μακριά από το σπίτι τους, συνήθως μαζί με τους παππούδες.

❖ Οι γυναίκες στο Μεξικό δαπανούν περίπου 13 χρόνια της ζωής τους φροντίζοντας τουλάχιστον ένα παιδί μικρότερο των πέντε ετών.

Μητέρες και εργασία

❖ Στην Ιρλανδία το 60 τοις εκατό των γυναικών μένουν στο σπίτι για να φροντίσουν τα παιδιά. Στην Ελλάδα, στην Ισπανία και στην Ιταλία, περίπου το 40 τοις εκατό των γυναικών κάνουν το ίδιο.

Βοήθεια στις δουλειές του σπιτιού

❖ Στην Ιαπωνία, το 80 τοις εκατό των νοικοκυρών είπαν ότι θα ήθελαν να τους βοηθάει κάποιο μέλος της οικογένειας στις δουλειές του σπιτιού, ιδιαίτερα όταν είναι άρρωστες.

❖ Στην Ολλανδία οι άντρες δαπανούν περίπου 2 ώρες την ημέρα με τα παιδιά και 0,7 ώρες κάνοντας δουλειές του σπιτιού. Οι γυναίκες δαπανούν περίπου 3 ώρες με τα παιδιά και 1,7 ώρες κάνοντας δουλειές.

Αγχωμένες μητέρες

❖ Στη Γερμανία πάνω από το 70 τοις εκατό των μητέρων νιώθουν αγχωμένες. Περίπου το 51 τοις εκατό έχουν προβλήματα με τη σπονδυλική στήλη και τους μεσοσπονδύλιους δίσκους. Πάνω από το ένα τρίτο είναι διαρκώς κουρασμένες και αποθαρρυμένες. Σχεδόν το 30 τοις εκατό υποφέρουν από πονοκεφάλους ή ημικρανίες.

Κακοποιημένες μητέρες

❖ Στο Χονγκ Κονγκ, το 4 τοις εκατό των γυναικών που ρωτήθηκαν είπαν ότι είχαν κακοποιηθεί στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

❖ Μια έρευνα που έκανε το περιοδικό Φόκους (Focus) στη Γερμανία έδειξε ότι σχεδόν 1 στις 6 μητέρες παραδέχτηκε πως της είχε επιτεθεί το παιδί της τουλάχιστον μία φορά.

Ο ρόλος της μητέρας μπορεί να είναι γεμάτος άγχος, εφόσον πολλές γυναίκες χρειάζεται να «ακροβατούν» ανάμεσα στην εργασία και στην οικογενειακή ζωή

*** g02 8/4 σ. 4-8 Μητρότητα—Αγώνας Μετ’ Εμποδίων[0] ***