“Εάν σταθούμε στο κέντρο της Πλατείας Μοναστηρακίου και κάνουμε επί τόπου στροφή 360 μοιρών αντικρίζουμε μέσα σε λίγα μόλις τετραγωνικά την ίδια την ιστορία της Αθήνας.”
Στην καρδιά του Αθηναϊκού κέντρου, το Μοναστηράκι αποτελεί μοναδικό μίγμα ρυθμών, εποχών και πολιτισμών, ζωντανό και πάντα δυναμικό – όμως, σταθερά αφιερωμένο στο εμπόριο και στο αντάμωμα των ανθρώπων. Εάν σταθούμε στο κέντρο της Πλατείας Μοναστηρακίου και κάνουμε επί τόπου στροφή 360 μοιρών αντικρίζουμε μέσα σε λίγα μόλις τετραγωνικά την ίδια την ιστορία της Αθήνας. Πρόσφατα ανακαινισμένη, η Πλατεία στρώθηκε με μωσαϊκούς κυβόλιθους από μάρμαρο, πέτρα και σκαλιστό μαντέμι, που συμβολίζουν τις «ροές» και την ποικιλοχρωμία των λαών της Μεσογείου.
Ο σταθμός του ΗΣΑΠ (1895) είναι από τους πιο παλιούς της επίγειας γραμμής, που κατασκευάστηκε για να συνδέσει την πόλη με το λιμάνι του Πειραιά. Η νέα υπόγεια γραμμή του Αττικού Μετρό συνδέει το Μοναστηράκι με το αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος.
“Ο σταθμός του ΗΣΑΠ (1895) είναι από τους πιο παλιούς της επίγειας γραμμής, που κατασκευάστηκε για να συνδέσει την πόλη με το λιμάνι του Πειραιά.”
Τα έργα για το νέο σταθμό του Μετρό (άνοιξε με καθυστέρηση στο Μοναστηράκι το 2004) συνάντησαν εξαιρετικές δυσκολίες λόγω της συνάντησής τους με την κοίτη του ποταμού Ηριδανού, του ιερού ποταμού των αρχαίων Αθηναίων. Στη σύγχρονη πόλη, το μοναδικό ακάλυπτο τμήμα του ποταμού βρισκόταν στον γειτονικό αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Τα ίχνη της χαμένης κοίτης που ανακαλύφθηκαν εκ νέου είναι εν μέρει ορατά σε ειδικό εκθεσιακό χώρο με αρχαιολογικά ευρήματα εντός του σταθμού και μέσω ανοιχτής έκθεσης πάνω στην ίδια την πλατεία.
Το Τζαμί Τζισταράκη (1759) πήρε το όνομά του από τον Οθωμανό Βοεβόδα της πόλης Μουσταφά Αγά Τζισταράκη. Ήταν γνωστό και ως Τζαμί Κάτω Σιντριβανιού από το σιντριβάνι που υπήρχε κοντά, το οποίο τροφοδοτούσε ο Ηριδανός. Η χρήση του ως μουσείου χειροτεχνιών ξεκινά μετά την πρώτη του επισκευή το 1915 και από το 1975 στεγάζει μια αξιόλογη συλλογή κεραμικής από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Οθωμανική και τη νεώτερη Τουρκία. Στο εσωτερικό υπάρχουν πληροφορίες και φωτογραφίες για τα έργα και τους καλλιτέχνες, αλλά και την ιστορική σημασία του Τζαμιού, από μόνο του άξιο να το επισκεφθεί κανείς. Κάτω από το Τζαμί και στο τμήμα της οδού Ηφαίστου που ορίζεται από αυτό παραμένουν οι χώροι των παλιών τσαγκάρικων, ορισμένοι πλέον μετατράπηκαν σε μαγαζιά για τουριστικά σουβενίρ.
“Κάτω από το Τζαμί και στο τμήμα της οδού Ηφαίστου που ορίζεται από αυτό παραμένουν οι χώροι των παλιών τσαγκάρικων, ορισμένοι πλέον μετατράπηκαν σε μαγαζιά για τουριστικά σουβενίρ.”
Δίπλα στο Τζαμί σώζεται τμήμα του τοίχου της Βιβλιοθήκης, που χτίστηκε το 132 μ. Χ. ως προσφορά στην πόλη των Αθηνών από τον Αδριανό, το Ρωμαίο αυτοκράτορα που έδειξε ιδιαίτερη αδυναμία για την πόλη. Υπό την κυριαρχία του η αρχαία πόλη του Θησέα εμπλουτίστηκε με σημαντικές υποδομές, ίχνη των οποίων δεσπόζουν ακόμα στο κέντρο. Η είσοδος της Βιβλιοθήκης έβλεπε στη Ρωμαϊκή Αγορά, που θεμελιώθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 10 μ.Χ. αι. ως προέκταση της Αθηναϊκής. Είναι δύσκολο σήμερα να φανταστούμε αυτό το κομμάτι του Μοναστηρακίου (στη σημερινή οδό Άρεως) όπως υπήρξε στα τέλη των Οθωμανικών χρόνων: μια κεντρική αγορά σιτηρών, οπορωλαχανικών, κρεάτων και ψαριών, στεγασμένη σε υπόστεγα κατασκευασμένα επί των ερειπίων της Βιβλιοθήκης και με ένα βυζαντινό ναό χτισμένο στο κέντρο της. Η περιοχή ονομαζόταν «Κάτω Παζάρια» και απαλλοτριώθηκε αφότου η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους (1835), ενώ σχεδιάσθηκε η μεταφορά της αγοράς τροφίμων στην υπό χάραξη τότε οδό Αθηνάς.
“Υπό την κυριαρχία του η αρχαία πόλη του Θησέα εμπλουτίστηκε με σημαντικές υποδομές, ίχνη των οποίων δεσπόζουν ακόμα στο κέντρο.”
Ίσως δεν είναι τυχαία η παραμονή του πάγκου αυτού με φρούτα και λαχανικά για τόσα χρόνια μπροστά στο σταθμό…!
Το μικρό εκκλησάκι της Παντάνασσας είναι ό,τι απομένει σήμερα από το γυναικείο μοναστήρι των βυζαντινών χρόνων, που λειτουργούσε και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, καταλαμβάνοντας το χώρο της σημερινής πλατείας. Η ονομασία «Μοναστηράκι» καθιερώθηκε κατά την Επανάσταση. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας λειτουργούσε ως καθολικός ναός και αποτελούσε προσωπική ιδιοκτησία ενός Ενετού ευγενή.
Το καυτό σαλέπι αποτελεί συνήθεια της παλιάς Αθήνας. Ο συγκεκριμένος σαλεπιτζής δεν είναι, όπως διαφημίζει, Κωνσταντινουπολίτης, αλλά Σύριος.
Η είσοδος στην οδό Μητροπόλεως από την Πλατεία φιλοξενεί την πιο διάσημη γωνιά κεμπαπτζίδικων στην Αθήνα. Ο πρώτος που άνοιξε μαγαζί με κεμπάπ εδώ είναι ο «Σάββας», με ρίζες από την Αρμενία. Η ιδιοκτησία της επιχείρησης ανήκει και σήμερα στην ίδια οικογένεια. Οι Αθηναίοι εξοικειώθηκαν με το κεμπάπ μετά την άφιξη των προσφύγων από την Ανατολία τη δεκαετία του 1920. Ιδιαίτερα οι Αρμένιοι συνδέθηκαν με την παρασκευή του «λαχματζούν» (μίγμα μοσχαρίσιου κιμά, ντομάτας, μαϊντανού και μπαχαρικών ψημένων πάνω σε αραβική πίτα) και του παστουρμά. Η «Πίτα Καισαρείας» (με παστουρμά, ντομάτα και κασέρι ψημένα σε λεπτό φύλλο κρούστας) αποτελεί άφιξη από την ανατολίτικη κουζίνα. Και οι δύο σπεσιαλιτέ σερβίρονται και σήμερα στο μαγαζί του «Σάββα».
“Ο πρώτος που άνοιξε μαγαζί με κεμπάπ εδώ είναι ο «Σάββας», με ρίζες από την Αρμενία.”
Η ελληνική βερσιόν του ανατολίτικου κεμπάπ είναι φυσικά το τυλιχτό σουβλάκι, το πιο δημοφιλές πρόχειρο φαγητό στη χώρα. Εδώ η «μερίδα» (ανοιχτού) κεμπάπ με ψημένη ντομάτα και κρεμμύδι πάνω σε πίτα είναι πάντως η μεγάλη ατραξιόν και το τζατζίκι παραγγέλνεται ξεχωριστά. Ενώ στην Ανατολή «κεμπάπ» είναι το γενικό όνομα για τα κομμένα κρέατα που μαγειρεύονται ή ψήνονται, στην Αθήνα έφθασε να σημαίνει απλώς το πικάντικο μπιφτέκι σε σχήμα λουκάνικου, που ψήνεται στα κάρβουνα. Βέβαια, στο Μοναστηράκι μπορείς να παραγγείλεις και σουβλάκι με γύρο ή καλαμάκι (χοιρινό ή κοτόπουλο) με την ίδια επιλογή στη γέμιση. Σημαντικό: η παραπάνω ορολογία και υλικά γέμισης δεν ισχύουν για τη Θεσσαλονίκη!
Ίσως το πιο βαρετό κομμάτι της Πλατείας, τα κτήρια από μπετόν, απόρροια της χωροταξικής νομοθεσίας της δεκαετίας του 1960. Σήμερα λειτουργεί μόνο ένα κατάστημα ρούχων εισαγωγής και τα υπόλοιπα μαγαζιά και η τράπεζα έχουν κλείσει.
Δείγμα του μοντερνισμού του Μεσοπολέμου, το κτήριο πρόσφατα ανακαινίστηκε (αν και εξωτερικά η ανάδειξη των μοντερνιστικών στοιχείων αγνοήθηκε). Λειτουργεί ως ξενοδοχείο και για το καφέ της ταράτσας ειπώθηκε ότι διαθέτει την «καλύτερη θέα της Αθήνας». Αν και ο χαρακτηρισμός είναι μάλλον υπερβολικός (υπάρχουν καλύτερες θέες στην Ακρόπολη), η θέα είναι σίγουρα πολύ όμορφη.
Υπό ανακαίνιση, ένα χαρακτηριστικό νεοκλασικό σπίτι της Αθήνας. Αρκετά δείγματα τέτοιων κτηρίων έχουν καταφέρει να επιβιώσουν στις συνοικίες του Δήμου Αθηναίων, και φυσικά στο κέντρο. Ο ρυθμός αυτός, αντιδάνειο από τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, αποτέλεσε σύμβολο status για τη νέα αστική τάξη που συγκεντρώθηκε στη νέα πρωτεύουσα μετά την ανεξαρτησία της χώρας το 1830.
Το πιο σημαντικό σημείο στο Μοναστηράκι είναι βέβαια το παζάρι της οδού Ηφαίστου και των παρακείμενων στενών ή αλλιώς Γιουσουρούμ, από το όνομα ενός Εβραίου ιδιοκτήτη παλαιοπωλείου της περιοχής. Η ονομασία Γιουσουρούμ ενσωματώθηκε στην αστική γλώσσα κι έγινε ακόμα και τίτλος ενός τραγουδιού της δεκαετίας του 1980 από τον κυνικό της underground σκηνής των Εξαρχείων Νικόλα Άσιμο. Μπορεί (όπως έλεγε κι ο Άσιμος) οι ανθρώπινες αξίες να πωλούνται για το κέρδος, πάντως η ευγενική κυρία της φωτογραφίας μας καλωσορίζει στην είσοδο του Γιουσουρούμ με ένα χωνί ζεστά κάστανα έναντι μικρού αντιτίμου.
Η οδός Ηφαίστου είναι γνωστή για την αγορά μεταχειρισμένων ρούχων (του στρατού και της λεγόμενης «Αμερικάνικης Αγοράς»), αλλά και για μια πληθώρα εμπορευμάτων που πωλούνται σε καλές τιμές και προσελκύουν μικρούς και μεγάλους. Μέσα σε μικρά μαγαζάκια χωμένα σε κατασκευές του 19ου αιώνα βρίσκουμε αθλητικά παπούτσια και τζην, λάβαρα χωρών και ομάδων, είδη λαϊκής τέχνης και κοσμήματα, ινδικά ρούχα και αντικείμενα, χάντρες και υλικά για την κατασκευή κοσμημάτων, είδη ποδηλασίας και camping…μεταξύ άλλων και κάθε είδους μπλουζάκια με στάμπες όπου φιγουράρουν από τον Τσε έως τους Iron Maiden.
Τα μαγαζάκια των δίσκων βινυλίου βρίσκονται κυρίως κρυμμένα στις στοές της Ηφαίστου. Οι δίσκοι πλέον είναι κυρίως μεταχειρισμένοι σε καλή κατάσταση, ενώ δεν είναι σπάνιο να συναντήσουμε σπάνιες αυθεντικές εκδόσεις και κομμάτια για συλλέκτες σε καλές τιμές. Οι ιδιοκτήτες είναι πραγματικοί γνώστες πολλών ειδών μουσικής, εξυπηρετικοί και αξιόπιστοι. Ο πιο επιτυχημένος από αυτούς, ο Ζαχαρίας, επεκτάθηκε με τα χρόνια και το δισκάδικό του έφτασε να καταλαμβάνει μία ολόκληρη στοά.
“Τα μαγαζάκια των δίσκων βινυλίου βρίσκονται κυρίως κρυμμένα στις στοές της Ηφαίστου.”
«D.J. V and the Yousouroum Band»…ένας από τους ευφάνταστους τίτλους των δισκάδικων της περιοχής.
Λίγο πιο κάτω, η Ηφαίστου συναντά την Πλατεία Αβησσυνίας, που προοριζόταν να φιλοξενήσει το πρώτο δημοπρατήριο της νέας πρωτεύουσας της Ελλάδας. Σήμερα είναι γνωστή για τα παλαιοπωλεία και τα επιπλάδικα που επισκευάζουν παλιά κομμάτια, αλλά και κατασκευάζουν αντίγραφα εμπνευσμένα από τα παλιά αθηναϊκά σπίτια. Δημοφιλές στέκι εδώ είναι το μεζεδοπωλείο ανάμεσα στα παλιατζίδικα, ιδιαίτερα για τα Κυριακάτικα μεσημέρια, που οι παραδοσιακοί μεζέδες ενδέχεται να συνοδεύονται από τους ήχους μιας εκπληκτικής πλανόδιας τσιγγάνικης μπάντας. Τα καλοκαιρινά βραδάκια μπορεί κανείς να πιει ένα ποτό στο απέναντι μπαράκι ανάμεσα στα ίδια (αμπαρωμένα) μαγαζιά – ενίοτε και ανάμεσα στις ίδιες αλυσοδεμένες και ασφαλισμένες παλιές ντουλάπες της γιαγιάς.
“Δημοφιλές στέκι εδώ είναι το μεζεδοπωλείο ανάμεσα στα παλιατζίδικα, ιδιαίτερα για τα Κυριακάτικα μεσημέρια, που οι παραδοσιακοί μεζέδες ενδέχεται να συνοδεύονται από τους ήχους μιας εκπληκτικής πλανόδιας τσιγγάνικης μπάντας.”
Στο τέλος της Ηφαίστου μπορούμε να στρίψουμε δεξιά για τα παλαιοβιβλιοπωλεία ή αριστερά στο μικρό ξέφωτο γύρω από τον Άγιο Φίλιππο (9ος αι.). Οι καμπάνες του Εσπερινού μοιάζουν καμιά φορά να σημαίνουν ακριβώς τη στιγμή που αναζητάει κανείς κάτι δροσερό – και το βρίσκει (αποκάλυψη!) στη βιτρίνα με τα χειροποίητα παγωτά από φρέσκα υλικά που κατασκευάζει ο Ιταλός ιδιοκτήτης.
Για την επιστροφή στην Πλατεία προτείνεται ο δρόμος παράλληλα στις γραμμές του ηλεκτρικού, με μια στάση στα καφέ που βρίσκονται στη σειρά. Ανάμεσα στα δέντρα, μπορούμε να διακρίνουμε το ναό του Θησείου, έργο της Αθήνας του Περικλή και αφιερωμένο στον Ήφαιστο, θεό και προστάτη όλων των τεχνιτών.
Αν και το Μοναστηράκι πλήττεται φυσικά από τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, εξακολουθεί να αποτελεί μια μικρή όαση εμπορικής δραστηριότητας στην πόλη. Ο λαϊκός χαρακτήρας, ανέκαθεν στοιχείο της περιοχής, παραμένει ισχυρός σε αυτή την πλατεία-πέρασμα και, όπως πάντα, επιμένει και αναμένει.
Sophia Nikolaou
http://balkon3.com/gr
Discover more from World Reader's Digest
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
