Μύθοι	Αλήθειες
Ο καρκίνος είναι μια νέα νόσος.	Ο καρκίνος είναι γνωστός από την αρχαιότητα, αλλά έγινε συχνότερος με τη βιομηχανική επανάσταση και τη διάδοση ορισμένων συνηθειών, κατ’ εξοχήν του καπνίσματος. Η εντυπωσιακή αύξηση της συχνότητάς του κατά τον 20ό αιώνα και μετά, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, κυρίως λόγω της καταπολέμησης αρκετών λοιμωδών νοσημάτων.
Ο καρκίνος είναι κληρονομικός.	Επειδή ο καρκίνος είναι συχνός (προσβάλλει ένα στα τρία άτομα στη διάρκεια της ζωής) δεν είναι απίθανο να συνυπάρχει καρκίνος στην ίδια οικογένεια, χωρίς αυτό να σημαίνει υποχρεωτικά κληρονομικότητα. Κάποιος βαθμός κληρονομικής επιβάρυνσης υπάρχει, αλλά η επιβάρυνση είναι συνήθως ειδική για τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου. Οι καρκίνοι με ισχυρές κληρονομικές συνιστώσες αποτελούν μικρό ποσοστό του συνόλου των περιστατικών (π.χ. για τον καρκίνο του μαστού λιγότερο από 10%).
Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός.	Υπάρχουν λοιμώδεις παράγοντες που προκαλούν κακοήθεις νεοπλασίες, όπως οι ιοί της ηπατίτιδας Β και C και ορισμένοι τύποι του ιού του ανθρώπινου θηλώματος. Οι λοιμώδεις παράγοντες μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά ο ίδιος ο καρκίνος δεν είναι μεταδοτικός.
Ο καρκίνος προκαλείται από τα «χημικά».	Υπάρχουν χημικές ουσίες που είναι διαπιστωμένα καρκινογόνες. Πολλές από αυτές αποτελούσαν εκθέσεις στο εργασιακό περιβάλλον και είναι από τις πρώτες που απομακρύνθηκαν, ενώ γίνονται προσπάθειες και για την απομάκρυνση άλλων (συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας για τη διακοπή του καπνίσματος). Η ενοχοποίηση όμως ανεξέλεγκτα των «χημικών» δεν είναι σοβαρή, αφού το σύνολο του περιβάλλοντός μας συναπαρτίζεται από χημικές ουσίες.
Όλες οι ακτινοβολίες είναι καρκινογόνες.	Καρκινογόνες είναι οι ιονίζουσες και υπεριώδεις ακτινοβολίες. Για τις άλλες κατηγορίες, όπως εκείνες των ραδιοσυχνοτήτων, δεν υπάρχουν καταληκτικά ενοχοποιητικά δεδομένα.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου εξίσου με το κάπνισμα.	Η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, κυρίως του πνεύμονα, αλλά σε μικρότερο βαθμό από το ενεργητικό κάπνισμα. Το ηθικό πρόβλημα συνίσταται στο ότι το ενεργητικό κάπνισμα αποτελεί προσωπική επιλογή, σε αντίθεση με την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Το παθητικό κάπνισμα είναι εξίσου καρκινογόνο με το ενεργητικό.	Οι καρκινογόνες συνέπειες του παθητικού καπνίσματος είναι αναμφισβήτητες, αλλά πολύ μικρότερες από εκείνες του ενεργητικού καπνίσματος. Το ηθικό πρόβλημα συνίσταται στο ότι το ενεργητικό κάπνισμα αποτελεί προσωπική επιλογή, ενώ το παθητικό και οι επιβλαβείς συνέπειές του επιβάλλονται σε άλλους, τους μη καπνιστές.
Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι καρκινογόνα.	Υπάρχουν ανησυχίες για την επίδραση των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων στη βιοποικιλότητα, αλλά δεν υπάρχει τεκμηρίωση ότι τα κυκλοφορούντα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι καρκινογόνα – για να επιτραπεί η κυκλοφορία τους προηγείται αυστηρός σχετικός έλεγχος.
Τα διατροφικά συμπληρώματα προστατεύουν από τον καρκίνο.	Δεν υπάρχουν καταληκτικά ευρήματα και προς το παρόν δεν μπορεί κανείς να συστήσει τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων για την πρόληψη του καρκίνου. Στις τελευταίες οδηγίες διεθνών οργανισμών, όπως το World Cancer Research Fund και η American Association for Cancer Research, τονίζεται η απουσία ενδείξεων για τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων για την πρόληψη του καρκίνου.
Η σωστή διατροφή, η σωματική άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος μπορούν να μας προφυλάξουν απολύτως από τον καρκίνο.	Τίποτε δεν μπορεί να μας προφυλάξει απολύτως από τον καρκίνο. Ο συνδυασμός όμως της σωστής διατροφής, της σωματικής άσκησης και της αποφυγής του καπνίσματος είναι στον έλεγχό μας και μπορεί να μειώσει σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο του καρκίνου.

Παγώνα Λάγιου, Καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
και Πρόσεδρη Καθηγήτρια Επιδημιολογίας, Σχολή Δημόσιας Υγείας Πανεπιστημίου Harvard