Στο «Μύρτιλλο», το καφέ των εκλεκτών ψυχών, οφείλεις να πας προετοιμασμένος γιατί διαφορετικά θα αιφνιδιαστείς. Θα σε ξαφνιάσει η ομορφιά του χώρου και η μνήμη που αυτός μεταφέρει. Θα σε μεθύσουν τα χρώματα και οι πίνακες στους τοίχους. Την προσοχή σου θα τραβήξουν τα μηχανήματα στα οποία πριν από 57 χρόνια οι ανάπηροι πολέμου εκπαιδεύονταν σε διάφορες τέχνες.

Θα σε εντυπωσιάσουν η επιβλητική -σαν θεατρικό ντεκόρ- αίθουσα όπου κυρίως διενεργούνται οι εκδηλώσεις, η υψηλή αισθητική, το μεράκι και η αγάπη που έχει επενδυθεί σε κάθε αντικείμενο έως την παραμικρή λεπτομέρεια. Περισσότερο απ’ όλα όμως θα σε θέσει σε συναισθηματική εγρήγορση αυτός ο αέρας της συντροφικότητας και αλληλεγγύης που θα εισπνεύσεις και αυτό το ειλικρινές «καλώς όρισες».

Καλώς ήλθατε διαλαλεί το «Μύρτιλλο». Εδώ αγαπάμε τη διαφορετικότητα γιατί καθένας από εμάς είναι κάτι ξεχωριστό και μοναδικό. Και όμως είμαστε τόσο ίδιοι. Εδώ επιλέγουμε τη σύνδεση. Αφουγκράσου μας και συντονίσου μαζί μας…

«Αποκλείεται, η συνέντευξη δεν ξεκινάει αν δεν σας κεράσουμε κάτι πρώτα».

Η Γεωργία Βαμβουνάκη-Ράφαν, η δημιουργός του «Μύρτιλλου» και πρόεδρος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησής του την οποία λειτουργούν ευπαθείς ομάδες νέων ανθρώπων, είναι ανένδοτη ως προς το κέρασμα.

Εξάλλου, όλα τα εδέσματα είναι χειροποίητα. Παράγονται με την αφοσίωση των 13 παιδιών που εντάσσονται στις ευπαθείς ομάδες και των άλλων τριών που εκπαιδεύονται στο «Μύρτιλλο» μέσω των προγραμμάτων ΚΕΚ.

Το γλυκό εναποτίθεται μαζί με το ρακόμελο στο τραπέζι και τα ζεστά χαμόγελα μας κυκλώνουν από παντού.

Στην αίθουσα εισβάλλει μια χαρούμενη κουστωδία ατόμων με κινητικά προβλήματα.

Είναι η χοροθεατρική ομάδα Δαγίπολη του Γιώργου Χρηστάκη, που ανιχνεύει και αναδεικνύει τις καλλιτεχνικές δυνατότητες που προκύπτουν από την ποικιλομορφία των σωμάτων.

Η ομάδα ξεκινά την πρόβα της στη διπλανή αίθουσα καθώς ετοιμάζονται για παραστάσεις στη Ρωσία.

Στους τοίχους οι επιβλητικοί πίνακες του κωφού ζωγράφου Μανώλη Αντωνάκη.

«Παρατηρήσατε ότι οι ανθρώπινες μορφές στους πίνακές του δεν έχουν αυτιά;» ρωτά η μάνατζερ του μαγαζιού, Πιπίτσα Κληροπούλου.

«Τα ουσιώδη και τα μείζονα στη ζωή δεν εδρεύουν στον εγκέφαλό μας ή στα ιδεολογήματά μας. Τα ουσιαστικά βρίσκονται μπροστά μας στο εδώ και τώρα. Στη ζώσα πραγματικότητα και στη ζωντανή πράξη. Γιατί το κέντρο είναι ο άνθρωπος»σημειώνει με τον ήρεμο τρόπο της η κ. Βαμβουνάκη-Ράφαν.

Η ίδια εμπνεύστηκε αυτό το εγχείρημα όταν διέμενε στη Σκοτία. Εκεί μεγάλωσε και πήγε σχολείο ο γιος της Δαμιανός, που εντάσσεται στις ευπαθείς ομάδες.

Στο Εδιμβούργο είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει πώς μεταχειρίζονται οι άλλες κουλτούρες τους ανθρώπους με διαφορετικότητα.

Και αποφάσισε να πάρει το μεγάλο ρίσκο. Αρχικά στο Ν. Ηράκλειο όπου ανοίγει το καφέ «Μύρτιλλο» το 2013, απασχολώντας και εκπαιδεύοντας ευπαθείς ομάδες παιδιών.

Η φιλόλογος Βαμβουνάκη-Ράφαν προσλαμβάνει και εκπαιδεύει με εξειδικευμένο προσωπικό παιδιά με σύνδρομο Ασπεργκερ (αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας), κώφωση, κινητικά προβλήματα, μέτρια νοητική στέρηση, εγκεφαλική παράλυση.

Ομως η πλατεία του Ν. Ηρακλείου, που βρίθει από καφετέριες με τηλεοράσεις ανοιχτές, και τα υψηλά ενοίκια δεν αρμόζει ούτε στην αισθητική και τον στόχο τους ούτε στις οικονομικές τους δυνατότητες.

«Παραγωγή μας εδώ είναι οι αξίες μας»

Οι μέχρι χθες αόρατοι, κινούνται σαν ένα πολυάσχολο μελίσσι στον χώρο, ξεχειλίζοντας από χαμόγελα και γνήσια ευγένεια, αποκαλύπτοντας το υψηλότερο και πολυτιμότερο προσόν τους, αυτό της συναισθηματικής νοημοσύνης

Ετσι, τον Φεβρουάριο του 2016, το «Μύρτιλλο» μεταφέρεται στο Πάρκο ΚΑΠΑΨ στους Αμπελοκήπους, σε κτίρια που παραχωρήθηκαν από τον Δήμο Αθηναίων.

Και ακριβώς εδώ στο Πάρκο ΚΑΠΑΨ ο πολυχώρος Myrtillo cafe-κέντρο τέχνης και λόγου και ένταξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων συναντά τους ιστορικούς συμβολισμούς του.

Και αυτό καθώς το Κέντρο Αποκατάστασης Πολιτικών Αναπήρων Ψυχικού το 1959 παραχωρήθηκε από τη νορβηγική πρεσβεία στην Ελλάδα για την επαγγελματική εκπαίδευση και αποκατάσταση ανάπηρων νέων, θυμάτων του πολέμου και του Εμφυλίου.

Οι μεγάλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες στον τοίχο του «Μύρτιλλου», που έχουν αντληθεί από τα «Επίκαιρα», επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Ανάπηροι πολέμου που εκπαιδεύονται στα μηχανήματα για να αποφοιτήσουν ως ωρολογοποιοί, ξυλουργοί, τεχνίτες.

Τα μαγικά του «Μύρτιλλου»

Κάπως έτσι, 57 χρόνια μετά, το «Μύρτιλλο» παίρνει τη σκυτάλη για να συνεχίσει το έργο της έρευνας, της εκπαίδευσης και της εργασιακής ένταξης των ευάλωτων ομάδων.

Το «Μύρτιλλο» έκανε εν προκειμένω το θαύμα του. Ο εγκαταλειμμένος χώρος του Πάρκου αποδόθηκε στους κατοίκους του και ανακατασκευάστηκε με πόρους από το ΕΣΠΑ λειτουργώντας την πρώτη δανειστική βιβλιοθήκη στη χώρα για παιδιά νηπιακής και σχολικής ηλικίας, καθώς και συμβουλευτικό σταθμό ψυχολογικής υποστήριξης του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών.

Και το Πάρκο αναστήθηκε: «Ο κόσμος κάνει τη βόλτα του με τα σκυλιά του, παιδιά παίζουν στη διπλανή παιδική χαρά, στο “Μύρτιλλο” μαζεύονται οικογένειες, φοιτητές, νέοι άνθρωποι, θεραπευτές που κάνουν τα σεμινάριά τους, εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται αδιαλείπτως, ενώ αποτελεί και χώρο έλξης των ευπαθών ομάδων» τονίζουν στην «Εφ.Συν.» ο εργοθεραπευτής Σέργιος Καγιάς και η ψυχοπαιδαγωγός Αννα Κεντικελένη, που εργάζονται και προετοιμάζουν τα παιδιά του «Μύρτιλλου» για την ένταξή τους.

«Οι δυσκολίες εντοπίζονται κυρίως στο γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στο καφέ δεν έχουν έναν κοινό παρονομαστή.

Η επικοινωνία πρέπει να αποκατασταθεί ώστε να μην υπάρχουν παρερμηνείες και έλλειψη κατανόησης.

Να μάθουν τα παιδιά να έρχονται στην ώρα τους, να είναι λειτουργικοί και να επικοινωνούν με τον κόσμο και τους πελάτες.

Ομως η ανταπόκρισή τους είναι θεαματική. Καθώς ανακαλύπτουν τον εαυτό τους και την αξία τους γίνονται επικοινωνιακοί, κάνουν φίλους, συναναστρέφονται με πολύ κόσμο» υπογραμμίζουν οι δυο ψυχοπαιδαγωγοί- εργοθεραπευτές.

Μάλιστα αναφερόμενοι στο σύνδρομο Ασπεργκερ διευκρινίζουν ότι παρά το γεγονός ότι καταγράφονται πολλές ομοιότητες με τον κλασικό αυτισμό τα άτομα με Ασπεργκερ διαθέτουν συνηθέστατα μέση ακόμη και ανώτερη νοημοσύνη.

Εχουν εμμονή με την ακρίβεια και πολύ συχνά έχουν εξαιρετικές επιδόσεις στους υπολογιστές,τη μουσική και στις ξένες γλώσσες.

«Η διαφορά είναι τεράστια στα παιδιά» συμπληρώνει η κ. Βαμβουνάκη-Ράφαν. «Κατανοούν την ύπαρξη του άλλου, αποκτούν ενσυναίσθηση, συνεργατικότητα και αίσθημα προσωπικής ευθύνης. Συμφιλιώνονται με τον εαυτό τους και αποκτούν αυτογνωσία, το μεγαλύτερο ταξίδι για όλους μας. Συνέχεια τους επαναλαμβάνω “είστε αφεντικά του εαυτού σας. Το Μύρτιλλο είναι το παιδί σας, η ευθύνη σας”. Και εδώ δεν μας ενδιαφέρει η υψηλή παραγωγικότητα. Η παραγωγή μας είναι οι αξίες μας».

Και καθώς η κουβέντα προσεγγίζει την παραγωγικότητα, αξίζει να σημειωθεί ότι από τον Μάρτιο του 2016 έως σήμερα το «Μύρτιλλο» έχει διοργανώσει 128 εκδηλώσεις – παιδικά πάρτι, συνέδρια, σεμινάρια, εργαστήρια, συναυλίες, παζάρια, όπως μας ενημερώνει η κ. Κληροπούλου.

Μια μάνατζερ με σπουδές όχι οικονομικών αλλά μουσικής και ψυχολογίας:

«Διαθέτω όμως κοινή λογική» σημειώνει γελώντας και «ετοιμάζουμε συνεχώς καινούργια πράγματα, όπως δραματοθεραπεία με τον Γιώργο Χρηστάκη, μαθήματα αρχαίων ελληνικών με την κ. Βαμβουνάκη-Ράφαν. Χαρακτηριστικά, ρώτησα τα παιδιά “θέλετε να στήσουμε μια χορωδία με δασκάλα εμένα;” και το πρόσωπό τους γέλασε. Ηδη πέντε άτομα εντάχθηκαν στην ομάδα. Εδώ είμαστε μια οικογένεια με τις υγιείς αντιπαραθέσεις της, τις συνθέσεις της και την αλληλοσυμπλήρωση» καταλήγει η κ. Κληροπούλου.

Οι μέχρι χθες αόρατοι, αυτές οι πονεμένες ψυχές, κινούνται σαν ένα πολυάσχολο μελίσσι στον χώρο, ξεχειλίζοντας από χαμόγελα και γνήσια ευγένεια, αποκαλύπτοντας το υψηλότερο και πολυτιμότερο προσόν τους, αυτό της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Σε λίγες ημέρες λήγει το πρόγραμμα και η ίδια θα αποχωρήσει. Δεν κρύβει τη λύπη της γι’ αυτό:

«Από τον Αύγουστο που εργάζομαι εδώ έγινε σχεδόν το σπίτι μου. Μου άρεσε πολύ ο χώρος και η σύνδεση με τα άτομα. Εδώ εκπαιδεύτηκα στην ομαδικότητα, στη συνεργασία και στην υπευθυνότητα. Μου είναι δύσκολο, θα μου λείψουν» καταλήγει η Αΐντα.

Ο Δαμιανός Ράφαν, εξαιρετικά κοινωνικός, χαρούμενος και πειραχτήρι, με ιδιαίτερες δεξιότητες όπως η απομνημόνευση και η αγάπη προς τη μουσική και τις ξένες γλώσσες.

Ο μικρότερος γιος της κ. Βαμβουνάκη-Ράφαν που, όπως σημειώνει η ίδια, έχει βιώσει όλη την αγωνία για το χτίσιμο της κοινωνικής επιχείρησης.

Τα δυο πρώτα χρόνια δούλεψε εθελοντικά και συχνά-πυκνά επάνω του δοκιμάστηκαν καινούργια εκπαιδευτικά προγράμματα και νέες επιχειρηματικές ιδέες.

«Ο Δαμιανός, του οποίου την ατομική περιουσία διέθεσα για την κατασκευή του χώρου» συμπληρώνει.

Ο Αρης Μπέζος, εργαζόμενος και αυτός στο «Μύρτιλλο» από την αρχή της λειτουργίας του, ζητά να φωτογραφηθεί και απολαμβάνει τη διαδικασία.

Μας ενημερώνει ότι έχει σπουδάσει βιβλιοοικονομία στα ΤΕΙ Αθήνας, ότι κάνει μαθήματα pilates, ότι ασχολείται με τους υπολογιστές και του αρέσει να παίζει μπάσκετ.

«Κατ’ αρχάς εδώ βρήκα δουλειά» σημειώνει με έμφαση. «Γνώρισα νέους ανθρώπους και έκανα φιλίες».

Ο κόσμος είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένος; τον ρωτάμε.

«Οπως συμβαίνει πάντα, άλλοι είναι ευαίσθητοι και άλλοι εντελώς αναίσθητοι»απαντά με απόλυτη σαφήνεια. Και η ευχή του: «Να μη σταματήσει να λειτουργεί το “Μύρτιλλο”».

Ο Κωνσταντίνος Λεοντάρης, εργαζόμενος επίσης στο «Μύρτιλλο», 24 ετών, εύχεται από την πλευρά του το «Μύρτιλλο» να μαζεύει περισσότερο κόσμο.

Ο ίδιος πηγαίνει στους Αμπελοκήπους για την εργασία του από την Κηφισιά και δηλώνει πως η δουλειά τον βοήθησε «να μάθει να συγκεντρώνεται, να μάθει να εργάζεται, ενώ η μεγαλύτερη δυσκολία του στην αρχή ήταν η σωστή παράδοση του ταμείου».

Το «Μύρτιλλο» αποστέλλει αιτήσεις για εργασία για τα παιδιά που αδυνατεί μετά το πέρας της εκπαίδευσης τους να εντάξει στο ανθρώπινο δυναμικό του.

Μια αγορά εργασίας περίκλειστη για την πλειονότητα των νέων ανθρώπων αυτής της χώρας, πολλώ δε μάλλον για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Και αυτό παρά τις ευνοϊκές διατάξεις που προβλέπουν κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών από τον ΟΑΕΔ για τα τρία πρώτα χρόνια εργασίας των ομάδων ΑμεΑ.

Εν τέλει, έχει αλλάξει κάτι στην κουλτούρα μας ως προς την αποδοχή του διαφορετικού;

«Ναι μεν αλλά», απαντούν όλοι. Το διαφορετικό εν πολλοίς απουσιάζει ακόμη και σήμερα από την κοινή θέα.

«Διακρίνω σε αυτά τα χρόνια μια μεταστροφή. Συντέλεσε και η κρίση, καθώς κάθε κρίση οικονομική γίνεται και υπαρξιακή κρίση. Η υπέρβαση της κρίσης συνίσταται κατά την άποψή μου στη μετάβαση από το εγώ στο εμείς. Γι’ αυτό, όπως το έθεσε ο Ηράκλειτος, πρέπει να ακολουθήσουμε τον κοινό λόγο γιατί το κοινό είναι συμπαντικό. Ενώ όμως ο λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να είχαν μια δική τους φρόνηση» επισημαίνει η κ. Βαμβουνάκη-Ράφαν.

Μιλά παράλληλα με ευγνωμοσύνη για τους δωρητές, καθώς το «Μύρτιλλο» δεν έχει λάβει οικονομική ενίσχυση παρά τη λειτουργία του ως Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση.

Η ίδια δεν παύει να ονειρεύεται και να σχεδιάζει, καθώς σε λίγες ημέρες το «Μύρτιλλο» θα γιορτάσει τα γενέθλιά του.

«Θα δείξουμε το πρόσωπό μας στον κόσμο δίχως φτιασίδια. Αυτοί είμαστε, αυτά πετύχαμε, εδώ στραβοπατήσαμε. Θέλουμε τον κόσμο συνεργό, θέλουμε τη γνώμη του» δηλώνει χαρακτηριστικά.

Στις 27 Νοέμβρη λοιπόν, το «Μύρτιλλο» θα γιορτάσει με τους Encardia από τις 4 έως τις επτά το απόγευμα με σεμινάριο ταραντέλας και πολύ πολλή μουσική και τραγούδι.

Ονειρεύεται δε για τα Χριστούγεννα τη μετατροπή του Πάρκου σε πάρκο παραμυθιού, με ήχο και φως, μουσική και αφήγηση.

Αναφέρεται επίσης στους αφανείς ήρωες της ζωής της.

Στον μεγαλύτερο γιο της, Τζέιμς Ράφαν, αριστούχο γραφίστα, που προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του στο «Μύρτιλλο» δημιουργώντας τα λογότυπα και το μεγάλο μπάνερ του χώρου και που στηρίζει πάντα και συγκινητικά τον ευάλωτο αδελφό του, καθώς και την κόρη της, Μαίρη Ράφαν, διδάκτορα του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, της οποίας, όπως επισημαίνει, η εντρύφηση στον «Οδυσσέα» του Τζέιμς Τζόις είχε τη βιωματική της παράλληλο στην οδύσσεια του μικρού της αδελφού και του «Μύρτιλλου»…

«Τι να πω, ώρες ώρες λυγίζω και λέω: Αξιζε τόση απώλεια για να γίνει αυτό το έργο;Και μετά από λίγο μού έρχεται μυστικά η απάντηση: “Αξιζε!” Μήπως έτσι δεν συμβαίνει πάντα; “Πρέπει να πεθάνει ο ποιητής για να ζήσει το ποίημα…”»

http://www.efsyn.gr