ΑΓ. ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ, Ρωσία—Το 2016 συμπληρώνονται 125 χρόνια από τότε που οι τσαρικές αρχές εξόρισαν τον Σεμιόν Κοζλίτσκι, έναν από τους πρώτους Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Ρωσία, επειδή κήρυττε το άγγελμα της Αγίας Γραφής. Το 1891, ο κ. Κοζλίτσκι στάλθηκε χωρίς δίκη αλυσοδεμένος σε εξορία στη Σιβηρία, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του το 1935.

Τον περασμένο αιώνα, η στάση της Ρωσίας απέναντι στους Μάρτυρες του Ιεχωβά παρέμεινε σε γενικές γραμμές η ίδια. Όπως ανέφερε στον τελευταίο κύκλο εκθέσεών της η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, πολλές πηγές καταδεικνύουν ότι η Ρωσία εξακολουθεί «να περιορίζει την ελευθερία λόγου, … και την ελευθερία θρησκείας, στοχοποιώντας, μεταξύ άλλων, τους Μάρτυρες του Ιεχωβά».

Η Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα έχει την ευθύνη να επιβλέπει τη συμμόρφωση με το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR), στο οποίο είναι συμβαλλόμενο κράτος και η Ρωσία. «Οι συντάκτες του ICCPR», λέει ο Χάινερ Μπίλεφελντ, Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών σε ζητήματα ελευθερίας θρησκείας ή πεποιθήσεων, «αναγνώρισαν τον θεμελιώδη χαρακτήρα της ελευθερίας θρησκείας ή πεποιθήσεων καθιστώντας την, για τα συμβαλλόμενα μέλη του, απαραβίαστο δικαίωμα [δεν μπορεί να αφαιρεθεί ή να αμφισβητηθεί] ακόμη και σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (Άρθρο 4.2). Ελάχιστες άλλες κατηγορίες ανθρωπίνων δικαιωμάτων εμπίπτουν στο καθεστώς του απαραβίαστου». Μετά την 113η σύνοδό της (βλέπε εικόνα στην αρχή), η Επιτροπή εξέδωσε την τελευταία της περιοδική έκθεση για τη Ρωσική Ομοσπονδία, καταλήγοντας ότι, ενώ η Ρωσία προστατεύει φαινομενικά την ελευθερία θρησκείας ως συμβαλλόμενο κράτος στο Σύμφωνο, δικαστήρια σε όλη την ομοσπονδία εφαρμόζουν αυθαίρετα την αντιεξτρεμιστική νομοθεσία εναντίον των Μαρτύρων.

Ο Ομοσπονδιακός Νόμος της Ρωσίας «Περί Καταπολέμησης της Εξτρεμιστικής Δράσης» (Αρ. 114-FZ) θεσπίστηκε το 2002, εν μέρει για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της τρομοκρατίας. Ωστόσο, η Ρωσία τροποποίησε τον νόμο το 2006, το 2007 και το 2008 ώστε να προεκτείνεται «πολύ πέραν των όποιων φόβων για εξτρεμισμό που συνδέεται με την τρομοκρατία», σύμφωνα με το άρθρο «Ο Ρωσικός Νόμος Περί Εξτρεμισμού Παραβιάζει Ανθρώπινα Δικαιώματα», που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα The Moscow Times. Τώρα ο νόμος «απλώς χρησιμοποιεί την “τρομοκρατική” ορολογία, που είναι τόσο κοινή διεθνώς μετά την επίθεση της 11/9 στους Δίδυμους Πύργους [της Νέας Υόρκης], για να περιγράψει ανεπιθύμητες θρησκευτικές ομάδες σε όλη τη Ρωσία», εξηγεί ο Ντέρεκ Χ. Ντέιβις, πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Τζ. Μ. Ντόσον για τη Μελέτη των Σχέσεων Εκκλησίας-Κράτους στο Πανεπιστήμιο Μπέιλορ. Ως εκ τούτου, «ο χαρακτηρισμός “εξτρεμιστές”», λέει ο κ. Ντέιβις, «χρησιμοποιείται άδικα και δυσανάλογα εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά».

Η Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα εντοπίζει τη ρίζα του προβλήματος στον ασαφή ορισμό της εξτρεμιστικής δραστηριότητας. Η Τζέραλντιν Φέιγκαν, συγγραφέας του βιβλίου Πίστη στη Ρωσία—Η Θρησκευτική Πολιτική Μετά τον Κομμουνισμό (Believing in Russia—Religious Policy After Communism), εξήγησε στην εφημερίδα The Washington Post ότι η αόριστη φρασεολογία του νόμου δίνει το ελεύθερο στα τοπικά δικαστήρια «να συγκεντρώνουν μερικούς δήθεν ειδικούς που μπορεί να μη συμπαθούν ιδιαίτερα τους Μάρτυρες του Ιεχωβά και να τους ζητούν να γράψουν μια έκθεση που να λέει ότι τα έντυπά τους είναι εξτρεμιστικά».

Κάτι τέτοιο συνέβη σε μια περίπτωση φέτος στις αρχές της χρονιάς, όταν, λόγω της αρνητικής κατάθεσης ενός γλωσσολόγου, ο δικαστής του Δικαστηρίου της Πόλης του Βίμποργκ ανακήρυξε εξτρεμιστικά δύο περιοδικά των Μαρτύρων. Ο εισαγγελέας αυτής της υπόθεσης κατέθεσε επίσης αίτημα για να χαρακτηριστεί εξτρεμιστική και ηΜετάφραση Νέου Κόσμου, η Αγία Γραφή που εκδίδουν οι Μάρτυρες. Η ακροαματική διαδικασία ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου 2016.

Οι νομικές δυσκολίες που έχουν αντιμετωπίσει οι Μάρτυρες το 2016 είχαν ως προανάκρουσμα κάποιες ανησυχητικές εξελίξεις το 2015. Σύμφωνα με τον Ρομάν Λούνκιν, επικεφαλής του Κέντρου Θρησκευτικών και Κοινωνικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Ευρώπης της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα, «ο διωγμός δεν έγινε απλώς πιο σφοδρός το 2015, αλλά και πιο συχνός». Τον Μάρτιο, οι ρωσικές αρχές εμπόδισαν όλες τις εισαγωγές θρησκευτικών εντύπων των Μαρτύρων, ακόμη και εντύπων που τα ρωσικά δικαστήρια είχαν εξετάσει στο παρελθόν και είχαν κρίνει ότι δεν περιείχαν ίχνος εξτρεμισμού. Από τον Ιούλιο, Ρώσοι τελωνειακοί εμποδίζουν την εισαγωγή ρωσικών Άγιων Γραφών που εκδίδουν οι Μάρτυρες. Τον ίδιο μήνα, η Ρωσική Ομοσπονδία έγινε η μοναδική χώρα στον κόσμο που απαγόρευσε τον επίσημο ιστότοπο των Μαρτύρων, jw.org. Τον Νοέμβριο, δεν επιτράπηκε στους Μάρτυρες του Ιεχωβά να εισαγάγουν ένα φορτίο με αντίτυπα της ρωσικής συνοδικής Αγίας Γραφής, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως από άλλες Χριστιανικές κοινότητες στη Ρωσία—μεταξύ αυτών και από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Η χρονιά έκλεισε με αυτό που η εφημερίδα The Washington Post περιέγραψε ως «μια από τις μεγαλύτερες αντιεξτρεμιστικές δίκες στην πρόσφατη ιστορία της Ρωσίας», όταν ένας δικαστής στο Ταγκανρόγκ καταδίκασε 16 Μάρτυρες του Ιεχωβά επειδή διοργανώνουν και παρακολουθούν ειρηνικές θρησκευτικές συγκεντρώσεις.

Στην υπόθεση του Ταγκανρόγκ, καθώς και σε άλλες παρόμοιες, υπάρχει μια μεγάλη ειρωνεία. «Η μεγαλύτερη γενιά των Μαρτύρων του Ιεχωβά που διώκονται νομικά διαθέτουν ήδη πιστοποιητικά ως θύματα καταπίεσης», αναφέρει ο κ. Λούνκιν. Κατά τη σοβιετική περίοδο, χιλιάδες Μάρτυρες του Ιεχωβά φυλακίστηκαν. Το 1990, η Ρωσία απελευθέρωσε και τον τελευταίο Μάρτυρα. Η υπόληψη αυτών των πρώην φυλακισμένων αποκαταστάθηκε επισήμως, καθώς ο καθένας τους έλαβε Πιστοποιητικό Αποκατάστασης, το οποίο δήλωνε ότι δεν ήταν «εχθροί του λαού», αλλά αθώα θύματα. Επομένως, όπως συμπεραίνει ο κ. Λούνκιν, «οι ρωσικές αρχές αυτή τη στιγμή, μέσω της αντιεξτρεμιστικής νομοθεσίας, στην ουσία αναιρούν αυτή την αποκατάσταση».

Ωστόσο, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Ρωσία πέτυχαν μια σπάνια νομική νίκη στις 27 Μαΐου 2015, όταν το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ρωσικής Ομοσπονδίας καταχώρισε εκ νέου τους Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Μόσχα ως Τοπική Θρησκευτική Οργάνωση, ένα νομικό καθεστώς που οι Μάρτυρες είχαν χάσει μετά τη διάλυση του σωματείου τους στη Μόσχα στις 26 Μαρτίου 2004. Οι Μάρτυρες κατέθεσαν προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) και, στις 10 Ιουνίου 2010, το ΕΔΔΑ έδωσε την εντολή στη Ρωσία να καταχωρίσει και πάλι τους Μάρτυρες στη Μόσχα και να καταβάλει αποζημίωση για ηθική βλάβη.

«Το πόρισμα του ΕΔΔΑ με βρίσκει σύμφωνο», δηλώνει ο Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών. «Η στέρηση του δικαιώματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά να οργανώνονται όπως ορίζει η θρησκεία τους ήταν “ακραία” και “δυσανάλογη”, και παραβίασε την ελευθερία θρησκείας». Σε αρμονία με την απόφαση του ΕΔΔΑ, η ρωσική κυβέρνηση κατέβαλε το πρόστιμο. Ωστόσο, καθυστέρησε την αποκατάσταση του νομικού τους προσώπου, η οποία έγινε τον περασμένο Μάιο—σχεδόν πέντε χρόνια μετά την εντολή του ΕΔΔΑ.

Ένας εκπρόσωπος των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Ρωσία, ο Γιαροσλάβ Σιβούλσκι, δηλώνει: «Στη Μόσχα υπάρχουν πάνω από 9.600 Μάρτυρες του Ιεχωβά, ενώ υπολογίζεται ότι σε ολόκληρη την ομοσπονδία ζουν 175.000 Μάρτυρες. Όλοι οι Μάρτυρες στη Ρωσία, καθώς και η παγκόσμια αδελφότητά μας των 8 και πλέον εκατομμυρίων λάτρεων, διατηρεί την ελπίδα ότι η καταχώριση που χορηγήθηκε από τη ρωσική πρωτεύουσα θα αποδειχτεί προάγγελος πραγματικής θρησκευτικής ελευθερίας για ολόκληρη την ομοσπονδία». Ωστόσο, ειδικοί όπως ο κ. Ντέιβις παρατηρούν ότι η κίνηση της Ρωσίας να αποκαταστήσει τους Μάρτυρες του Ιεχωβά ως Τοπική Θρησκευτική Οργάνωση, «μολονότι είναι απαραίτητη για να φανεί ότι τηρεί τις υποχρεώσεις της σε σχέση με τη θρησκευτική ελευθερία, πρέπει να θεωρηθεί πρωταρχικά ως πολιτική κίνηση που αποσκοπεί στο να κατευνάσει την παγκόσμια κοινότητα».

Το 2015, η Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα επανέλαβε τις εισηγήσεις που έκανε το 2003 και το 2009, σύμφωνα με τις οποίες η Ρωσία πρέπει να «αναθεωρήσει χωρίς άσκοπη καθυστέρηση τον Ομοσπονδιακό Νόμο για την Καταπολέμηση της Εξτρεμιστικής Δράσης», ώστε ο νόμος να διασαφηνίζει τι σημαίνει «εξτρεμιστική δραστηριότητα», να διασφαλίζει ότι αυτή πρέπει να εμπεριέχει κάποιο στοιχείο βίας ή μίσους και να περιγράφει ξεκάθαρα πώς κάποια ύλη χαρακτηρίζεται εξτρεμιστική. Επιπρόσθετα, η Επιτροπή κάνει έκκληση στη Ρωσία να «λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει την αυθαίρετη εφαρμογή του νόμου και να αναθεωρήσει τον Ομοσπονδιακό Κατάλογο Εξτρεμιστικής Ύλης».

«Οι διακρίσεις ενάντια στις κοινότητες των Μαρτύρων του Ιεχωβά συνιστούν θρησκευτικό διωγμό με την πιο κυριολεκτική έννοια του όρου», δηλώνει ο κ. Λούνκιν, «την ώρα που άλλες αναγνωρισμένες θρησκείες μπορούν να συμμετέχουν σε θρησκευτικές δραστηριότητες ίδιες με αυτές των Μαρτύρων του Ιεχωβά και να παραμένουν ατιμώρητες». Εντούτοις, παρά τις όποιες καταγγελίες, οι οποίες συνήθως συνοδεύονται από επιθετικές εκστρατείες εναντίον τους από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, ο κ. Λούνκιν καταλήγει λέγοντας ότι «οι Μάρτυρες του Ιεχωβά παραμένουν μια πανεθνική οργάνωση, της οποίας οι ακόλουθοι αυξάνονται σταθερά».

Πληροφορίες για τα ΜΜΕ:

Διεθνές Γραφείο Ενημέρωσης: David A. Semonian, τηλ. +1 718 560 5000

Ρωσία: Yaroslav Sivulskiy, τηλ. +7 812 702 2691

πηγή