Μπορεί να εφευρεθεί ένας μύθος για την αστική Αθήνα; Και όταν λέμε αστική Αθήνα εννοούμε την Αθήνα που ήταν κάποτε νέα και αισιόδοξη, το 1950 και 1960 και 1970… Σήμερα, με την απόσταση του χρόνου, η Αθήνα της εποχής του «Ψυχρού Πολέμου» είναι ένα ανοικτό βιβλίο για να ξαναγράψει κανείς τη δική του ιστορία…

Το σκεφτόμουν ένα απόγευμα που ο ήλιος κατέβαινε γρήγορα και χρύσιζε τις κουτσουπιές στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, στο ύψος της Πλατείας Αργεντινής Δημοκρατίας, με την προτομή του José de San Martin… Είχα βγει από την οδό Μαυρομιχάλη και την είχα αφήσει πίσω μου στην απόκοσμη ησυχία της που βελούδινα με είχε αγκαλιάσει. Πάλευα, όμως, να λευτερωθώ από τη σχεδόν επαρχιακή ακινησία της και είχα ανοίξει το βήμα για το αστικό πλάτωμα της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.

Προς στιγμήν σκέφτηκα ότι η Αλεξάνδρας είναι υποτιμημένη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το συναισθηματικό της φορτίο, αλλά μετά παρατήρησα τις αμέτρητες πολυκατοικίες της από την Κηφισίας ώς την Πατησίων, τα χιλιάδες παράθυρα που ανοιγοκλείνουν εδώ και δεκαετίες παράγοντας βιώματα εμπειρίες και αναμνήσεις. Ετσι, παρότι έβλεπα μόνον τις προσόψεις των πολυκατοικιών στο σημείο όπου βρισκόμουν, προσόψεις λίγο πολύ ομοιόμορφες αλλά με τον τρόπο τους συμπαθείς και σχεδόν βαθιά αθηναϊκές, ανακάλεσα όλο το ιστορικό και συναισθηματικό υπόβαθρο αυτής της τόσο πλατιάς λεωφόρου, που όμοιά της δεν έχει η Αθήνα. Θυμήθηκα τους πολλούς κινηματογράφους, τη Γρανάδα, τη Ζίνα, τη Νιρβάνα και την Αρζεντίνα, τα θέατρα προς το Πεδίον του Αρεως που το καλοκαίρι έπαιζαν κυρίως επιθεωρήσεις, τα αστικά διαμερίσματα κοντά στην Μπουμπουλίνας, τη «Σόνια» και τα μικρότερα ζαχαροπλαστεία, το νεοκλασικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αυστρίας στα σύνορα με τα Εξάρχεια αλλά και το γήπεδο του Παναθηναϊκού, βαθιά συνδεδεμένο μέσα μου με τις ημέρες που οδήγησαν στο Γουέμπλεϊ.

Αχνά φέρνω στον νου τις φυλακές Αβέρωφ που κατεδαφίστηκαν επί χούντας και το σκάμμα για το νέο Δικαστικό Μέγαρο. Ελάχιστα παλιά σπίτια έμειναν πλέον πάνω στη Λεωφόρο, αλλά είναι τόσο χωνεμένες στον αθηναϊκό χρόνο οι περισσότερες από τις πολυκατοικίες στην Αλεξάνδρας που μοιάζουν σαν να ήταν εκεί από πάντα. Οσο ακραίο κι αν ακούγεται, το σπάνιο, για την Αθήνα, πλάτος της Λεωφόρου τής δίνει έναν αέρα δυνητικά κοσμοπολίτικο, γι’ αυτό θεωρώ ότι αυτός ο πλατύς δρόμος μπορεί να συσπειρώσει ιδέες και οράματα. Είναι μία Γκραν Βία της Αθήνας χωρίς μεγαλοπρέπεια, αλλά μπορεί να γίνει μία λεωφόρος για τη μνήμη και το μέλλον.

Κανείς, ή σχεδόν κανείς, δεν θυμάται ότι πήρε το όνομά της από την πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, κόρη του Γεωργίου Α΄ και της Ολγας, που πέθανε το 1891 στα 21 της χρόνια στην Αγία Πετρούπολη, καθώς είχε παντρευτεί τον Μέγα Δούκα της Ρωσίας Παύλο Αλεξάντροβιτς. Τόσο την έκλαψαν οι Αθηναίοι, που ο Δήμος χάρισε αυτήν τη λεωφόρο στη μνήμη της.

Σήμερα, η Λεωφόρος Αλεξάνδρας εκλύει μιαν ιδιότυπη αστική αύρα. Παρότι δεν έχει την πυκνότητα συνειρμών της Πατησίων, διατηρεί, ωστόσο, την προσωπικότητά της. Διαθέτει εντυπωσιακή ανθολογία αθηναϊκής κατοικίας που είναι ήδη 65, 60 και 50 χρόνων. Πολυκατοικίες, σαφώς υποτιμημένες και αγνοημένες, αλλά ενεργές στην παραγωγή αστικών μύθων.

Κάθε φορά που περπατάω την Αλεξάνδρας αναλογίζομαι πόσες αφανείς και ανείπωτες ιστορίες επιζούν πίσω από τα παράθυρά της.

Toυ Νίκου Βατόπουλου-Έντυπη Καθημερινή