Τετάρτη 2 Νοέμβριου 1977, ώρα 19:00 και η πρωτεύουσα έκλεισε ραντεβού θανάτου με την καιρική της ιστορία. Κάποιος αυστηρός κριτής των πάντων , που θα επιχειρούσε να βάλει την φύση σε «καλούπια», θα μπορούσε να θεωρήσει ότι η Αθήνα θα έπρεπε να το περιμένει. Αφενός, γιατί η περίοδος επαναφοράς υπερκαταιγίδων τέτοιου μεγέθους κυμαίνεται μεταξύ 15 και 20 ετών (και είχαν περάσει 16 χρόνια από την συμφορά της 05-06/11/1961), αφετέρου, γιατί η ιστορική αυτή καταιγίδα έλαβε χώρα στην εποχή της και δη στο διάστημα 20 Οκτωβρίου – 20 Νοεμβρίου που είναι και το πιο «επικίνδυνο».

(Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» 03-11-1977)

Μολονότι η καταιγίδα ήρθε «στην ώρα της», τίποτα στην δεν έμοιαζε να την περιμένει. Η ανοχύρωτη στις πλημμύρες Αθήνα του 1977 παραδόθηκε μονομιάς στην «προγραμματισμένη» μανία της φύσης και σε πέντε ώρες μετετράπη σε κατεστραμμένη πολιτεία με λιμνοθάλασσες, κατεστραμμένες οικίες , δρόμους , δίκτυα ύδρευσης & ηλεκτροδότησης, νεκρούς, τραυματίες και αστέγους.

Η ώρα ήταν 19:00, και πριν προλάβουν καν οι κάτοικοι του λεκανοπεδίου να αντιληφθούν την καταστροφή που ερχόταν από τον Σαρωνικό κόλπο , εν μέσω τρομακτικών κεραυνών ξέσπασε απότομα κατακλυσμιαία βροχή στα παραθαλάσσια προάστια η οποία μέσα σε μία ώρα είχε επεκταθεί και στις βορειότερες περιοχές του λεκανοπέδιου. Η κατακλυσμιαία αυτή βροχή όχι μόνο δεν ξεθύμανε με το πέρασμα της ώρας αλλά εγκαταστάθηκε πάνω από το λεκανοπέδιο και με αμείωτη αν όχι αυξανόμενη ένταση συνοδεία ισχυρής ηλεκτρικής δραστηριότητας επέλασε αργά και καταστροφικά πάνω από την πόλη.

Τα πρώτα λεπτά εκτεταμένες περιοχές του λεκανοπεδίου βυθίστηκαν στο σκοτάδι εξαιτίας των διακοπών του ρεύματος (κυρίως στα δυτικά προάστια αρχικά).Το σύστημα φωτεινών σηματοδοτών στο μεγαλύτερο κομμάτι του λεκανοπεδίου παρέλυσε, και σε ώρα αιχμής τα αυτοκίνητα εγκλωβίστηκαν μέσα στην κίνηση ενώ το ύψος των υδάτων στους πλημμυρισμένους δρόμους ολοένα ανέβαινε. Για να συμπληρωθεί το τρομακτικό σκηνικό με το οποίο ξεκίνησε η καιρική αυτή καταστροφή , η πτώση κεραυνών προκάλεσε βραχυκύκλωμα στο δίκτυο σειρήνων της αεροπορίας με αποτέλεσμα αυτές να ηχούν για αρκετή ώρα στην Αθήνα και τον Πειραιά εν μέσω της εξελισσόμενης θεομηνίας.

Μετά την πρώτη ώρα η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο, το ρεύμα άρχισε να κόβεται σε ολοένα και περισσότερες περιοχές, το αεροδρόμιου του Ελληνικού έκλεισε, δρομολόγια του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου διεκόπησαν, ο Κηφισός ξεχείλισε, σε πολλά νοσοκομεία τα χειρουργεία σταμάτησαν και κατέρρευσε μεγάλο κομμάτι του δικτύου του ΟΤΕ. Άνθρωποι εγκλωβισμένοι στους δρόμους πάνω σε στάσεις λεωφορείων και αγκαλιασμένοι από κολώνες προσπαθούσαν να σωθούν και οι υπόλοιποι που ήταν σε ασφαλή μέρη δεν είχαν την δυνατότητα να επικοινωνήσουν με τους δικούς του να τους που ότι είναι καλά. Στιγμές αλλοφροσύνης διαδραματίστηκαν στις οδούς Πειραιώς , Χαμοστερνας, Πέτρου Ράλλη, Αθηνών, Ιερά Οδό και Ποσειδώνος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι αξιοθαύμαστη η ηρωική μάχη που έδωσαν στους δρόμους τα πληρώματα των ασθενοφόρων και των οχημάτων της πυροσβεστικής και της Αστυνομίας άλλα και απλοί άνθρωποι που αψήφησαν τον κίνδυνο εκείνες τις δύσκολες ώρες και έσωσαν ανθρώπους την τελευταία στιγμή . Ο αριθμός των θυμάτων θα ήταν πολύ μεγαλύτερος σε αντίθετη περίπτωση.

(Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» 04-11-1977)

Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στην οδό Κονδύλη στην Νίκαια, ο Δημήτριος Καμμένος συγκρούστηκε με διερχόμενο λεωφορείο. Από τη σύγκρουση εγκλωβίστηκε μέσα στο αυτοκίνητο του και από τα κατεστραμμένα τα τζάμια του αυτοκίνητου άρχισαν να μπαίνουν νερά και σώθηκε την τελευταία στιγμή από περαστικούς ενώ τα νερά είχαν φτάσει στο λαιμό. Επίσης στην οδό Βαλαωρίτου στον Κορυδαλλό τρεις ανήλικους μαθητές (Στέφανος Λεπενιώτης , Πέπη Λεπενιώτη και Δημήτρης Σπύρου) που είχαν εγκλωβιστεί σε υπόγειο σωθήκαν από διερχόμενους αστυνομικούς που άκουσαν τις φωνές τους όταν τα νερά είχαν φτάσει στο στήθος τους.

(Εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» , 05-11-1977)

Η έκταση των καταστροφών ήταν τόσο μεγάλη και οι νεκροί που από την πρώτη ημέρα ήταν επίσημα 24 μετά από μέρες ξεπέρασαν τους τριάντα (36 σύμφωνα με κάποιες πηγές). Ανάμεσα στα θύματα δυστυχώς και πολλά μικρά παιδιά. Ανασύρθηκαν θύματα μέσα από λάσπες μετά από τρεις και τέσσερεις ημέρες, παρότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων είναι πάντα μεγαλύτερος από τις επίσημες καταγραφές των αρχών. Καταστροφή, φτώχεια και ανθρώπινος πόνος κάνουν τον καθένα να αναλογίζεται για το ποιος φταίει παρότι η απάντηση είναι η ίδια εδώ και αρκετούς αιώνες.

Η νεροποντή ξεθύμανε γύρω στα μεσάνυχτα χωρίς όμως να σταματήσει τελείως έχοντας προσθέσει με τον χειρότερο τρόπο χρυσές σελίδες την καιρική ιστορία της πόλης

(Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» 04-11-1977)

ΑΝΑΛΥΣΗ-ΕΞΗΓΗΣΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥ ΚΑΙΡΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξετάσουμε το σύστημα που προκάλεσε την μεγάλη αυτή καταστροφή από μετεωρολογικής άποψης. Δυστυχώς τα διαθέσιμα στοιχεία που έχουμε όσον αφορά τους συνοπτικούς μετεωρολογικούς χάρτες είναι ελλιπή , ωστόσο θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια προσέγγιση με βάση τους βασικούς χάρτες μέσης τροπόσφαιρας καθώς και με κάποιες άλλες μετεωρολογικές παραμέτρους που είναι διαθέσιμες.

Εκτεταμένος αυλώνας των ισουψών, μέτριας δυναμικής, εδράζεται στα Βαλκάνια, την κεντρική και ανατολική Μεσόγειο παρουσία σχετικά υψηλών πιέσεων στη δυτική Μεσόγειο και την Ιβηρική. Επιφανειακό πεδίο χαμηλών πιέσεων 1010-1015 κινείται πολύ αργά από την Ιταλία προς τη χώρα μας και στη συνέχεια διαγράφει πορεία από κεντρικό Ιόνιο- βόρεια Πελοπόνησσο-Κυκλάδες για να καταλήξει στα Δωδεκάνησα. Καθοριστική για την ένταση των φαινομένων φαίνεται πως ήταν τόσο η πορεία του χαμηλού (αρκετά ευνοική για την εκδήλωση έντονων και συνεχών φαινομένων στην Αττική) όσο και η μικρή ταχύτητα του. Όσον αφορά στο ανεμολογικό πεδίο , μπορούμε να υποθέσουμε από την κατανομή της βαροβαθμίδας , ότι ήταν γενικά ασθενές, με επιφανειακούς ανέμους νοτιοανατολικών διευθύνσεων αρχικά , στρεφόμενων στη συνέχεια σε ανατολικούς- βορειοανατολικούς. Στην ανώτερη τροπόσφαιρα φαίνεται πως επικρατούσαν άνεμοι δυτικών – βορειοδυτικών διευθύνσεων και ασθενών και πάλι εντάσεων.

Η θερμοκρασία και το γεωδυναμικό ύψος στα 500 mb είναι -20 oC και 5660 μ αντιστοίχως, στα 300 mb -48oC και 9200μ αντιστοίχως και στα 850 mb +7 και 1480μ αντιστοίχως. Ως εκ τούτου παρατηρούμε σημαντική κατακόρυφη αστάθεια στα μεγάλα ύψη , γεγονός ευνοικό για την δημιούργια νεφών κατακόρυφης ανάπτυξης , ενώ καταλυτικός παράγοντας προς αυτήν την κατεύθυνση είναι και το ασθενές ανεμολογικό πεδίο( μπορεί να υποτεθεί και υποτυπώδης κατακόρυφη διάτμηση αν και δεν είναι ξεκάθαρο). Επιπλέον , έχουμε επάρκεια υγρασίας στην καθοριστική στάθμη των 700mb (>80%) .

Όπως φαίνεται από την διάταξη των συστημάτων , ο καιρός στην Αττική έκλεισε από τα δυτικά προς τα ανατολικά , η πορεία δηλαδή του συμπλέγματος καταιγίδων που έπληξε το νομό ήταν από τα δυτικά προς τα ανατολικά , και όχι από τα νότια- νοτιοδυτικά όπως συνηθίζεται σε άλλες ιστορικές καταιγίδες. Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός ότι επλήγησαν περισσότερο οι περιοχές που βρίσκονται πλησίον του Πειραία και γενικότερα το δυτικό , κεντρικό και νότιο Λεκανοπέδιο , ενώ αντίθετα στα δυτικά του νομού ( εκτός Λεκανοπεδίου) καθώς και στα βόρεια και τα ανατολικά η νεροποντή δεν είχε τόσο καταστροφικό χαρακτήρα. Επίσης αυτό που παρατηρείται σε αντίθεση με άλλες ιστορικές καταιγίδες είναι ότι το χαμηλό δεν προήλθε από τη Σύρτη ή από τις ακτές της βόρειας Αφρικής , όπως συνέβη π.χ. κατά την φετινή καταιγίδα του Φεβρουαρίου. Συνεπώς, εικάζεται ότι ούτε σημαντικά ποσά αστάθειας υπήρξαν στην κατώτερη τροπόσφαιρα σε αντίθεση με την περσινή ή άλλες ιστορικές καταιγίδες και τον καθοριστικό ρόλο για την ένταση των φαινομένων έπαιξε η αργή κίνηση και θέση της διαταραχής. .

Πηγή φωτογραφιών : Βιβλιοθήκη της βουλής των Ελλήνων

Για το Meteoclub.gr