Μαργαριτάρια και μονομανίες στην Παλιά Αθήνα – Πώς ο Γουλιέλμος Τέλλος έγινε «Γουλιέλμος Οτέλ, ο ελεύθερος της Ελβετίας»

Όπως αρμόζει σε κάθε ανεπτυγμένο, οξύ εμπορικό πνεύμα, οι Παλιοί Αθηναίοι, έμποροι και λοιποί επαγγελματίες, χρησιμοποιούσαν κάθε μέσο για να τραβήξουν την προσοχή της πελατείας.

Κι επειδή τα «διαφημιστικά» μέσα της εποχής (εφημερίδες και περιοδικά) είχαν περιορισμένη εμβέλεια δράσης, η «δραματοποίηση» εστίαζε πάντα στο περιεχόμενο.

Η λέξη υπερβολή είναι λίγη για να αποδώσει την καλπάζουσα φαντασία, με την οποία οι πρόγονοί μας «έντυναν» τα ονόματα των μαγαζιών τους, τις επιγραφές και τις ειδοποιήσεις-αγγελίες. Αν, μάλιστα, προσθέσει κανείς και τη χρήση –διάβαζε κακοποίηση– της καθαρεύουσας και της γαλλικής γλώσσας για πιο «ανεβασμένες διαφημιστικές καταστάσεις», τότε έχουμε ένα απίθανα διασκεδαστικό κοκτέιλ…

Διαβάζουμε λοιπόν στη «Νέα Εφημερίδα»: «Τελέσας σήμερον το μνημόσυνον διά τον θάνατον του προσφιλούς μου υιού, ευχαριστώ εκ καρδίας τον ζαχαροπλάστην κ. … διά τον καλλιτεχνικόν δίσκον των κολλύβων, τον οποίον κατασκεύασε και όστις διήγειρε την προσοχήν όλων των παρευρεθέντων. Συνιστώ δε τούτον και εις τους φίλους και τους παρακαλώ να τον προτιμήσουν εις παρομοίας περιστάσεις»!

Κι επειδή στη χώρα μας καθετί καινούριο ή καινοφανές αντιγράφεται σε χρόνο μηδέν, μερικές μόνο ημέρες μετά στην ίδια εφημερίδα διαβάζουμε: «Την παρελθούσα Κυριακήν ετέλεσα εν Μεγάροις το μνημόσυνον της μεταστάσης πολυκλαύστου συζύγου μου, Μαριγούς. Τον δίσκον των κολλύβων κατεσκεύασε καλλιτεχνικώτατα και εφρόντισε να αποστείλη καλώς συσκευασμένον διά του σιδηροδρόμου, ο αμίμητος πλέον καταστάς κατασκευαστής δίσκων και αρχαιότατος των εν Αθήναις ζαχαροπλαστών κ. … Διό και εκφράζω προς αυτόν τας απείρους μου ευχαριστίας»!

Σ’ ένα άλλο ευχαριστήριο, οι «τεθλιμμένοι συγγενείς», ευχαριστούντες τον κόσμο για τη συμμετοχή του στη θλίψη τους, δεν ξεχνούν και τον ανθοπώλη, διότι «οι παραδείσιοι τη αληθεία και μετά καλλιτεχνικωτάτου ζήλου φιλοπονηθέντες στέφανοι… ηυχαρίστησαν τους οφθαλμούς πά-ντων»…

Στην «Επιθεώρηση» διαβάζουμε και μια έμμετρη ιατρική «ρεκλάμα»:

Τω ιατρώ Αθηνών, Σκλήρη τω Λεωνίδα
ότι με εθεράπευσεν, ευγνωμοσύνην οίδα,
πάσχοντα εκ νοσήματος σχεδόν αθεραπεύτου
ο μ’ έκαμνε να φαίνωμαι ωχρός εντός καθρέπτου.
Άπαντες με απήλπισαν εκτός του Λεωνίδα
προς τον οποίον χρεωστώ ζωής μου την ελπίδα
Ο εσαεί ευγνώμων, Ιωάννης Πλεύσης.

Ας δούμε τώρα κάποιες διαφημιστικές μονομανίες.

Μανία πρώτη: Να τα πούμε όλα σε μια λέξη, με ταυτόχρονη αγωνία μην ξεχάσουμε τίποτα και χαθεί κανένας πελάτης. Έχουμε λοιπόν και λέμε: Ατμοζυμαροποιείον, Ζυθοπνευματοπωλείον (με παραλλαγή Πνευματοζυθοπωλείον), Αλευρομανεστροπωλείον (με παραλλαγή Αλευροαρτομανεστροπωλείον), Πνευματοκαπνοπωλείον, Βιβλιοπωλοπαντοπωλείον –εδώ νομίζω πρέπει να επέμβη το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου–, Καπνοοινοπνευματοπωλείον (με παραλλαγή Οινοπνευματοκαφενοπαντοπωλείον), Μαγειροοινοαρτοπωλείον, Τζιντζιμπιροποιείον, Εδωδιμοποικιλοβρωματοπωλείον…

Μανία δεύτερη: Βαρύγδουπες λέξεις σε συνδυασμό με χρήση –διάβαζε κακοποίηση– της λογίας καθαρεύουσας. «Βαφείον και εκτύπωσις και αφαιρέσω απ’ αυτών πάσης τυχόν πεσούσης κηλίδος». «Κατασκευή οργάνων, κιθάρας, μαντολίνων και ετέρων. Φέρετρα εις τιμάς συγκαταβατικάς». Τέλος, ένας μαραγκός στην οδό Λυκούργου αυτοχρίζεται «επιπλοκοσμήτωρ»!

Μανία τρίτη: Σύμφωνα με το σύνθημα της εποχής, «μονάχα με Γαλλία θα δούμε μεγαλεία». Έτσι, λοιπόν, διαβάζουμε: «Hotel de Sommeil l’ Acheloe» – ή όπως θα έλεγε ένας μπανάλ Έλληνας χωριάτης «Ξενοδοχείο Ύπνου ο Αχελώος». Το «Ξενοδοχείο των Μουσών» επιμένει να ονομάζεται «Hotel de Muson» κι ακολουθούν το «Café l’ Odissefs», το «Café l’ astre» και το «Café l’ Avra». Τα παραπήγματα για το μπάνιο στη Μουνιχία (διάβαζε οι καμπίνες λουτρού στο Πασαλιμάνι) φέρουν την υπερήφανη επιγραφή LUTRA!

Μανία τέταρτη: Συνδυασμός μανίας δύο και τρία, π.χ. «Grand Café», «Grand Restaurant», «Grand Hotel», «Grand Lycée», «Γραντ-Μπαρ», ενώ ένα υπαίθριο τροχείο είχε επιγραφή «Μέγα Τροχείον». Με το δίκιο τους, λοιπόν, πολλοί ξένοι αναρωτιόντουσαν: «Ώστε δεν έμεινε τίποτα μικρό στην Ελλάδα;» Κάποιος ξενοδόχος ονόμαζε το εστιατόριο που διατηρούσε μέσα στο ξενοδοχείο του «Hotel de restaurant»! Τέλος, ένας αιθουσάρχης που είχε εντυπωσιαστεί από την ιστορία του Γουλιέλμου Τέλλου, θέλησε να ανεβάσει στο παριλίσιο θέατρό του ένα σχετικό επεισόδιο. Έγραψε, λοιπόν, στο πρόγραμμά του ο αθεόφοβος: «Γουλιέλμος Οτέλ, ο ελεύθερος της Ελβετίας» Έτσι, λοιπόν, ο μέγας ελευθερωτής μεταμορφώθηκε σε παριλίσιο… Hotel!

Αλλά φυσικά όλα αυτά δεν έχουν τελειωμό, γι’ αυτό κάποια άλλη στιγμή θα επανέλθουμε και με άλλα ευτράπελα …

Θωμάς Σιταράς (Αθηναιογράφος)
Διαβάστε περισσότερα στο www.paliaathina.com