Πονάνε τα ψάρια; Οι περισσότεροι θα πουν βιαστικά όχι ή ίσως πως αν πονάνε, η αίσθηση αυτή δεν έχει καμία σχέση με αυτή των ανθρώπων.

Κι όμως κάποιοι επιστήμονες ισχυρίζονται πως τα ψάρια νιώθουν πόνο, ακόμη και αν αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αποδειχθεί τόσο χειροπιαστά. Ωστόσο ξεκινούν την επιχειρηματολογία τους λέγοντας πως δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πώς είναι η αίσθηση του πόνου σε γάτες, σκύλους ή άλλα ζώα, αλλά είναι κάτι που έχουμε αποδεχθεί και θεωρούμε βαρβαρότητα όταν συμβαίνει.

Η αλήθεια είναι μάλλον πως αν τα ψάρια ήταν πιο εκφραστικά και μπορούσαν να παράγουν κάποιον ήχο που θα έμοιαζε με λυγμό, η ζωή και κυρίως ο θάνατός τους θα ήταν πολύ διαφορετικός.

Το 2014, το BBC Newsnight κάλεσε τη βιολόγο του Πανεπιστημίου του Πεν Victoria Braithwaite να συζητήσει τον πόνο και την ευημερία των ψαριών με τον Bertie Armstrong, επικεφαλής της Ομοσπονδίας των Αλιέων της Σκωτίας. Ο Armstrong απέρριψε την ιδέα ότι τα ψάρια αξίζουν νόμους ευημερίας και επέμεινε ότι η πλειοψηφία των επιστημονικών στοιχείων δείχνει ότι τα ψάρια δεν αισθάνονται πόνο.

Όμως η βιολόγος διαφωνεί σθεναρά και τα τελευταία 15 χρόνια μαζί με άλλους συναδέλφους της σε όλο τον κόσμο έχουν δώσει ουσιαστικά στοιχεία ότι, όπως τα θηλαστικά και τα πουλιά, τα ψάρια βιώνουν επίσης συνειδητό πόνο.

«Όλο και περισσότεροι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να δεχτούν την αλήθεια. Τα ψάρια νιώθουν πόνο. Είναι πιθανόν διαφορετικός από αυτό που οι άνθρωποι αισθάνονται, αλλά εξακολουθεί να είναι ένα είδος πόνου» υποστηρίζει η Victoria Braithwait.

Σε ανατομικό επίπεδο, τα ψάρια έχουν νευρώνες οι οποίοι ανιχνεύουν πιθανή βλάβη, όπως οι υψηλές θερμοκρασίες, η έντονη πίεση και τα καυστικά χημικά. Τα ψάρια παράγουν την ίδια παυσίπονη ουσία με τα θηλαστικά όταν πονούν και η εγκεφαλική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια τραυματισμού είναι ανάλογη με αυτή των χερσαίων σπονδυλωτών. Τα ψάρια συμπεριφέρονται επίσης με τρόπους που δείχνουν ότι συνειδητά βιώνουν πόνο.

Σε μια μελέτη, οι ερευνητές έριξαν συστάδες από έντονα χρωματιστά τουβλάκια Lego σε δεξαμενές με πέστροφες. Η πέστροφα αποφεύγει συνήθως ένα άγνωστο αντικείμενο που ξαφνικά εισάγεται στο περιβάλλον σε περίπτωση που είναι επικίνδυνο. Αλλά όταν οι επιστήμονες έδωσαν στα ψάρια μια οδυνηρή έγχυση οξικού οξέος, αυτά σταμάτησαν να παρουσιάζουν αυτές τις αμυντικές συμπεριφορές, προφανώς επειδή δεν μπορούσαν λόγω της δικής ταλαιπωρίας.

Αντίθετα, τα ψάρια που εγχύθηκαν τόσο με οξύ όσο και με μορφίνη διατηρούσαν τη συνήθη προσοχή τους και τα αντανακλαστικά τους, Όπως όλα τα αναλγητικά, η μορφίνη καταπνίγει την εμπειρία του πόνου, αλλά δεν κάνει τίποτα για να απομακρύνει την πηγή του ίδιου του πόνου, υποδηλώνοντας ότι η συμπεριφορά των ψαριών αντανακλούσε την ψυχική τους κατάσταση, όχι απλή φυσιολογία. Εάν τα ψάρια ανταποκρίνονταν αντανακλαστικά στην παρουσία καυστικού οξέος, σε αντίθεση με το συνειδητό πόνο, τότε η μορφίνη δεν έπρεπε να έχει κάνει διαφορά.

Πριν από μερικά χρόνια, η Lynne Sneddon, βιολόγος του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ και ένας από τους μεγαλύτερους εμπειρογνώμονες παγκοσμίως στον πόνο των ψαριών, άρχισε να διεξάγει μια σειρά από ιδιαίτερα ενδιαφέροντα πειράματα. Μέχρι στιγμής έχουν δημοσιευθεί μόνο ορισμένα από τα αποτελέσματα.

Σε μια δοκιμασία, έδωσε σε ψάρια γνωστά ως zebrafish την επιλογή ανάμεσα σε δύο ενυδρεία: ένα εντελώς άγονο και το άλλο να περιέχει χαλίκι, ένα φυτό και θέα σε άλλα ψάρια. Όλα τα ψάρια προτίμησαν σταθερά να περνούν το χρόνο τους στην πιο διακοσμημένη δεξαμενή.

Ωστόσο, όταν ορισμένα ψάρια εγχύθηκαν με οξύ και το διπλανό ενυδρείο πλημμυρίστηκε με παυσίπονη λινοκαΐνη άλλαξαν την προτίμησή τους, εγκαταλείποντας την πλούσια δεξαμενή. Η Sneddon επαναλάμβανε αυτή τη μελέτη με μία αλλαγή: αντί να ρίχνει στο άδειο ενυδρείο παυσίπονο, το παρείχε κατευθείαν στα σώματα των ψαριών, ώστε να μπορούν να το πάρουν μαζί τους όπου κολυμπούν. Τα ψάρια παρέμειναν ανάμεσα στο χαλίκι και το πράσινο και δεν άλλαξαν σπίτι.

Τα συλλογικά αποδεικτικά στοιχεία είναι αρκετά ισχυρά ώστε οι βιολόγοι και οι κτηνίατροι να δέχονται όλο και περισσότερο τον πόνο των ψαριών ως πραγματικότητα.

Το 2013, η Αμερικανική Κτηνιατρική Ιατρική Ένωση δημοσίευσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για την ευθανασία των ζώων, οι οποίες περιελάμβαναν τις ακόλουθες δηλώσεις: «Προτάσεις ότι οι αντιδράσεις των ψαριών στον πόνο απλώς αντιπροσωπεύουν αντανακλαστικά έχουν διαψευσθεί. … η υπεροχή των συσσωρευμένων αποδεικτικών στοιχείων υποστηρίζει τη θέση ότι τα ψάρια θα πρέπει να τυγχάνουν των ίδιων εκτιμήσεων με τα επίγεια σπονδυλωτά όσον αφορά την ανακούφιση από τον πόνο».

Ωστόσο, ακόμη και οι επιστήμονες είναι διχασμένοι και μοιρασμένοι σε δύο στρατόπεδα και αυτοί που υποστηρίζουν πως τα ψάρια δεν αισθάνονται τον πόνο, είναι το ίδιο θερμοί με τις ομάδες που τους αντικρούουν.

Παρά τα αποδεικτικά στοιχεία για συνειδητή ταλαιπωρία που μπορούν να βιώσουν τα ψάρια, δεν παρέχεται συνήθως το είδος της νομικής προστασίας που παρέχεται σε ζώα εκμετάλλευσης, ζώα σε εργαστήρια και κατοικίδια ζώα σε πολλές χώρες του κόσμου.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ορισμένες από τις πιο προοδευτικές νομοθεσίες για την καλή διαβίωση των ζώων, οι οποίες καλύπτουν συνήθως όλα τα σπονδυλωτά. Στον Καναδά και την Αυστραλία, οι νόμοι για την καλή μεταχείριση των ζώων είναι πιο αποσπασματικοί, ποικίλλουν από το ένα κράτος ή την επαρχία σε άλλο. ορισμένοι προστατεύουν τα ψάρια, μερικοί δεν το κάνουν. Η σχετική νομοθεσία της Ιαπωνίας παραμελεί σε μεγάλο βαθμό τα ψάρια. Η Κίνα έχει πολύ λίγους ουσιαστικούς νόμους για την καλή διαβίωση των ζώων οποιουδήποτε είδους. Και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νόμος περί καλής διαβίωσης των ζώων προστατεύει τα περισσότερα ζώα, αλλά αποκλείει τα ψάρια, τα αμφίβια και τα ερπετά.

Ωστόσο, ο πλήθος των ψαριών που θανατώνονται για φαγητό και εκτρέφονται για καταστήματα κατοικίδιων ζώων, υποφέρει από τον αντίστοιχο αριθμό θηλαστικών, πτηνών και ερπετών.

Ετησίως, περίπου 70 δισεκατομμύρια χερσαία ζώα σκοτώνονται για φαγητό σε όλο τον κόσμο. Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει κοτόπουλα, άλλα πουλερικά και όλες τις μορφές ζώων. Αντίθετα, εκτιμάται ότι περίπου 10 έως 100 δισεκατομμύρια ψάρια εκτρέφονται παγκοσμίως κάθε χρόνο, και περίπου άλλα ένα έως τρία τρισεκατομμύρια ψάρια αλιεύονται στην άγρια φύση. Ο αριθμός των ψαριών που θανατώνονται κάθε χρόνο υπερβαίνει κατά πολύ τον αριθμό των ανθρώπων που υπήρξαν ποτέ στη Γη.

Οι επιστήμονες που ερευνούν τον πόνο των ψαριών λένε πως ο τρόπος που θανατώνονται είναι στην πραγματικότητα φριχτός και σίγουρα επίπονος. Πρέπει να γίνεται διαφορετικά η αλιεία και αν ναι, γίνεται να είναι λιγότερο επίπονη; Ναι, λένε οι επιστήμονες, αλλά εξηγούν και γιατί αυτό δεν γίνεται και φυσικά ο πρώτος λόγος είναι το τεράστιο κόστος.

Δεν υπάρχουν κανονισμοί για το πώς θα πρέπει να θανατωθούν τα ψάρια: οι τεχνικές περιλαμβάνουν γρήγορο χτύπημα στο κεφάλι, ασφυξία, κατάψυξη, δηλητηρίαση και ηλεκτροπληξία.

Aλλά καμιά μέθοδος δεν είναι ακόμη αυτή που κατά γενική ομολογία είναι η λιγότερο επίπονη καθώς δοκιμές σε διάφορα είδη έχουν επιφέρει και διαφορετικά αποτελέσματα ή αντιδράσεις από τα ψάρια.

Εν τω μεταξύ, η μεγάλη πλειοψηφία των τρισεκατομμυρίων ψαριών που σφαγιάζονται ετησίως θανατώνονται με τρόπους που πιθανόν να τους προκαλούν τεράστιο πόνο.

Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και η υιοθέτηση πιο ανθρώπινων μεθόδων σφαγής σε πιο προοδευτικές χώρες δεν έχει ενθαρρυνθεί εξ ολοκλήρου από την ηθική του ζητήματος. Αντίθετα, αυτές οι αλλαγές οδηγούνται από το κέρδος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μείωση του στρες στα εκτρεφόμενα και τα αλιευμένα ψάρια, αλλά και η έγκαιρη και αποτελεσματική θανάτωσή τους με ελάχιστο πόνο και ταλαιπωρία βελτιώνει την ποιότητα του κρέατος που τελικά το καθιστά πιο πολύτιμο εμπορικά. Όταν αντιμετωπίζουμε τα ψάρια καλά, δεν το κάνουμε πραγματικά για χάρη τους, αλλά για εμάς.

Με πληροφορίες από hakaimagazine.com