Μπορεί να προσφέρει γεύση και νοστιμιά στα φαγητά αλλά παν μέτρον άριστον. Ο λόγος για το αλάτι που είτε προσθέτουμε οι ίδιοι είτε βρίσκεται κρυμμένο στα τυποποιημένα φαγητά.

Τελικά να βάζω ή όχι αλάτι στο φαγητό μου; Ποιοι πρέπει να προσέχουν; Πόσο αλάτι πρέπει να βάζουν όσοι έχουν πίεση;

Απαντήσεις σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα στο επσιτημονικό άρθρο που ακολουθεί.

Η αυξημένη αρτηριακή πίεση ή αλλιώς υπέρταση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (δηλαδή εγκεφαλικά επεισόδια, στεφανιαία νόσο κα) και πιστεύεται ότι προσβάλλει περισσότερο από το ένα τρίτο του ενήλικου πληθυσμού. Μάλιστα όσο υψηλότερη είναι η αρτηριακή πίεση τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος εμφάνισης των νοσημάτων αυτών. Δυστυχώς, η αυξημένη αρτηριακή πίεση δεν προκαλεί κάποιο άμεσο σύμπτωμα ώστε να ανησυχήσει κανείς και από τη στιγμή που θα εμφανισθεί προσλαμβάνει το χαρακτήρα χρόνιας κατάστασης.

Σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) μια σειρά αλλαγών στον τρόπο ζωής μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης καθώς και στη μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης υπέρτασης.

Αυτές οι αλλαγές αφορούν στη μείωση του βάρους για τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα, στην μείωση της κατανάλωσης αλατιού, στην κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο, στην μείωση της κατανάλωσης κορεσμένου λίπους (κόκκινο κρέας, βούτυρα, μαργαρίνες), στην αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών από φρούτα και λαχανικά και στην αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.

Το αλάτι στην υπέρταση

Η κατανάλωση αλατιού επηρεάζει την αρτηριακή πίεση και γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή στην υπερβολική χρήση. Το αλάτι πολύ συχνά θα το συναντήσει κανείς και στις ετικέτες τροφίμων ως νάτριο που είναι μία άλλη λέξη που χρησιμοποιείται για το αλάτι. Το νάτριο είναι το συστατικό του αλατιού που ενοχοποιείται για την υπέρταση.

Πολλοί πιστεύουν ότι πετυχαίνουν χαμηλή πρόσληψη αλατιού/νατρίου επειδή δεν προσθέτουν επιπλέον αλάτι στο πιάτο τους. Όμως, εκτός από το επιτραπέζιο μαγειρικό αλάτι υπάρχει και κρυμμένο αλάτι/νάτριο μέσα στις τροφές. Νάτριο λοιπόν υπάρχει σχεδόν σε όλα τα τυποποιημένα και συσκευασμένα τρόφιμα, ακόμα και στα γλυκά!

Μελέτες σε Ευρωπαϊκά κράτη έχουν δείξει ότι το 70 – 75% του προσλαμβανόμενου νατρίου προέρχεται από επεξεργασμένες τροφές και εξωσπιτικά γεύματα. Εκτός λοιπόν από το επιτραπέζιο μαγειρικό αλάτι, θα πρέπει κανείς να ελέγχει και τις ετικέτες των τροφίμων που χρησιμοποιεί διότι είναι δυνατόν να λαμβάνει αλάτι από πηγές χωρίς καν να το συνειδητοποιεί.

Πόσο αλάτι μπορούμε να καταναλώνουμε μέσα στην ημέρα;

Προκειμένου να διασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη νατρίου και θρεπτικών συστατικών και να καλυφθούν και οι απώλειες νατρίου μέσω της εφίδρωσης ο ανθρώπινος οργανισμός πρέπει να λαμβάνει καθημερινά 3,8 γρ αλατιού. Όμως, αν αναλογιστεί κανείς ότι η μέση πρόσληψη στην Ευρώπη είναι 8 – 11γρ ημερησίως, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι μία πιο ρεαλιστική σύσταση είναι τα 5 γρ την ημέρα (δηλαδή ένα κουταλάκι του γλυκού).

Πως καταλαβαίνουμε αν ένα τρόφιμο είναι υψηλό σε αλάτι/νάτριο

Θα πρέπει κανείς να διαβάζει τις ετικέτες των τροφίμων.

Εάν ένα τρόφιμο στα 100 γρ περιέχει:

– 0,6 γρ νατρίου ή 1,5 γρ αλατιού τότε είναι υψηλό σε νάτριο/αλάτι
– 0,1 γρ νατρίου ή 0,3 γρ αλατιού τότε είναι χαμηλό σε νάτριο/αλάτι
– έως 0,04 γρ νατρίου τότε είναι πολύ χαμηλό σε νάτριο/αλάτι
– έως 0,005 γρ νατρίου τότε είναι ελεύθερο σε νάτριο/αλάτι

Πρακτικές συμβουλές για τη μείωση πρόσληψης αλατιού/νατρίου

1) Ελέγξτε την ποσότητα του επιτραπέζιου μαγειρικού αλατιού που προσθέτετε στο φαγητό σας ή στο πιάτο σας.
2) Αντικαταστήστε το αλάτι ε μπαχαρικά ή μυρωδικά
3) Διαβάζετε πάντα τις ετικέτες των τροφίμων που καταναλώνετε ιδιαίτερα αν πρόκειται για επεξεργασμένα ή τυποποιημένα τρόφιμα
4) Προσοχή στην κατανάλωση αλλαντικών, τυριών
5) Ξεπλύνετε το τυρί φέτα και ξαρμυρίστε τις ελιές πριν την κατανάλωση τους
6) Στα εξωσπιτικά γεύματα ζητήστε να μην προσθέσουν αλάτι στη σαλάτα σας ή στις τηγανητές πατάτες

Άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με την υπέρταση

Μείωση βάρους

Aναλυτικά, η μείωση του βάρους αφορά σε παχύσαρκα ή υπέρβαρα άτομα και από έρευνες έχει δειχθεί ότι η απώλεια περιττών κιλών από μόνη της μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την αρτηριακή πίεση.

Αλκοόλ

Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να περιορίζεται στα 2 ποτά ημερησίως για τους άνδρες και στο 1 για τις γυναίκες.

Κορεσμένο λίπος

Τα κορεσμένα λιπαρά εκτός του ότι προσδίδουν αρκετές θερμίδες στον οργανισμό, συμβάλλουν στην σκλήρυνση των τοιχωμάτων των αρτηριών και στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας, οπότε συντελούν στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Κορεσμένο λίπος υπάρχει στο κόκκινο κρέας, στο δέρμα από το κοτόπουλο, στα σκληρά κίτρινα τυριά και σε οτιδήποτε έχει στη σύσταση του βούτυρο ή μαργαρίνη (πχ γλυκά).

Φυτικές ίνες

Οι φυτικές ίνες βοηθούν στον έλεγχο της υπέρτασης. Καλές πηγές φυτικών ινών είναι αρακάς, φασόλια, λαχανάκια Βρυξελλών, φασολάκια, ολικής αλέσεως ψωμί, σίκαλη, καλαμπόκι, ολικής αλέσεως ζυμαρικά.

Φυσική Δραστηριότητα

Έχει αποδειχθεί ότι ακόμα και μέτριου βαθμού σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση. Η σύσταση είναι 30 – 45 λεπτά ημερησίως περπάτημα ή ελαφρύ τρέξιμο σε συνδυασμό με ασκήσεις αντίστασης.

Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στο ποιος μπορεί να ασκηθεί και κατά πόσο, διότι η υπερβολική σωματική άσκηση μπορεί να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα σε ορισμένες περιπτώσεις.

Ο ρόλος του Καλίου

Εκτός από τις γενικές οδηγίες, υπάρχει και ένα ειδικό διατροφικό σχήμα, το σχήμα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Στη δίαιτα αυτή δίδεται έμφαση στα 0% γαλακτοκομικά προϊόντα, στα τρόφιμα με χαμηλά λιπαρά, στα φρούτα και στα λαχανικά. Ως εκ τούτου η δίαιτα DASH είναι πλούσια σε κάλιο, φτωχή σε λιπαρά κι έτσι βοηθά στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.

Ανακεφαλαιώνοντας, οι ανωτέρω συστάσεις ουσιαστικά οδηγούν το γενικό πληθυσμό σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής ο οποίος να συνδυάζει ισορροπημένη διατροφή και σωματική άσκηση. Είναι σαφές ότι τα γιατροσόφια τύπου «το σκόρδο μειώνει την πίεση» δεν έχουν θέση στη σύγχρονη αντιμετώπιση της υπέρτασης. Άλλωστε μία πολυπαραγοντική πάθηση όπως η υπέρταση απαιτεί πολύπλευρη αντιμετώπιση.

Της Χριστίνας Δ. Μπαλαμώτη
Κλινικής Διαιτολόγου Διατροφολόγου, MSc