Πως ακουγόταν η αρχαία μουσική;

Ο Δρ. Νίκος Ξανθούλης, μουσικός της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και επιστημονικός συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών, απέκτησε πρόσφατα μία αρχαιοελληνική λύρα τύπου βάρβιτος με τη σφραγίδα ποιότητας του οργανοποιΐου Luthieros.

Στο ερώτημα λοιπόν «Πώς ακούγονταν οι αρχαίοι ραψωδοί;» ο ίδιος αναφέρει: «Είναι μια ερώτηση που μου τίθεται συχνά ύστερα από διαλέξεις μου στο εξωτερικό. Η απάντησή μου είναι ότι κανένας ποτέ δεν τους άκουσε. Αν βρείτε κάποιον που υποστηρίζει ότι ξέρει την απάντηση, κρατείστε μικρό καλάθι. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, όμως, είναι να αναπαραγάγουμε την ατμόσφαιρα, τον ήχο, το νόημα, την ουσία και θα κατανοήσουμε μια χαρά κάποια πράγματα για την αρχαία ελληνική μουσική. Εξ άλλου, δεν έχουμε καταφέρει να μάθουμε τίποτα περισσότερο για τους αρχαίους, από την Αναγέννηση έως , εκτός της ομορφιά του λόγου τους στις βαθύτερές του έννοιες».

«Άλλωστε, τα εν λόγω όργανα είχαν σιωπήσει για δεκάδες αιώνες» εξηγεί ο Ιορδάνης, επαγγελματίας μουσικός, οργανοποιός και μεγάλος αδερφός της οικογένειας Κουμαρτζή. «Επομένως, η ουσιαστική αναβίωσή τους μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από μουσικές αναζητήσεις και συνθέσεις μουσικών που ,μελετώντας τους αρχαίους μουσικούς δρόμους, θα δώσουν νέα διάσταση σε ένα όργανο δίχως πρόσφατη ιστορία».

Παγκόσμιο ενδιαφέρον

Πώς, όμως, ένας φορέας, όπως το BBC, εντόπισε και επέλεξε να προβάλει μία οργανοποιία, με έδρα ένα μικρό χωριό της βόρειας Ελλάδας; Σύμφωνα με τον Θοδωρή Κουμαρτζή, υπεύθυνο επικοινωνίας και μικρό αδερφό της οικογενείας, δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο. «Πρόσφατα, η μουσικολόγος Stef Conner ταξίδεψε ειδικά από την Αγγλία στον εκθεσιακό μας χώρο στη Θεσσαλονίκη για να παραλάβει μια ανακατασκευή της αρχαίας ασσυριακής λύρας της Μεγγιδώ – ένα στοίχημα για το τμήμα έρευνας και ανάπτυξης της οργανοποιίας μας».

Σύμφωνα με τον Ιορδάνη «οι προκλήσεις δεν σταματούν ποτέ, όπως και οι υψηλές απαιτήσεις μουσικών που ταξιδεύουν από όλο τον κόσμο για να συμμετέχουν στις δραστηριότητες που διοργανώνουμε. Μία τέτοια, ξεχωριστή, τιμή ήταν και η στιγμή που παραδώσαμε στον παγκόσμιας εμβέλειας μουσικό Ross Daly μία ανακατασκευή της αρχαίας ελληνικής Κιθαρίς».

«Το μυστικό είναι η διαρκής εγρήγορση» εξηγεί ο Δρ. Νικόλαος Κουμαρτζής, ο τρίτος αδελφός, εμπνευστής του project των αρχαιοελληνικών λυρών και υπεύθυνος της ακαδημαϊκής έρευνας και ανάπτυξης της οργανοποιίας. «Σε εμάς αυτό επιτυγχάνεται μέσω της σύγκλισης της παραδοσιακής οργανοποιίας με τις σύγχρονες τεχνολογίες 3d και rapid prototyping. Είναι ανάγκη μας να καταπιανόμαστε διαρκώς με νέα ερευνητικά και κατασκευαστικά projects. Για παράδειγμα, αυτήν την περίοδο, εργαζόμαστε πυρετωδώς για την ανακατασκευή μίας νέας βάρβιτου -είδος αρχαίας λύρας που έπαιζε η θρυλική λυρική ποιήτρια Σαπφώ-, μιας πανδουρίδας και μιας πανέμορφης λύρας που αναπαρίσταται στη Σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου της Κρήτης».

Από το Games of Thrones στο Star Wars

Είναι, όμως, η αρχαία λύρα ένα όργανο που αφορά αποκλειστικά ακαδημαϊκούς και μουσικολόγους; Παραγωγές όπως το soundtrack του Games of Thrones (πριν από δυο χρόνια) και του Star Wars (πριν από λίγους μήνες, κατά την προβολή του τελευταίου επεισοδίου στους ελληνικούς κινηματογράφους) αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχουν όρια. Ξεχωριστό είναι και το παράδειγμα της διασκευής του παραδοσιακού τραγουδιού «Το γεφύρι της Δράμας» από τον Θανάση Κλεώπα (που ξεπέρασε τις 150.000 προβολές στο YouTube) όπου η λύρα αποτελεί το μέσο που ενώνει την παραδοσιακή ελληνική μουσική με την αρχαία.

Μαθήματα εξ’ αποστάσεως για εκμάθηση της Αρχαίας Λύρας

Αν και το ενδιαφέρον για τη λύρα ξεκίνησε από το εξωτερικό, προσπάθειες όπως το διήμερο “Δώρο των Θεών” (φέτος πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη) προσελκύουν εκατοντάδες επισκέπτες, όπου μια σειρά από εκδηλώσεις (εργαστήρια εκμάθησης λύρας, συναυλίες και ομιλίες) φέρνουν παιδιά και ενήλικες πιο κοντά στον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό, με έναν τρόπο βιωματικό.
Μάλιστα, το ενδιαφέρον είναι τέτοιο που σύντομα θα κυκλοφορήσει σε παγκόσμια κλίμακα το πρώτο βιβλίο στο είδος του, για την εκμάθηση της αρχαία ελληνικής λύρας, από τον Δρα Ξανθούλη και τις εκδόσεις iWrite. Παράλληλα, προετοιμάζεται μια σειρά διαδικτυακών μαθημάτων στην αγγλική γλώσσα για την εξ αποστάσεως μάθηση του οργάνου, τα οποία και θα είναι προσβάσιμα από κάθε γωνιά της υφηλίου.