Στις 22 Μαρτίου του 1933 η ναζιστική Γερμανία ιδρύει το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Νταχάου της Βαυαρίας, πάνω από τα απομεινάρια ενός εργοστασίου πυρομαχικών του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Ο Χάινριχ Χίμλερ, ο ηγέτης της αστυνομίας του Μονάχου τότε και αργότερα αρχηγός των SS, το χαρακτήρισε ως το «πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων».

Η είσοδος του στρατοπέδου Νταχάου με την επιγραφή «Arbeit Macht Frei», που σημαίνει «Η εργασία απελευθερώνει»

Στην αρχή, το στρατόπεδο φιλοξένησε τους «ιδεολογικούς» εχθρούς του καθεστώτος του Χίτλερ, ήτοι κομμουνιστές, εργάτες συνδικαλιστές κ.α. Αργότερα στο στρατόπεδο μεταφέρθηκαν και οι υπόλοιποι «εχθροί» των ναζί, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Ρομά και ομοφυλόφιλοι. Οι Εβραίοι θα μεταφερθούν μαζικά στο στρατόπεδο το Νοέμβριο του 1938 μετά από τα γεγονότα της Νύχτας των Κρυστάλλων, του μαζικού πογκρόμ σε Γερμανία και Αυστρία κατά των Εβραίων. Μετά από εκείνη τη νύχτα μεταφέρθηκαν στο Νταχάου 10.000 Εβραίοι, με τους περισσότερους να κάθονται μόλις λίγους μήνες, αφού υπέγραψαν δήλωση υποχρεωτικής μετανάστευσης.

Μόλις δυο μήνες μετά την ίδρυσή του, το στρατόπεδο φιλοξενούσε 1.200 κρατούμενους, ενώ με τη συμπλήρωση ενός χρόνου λειτουργείας ο αριθμός αυτός έφτασε τους 4.800. Μετά το 1940, ο αριθμός των κρατουμένων εκτοξεύτηκε στους 33.000. Από το 1933 μέχρι και το 1945 οπότε και έκλεισε, το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου κατέγραψε επίσημα 206.000 κρατούμενους. 31.000 από αυτούς, άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή, αν και το Νταχάου δεν ήταν στρατόπεδο εξόντωσης. Έμεινε όμως στην ιστορία, γιατί ήταν το πρώτο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και επειδή οι συνθήκες διαβίωσης ήταν από τις χειρότερες δυνατές. Τα θύματα των ιατρικών πειραμάτων που πραγματοποιούνταν υπό την καθοδήγηση του Δρ. Ζίγκμουντ Ράσερ, δεν καταγράφηκαν ποτέ.

Το στρατόπεδο έκλεισε ή καλύτερα απελευθερώθηκε στις 28 Απριλίου του 1945, από τις αμερικάνικες συμμαχικές δυνάμεις σε συνεργασία με τον Ερυθρό Σταυρό. Το θέαμα που αντίκρυσαν ήταν αποτρόπαιο. Εκτός από την άθλια κατάσταση των κρατουμένων, είχε ξεσπάσει πρόσφατα και επιδημία τύφου, πράγμα που οδήγησε τους συμμάχους να αποφασίσουν να μην απελευθερώσουν τους κρατούμενους αμέσως, υπό τον φόβο εξάπλωσης της θανατηφόρας αρρώστιας.

Σήμερα το Νταχάου έχει μετατραπεί σε μνημείο από την γερμανική κυβέρνηση.

Σημερινό μνημείο για τα θύματα του Νταχάου

Οι Έλληνες του Νταχάου

Στα χρόνια λειτουργείας του και ειδικά στα χρόνια από το 1941 μέχρι το κλείσιμο του στρατόπεδου, στο Νταχάου μεταφέρθηκαν και πολλοί Έλληνες αγωνιστές αλλά και ορισμένοι Έλληνες Εβραίοι. Το χαρακτηριστικότερο όνομα που πέρασε από το στρατόπεδο ήταν εκείνο του τότε Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, ο οποίος έμεινε στο Νταχάου περίπου τέσσερα χρόνια, από το Νοέμβριο του 1941 μέχρι και την απελευθέρωση του στρατοπέδου. Ανέπτυξε σχέσεις με την διοίκηση των κρατουμένων και συμβούλεψε πολλούς από αυτούς ώστε να γλιτώσουν τον θάνατο. Κατά τη διάρκεια της κρλατησής του, υπήρξε κατηγορία πως ήταν συνεργάτης των Γερμανών από τους πολιτικούς του αντιπάλους, αλλά το αποδεικτικό στοιχείο ήταν πλαστό.

Μια συγκλονιστική ιστορία ενός άλλου Έλληνα που βρέθηκε στο Νταχάου, είναι εκείνη του Χαράλαμπου Κουκιά. Οδηγήθηκε στο Νταχάου επειδή τσακώθηκε με έναν αξιωματικό των ναζί. Δεν ήταν ούτε κομμουνιστής, ούτε Εβραίος. Εκτελέστηκε εικονικά 9(!) φορές από τους Γερμανούς, χωρίς βέβαια ο ίδιος να ξέρει τι το εκτελεστικό απόσπασμα απέναντί του δεν είχε πρόθεση να τον σκοτώσει. Μια φορά απέδρασε και έφτασε στο Παρίσι, όμως κάποιος τον πρόδωσε και ξαναβρέθηκε στο Νταχάου. Η ειδίκευσή του στα χυτήρια τον κρατούσε ζωντανό αλλά συγχρόνως τον ξαναγύριζε εκεί, μετά από τις αποδράσεις του.
Λίγο μετά τους πρώτους βομβαρδισμούς του Βερολίνου, κατάφερε όμως να αποδράσει και να έρθει στην Ελλάδα με τα πόδια. Περπάτησε περισσότερα από 1.000 χιλιόμετρα.

Από μαρτυρία του Δημήτρη Σωτηριάδη, ενός ακόμα Έλληνα του Νταχάου, γράφτηκε το βιβλίο «Έλληνες κρατούμενοι του Νταχάου», ένα από τα λίγα βιβλία που προέρχονται από μαρτυρίες Ελλήνων που πέρασαν από το στρατόπεδο.

Το Νταχάου ιστορικά, μαζί με το Άουσβιτς, είναι τα πιο γνωστά στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί. Σε αυτά τα δυο στρατόπεδα, αλλά και στα περισσότερα από 50 στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο όρος «εγκλήματα πολέμου» δεν αρκεί για να περιγράψει τις θηριωδίες και τα βασανιστήρια εναντίον του ανθρώπου…