Μια καλαίσθητη Αθήνα έχει «χωνευτεί», σχεδόν, σε μια απροσδιορίστου αρχιτεκτονικής ταυτότητας σύγχρονη τσιμεντούπολη.

Ξεκινήσαμε το οδοιπορικό μας από τις δύο παλαιές γειτονιές της Αθήνας, τον Κολωνό και το Μεταξουργείο. Από εκεί καταλήξαμε στην καρδιά της πόλης, τη Σταδίου, με το κλασικό κτίριο της Στοάς Βιβλίου να δεσπόζει, και την Κλαυθμώνος, με την οικία του Όθωνα και της Αμαλίας να «πνίγεται» ανάμεσα σε χαώδη κτίρια της εποχής.

Ξεκινήσαμε από το παλιό Καπνεργοστάσιο, που βρίσκεται στη Λένορμαν και έχει αναπαλαιωθεί εδώ και περίπου μία 15ετία, ενώ από το 2004 στεγάζει την πλούσια βιβλιοθήκη της Βουλής με εφημερίδες από τον 19ο αιώνα.

Το Καπνεργοστάσιο οικοδομήθηκε το 1927, όταν στην Αθήνα ξεφύτρωναν παντού μεγάλα βιομηχανικά κτίρια. Στέγαζε βιοτέχνες καπνού μέχρις ότου αποκτήσουν τη δική τους επαγγελματική στέγη.

Λίγα στενά πιο πέρα, στα όρια Σεπολίων και Κολωνού, βρήκαμε ένα ετοιμόρροπο κτίσμα με χορταριασμένη αυλή και μεγάλα σπασμένα παράθυρα. Μια μεταλλική επιγραφή που έγραφε «Αθηναϊκή Παιδεία» μας έκανε να καταλάβουμε ότι επρόκειτο περί σχολής (3).

«Σχολείο για την ακρίβεια» μας είπε κάποιος παλιός Αθηναίος που έτυχε να περνά εκείνη την ώρα από το σημείο, στη συμβολή των οδών Ξανθίππης και Αντιφάνους. «Αυτό ήταν το σχολείο του Κασκαμπά που λειτούργησε από τη δεκαετία του ’40. Εδώ έσφυζε κάποτε από ζωή και γύρω γύρω ήταν περιβόλια» υπογράμμισε με εμφανή συναισθηματική φόρτιση ο ηλικιωμένος άντρας.

 ΣΤΑ ΠΟΡΝΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟΥ

Βαδίζοντας στη Λένορμαν και ψάχνοντας μηχανικά για κάτι… παλαιό, ο… χάρτης της παλιάς Αθήνας μάς οδήγησε στο Μεταξουργείο.

Θέλει δεν θέλει… κανείς κοντοστέκεται στην οδό Κολοκυνθούς, σε ένα υπό ανακαίνιση διατηρητέο της οικογένειας Πέτρου Σαρρηγιάννη (1). Είναι έτοιμο να πέσει και οι πινακίδες με το όνομα του εργολάβου είναι ικανές να αποπνεύσουν μια αίσθηση παρηγοριάς ότι… «σώθηκε κι αυτό»!

Η περιπλάνηση στο Μεταξουργείο προκαλεί ανάμεικτα και έντονα συναισθήματα. Μια πάλαι αριστοκρατική συνοικία με καλαίσθητες μονοκατοικίες έχει κυριολεκτικά παραδοθεί μετά τον πόλεμο στις αδηφάγους απαιτήσεις μιας κοινωνίας που απεγνωσμένα προσπαθεί να προσαρμοστεί στις «ανάγκες» της… Η περιοχή αυτή έχει μετατραπεί στη γειτονιά του αγοραίου έρωτα και τα πιο γραφικά σπιτάκια είναι πλέον οίκοι ανοχής. Οι εικόνες είναι εύγλωττες (5).

Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε το χαμηλό κτίσμα της οδού Κολωνού, όπου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ήταν επιχείρηση εμπορίου μηχανημάτων αερισμού. Μάλιστα, το νούμερο του τηλεφώνου ήταν ακόμα 6ψήφιο (4).

ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΑ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΑ

Λίγα μόλις μέτρα πιο κάτω και συγκεκριμένα στην Κεραμεικού 28, ένα επιβλητικό νεοκλασικό μάς… επιβάλλει με έντονα τα σημάδια της ιστορίας του να σταματήσουμε και να το φωτογραφήσουμε, αφού προηγουμένως το περιεργαστούμε. Τεράστιο κτίριο… Τεράστιες και οι απαιτήσεις οικοδόμησής του εκεί… στο μακρινό 1882. Αποτελούσε και αυτό ιδιοκτησία-διπλοκατοικία των πάμπλουτων αδελφών Σαρρηγιάννη και των εργαζομένων σε αυτούς.

Από το 1920 έως την εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα λειτούργησε ως δημοτικό σχολείο. Μετά τη λήξη του πολέμου και μέχρι το ’60 στέγασε διάφορες βιοτεχνίες, γραφεία πολιτικών κινημάτων, ατελιέ, ενώ σήμερα λειτουργεί ως κέντρο σύγχρονης τέχνης.

Σήμερα, το Kunsthalle Athena (2), ένα πολιτιστικό ίδρυμα, διοργανώνει εκθέσεις, ομιλίες, συζητήσεις, παρουσιάσεις, καλλιτεχνικές ταινίες, performances, εργαστήρια για παιδιά και ενηλίκους.

Σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από αυτό το ιστορικό κτίριο βρίσκεται το γνωστό εργοστάσιο επεξεργασίας μεταξιού, το ακόμα ιστορικότερο Μεταξουργείο. Εδώ και δέκα χρόνια είναι αναπαλαιωμένο και πραγματικά στολίζει την περιοχή. Σε ταξιδεύει στον χρόνο και αποφεύγεις άθελά σου να κοιτάξεις οτιδήποτε γύρω απ’ αυτό που θα σε επαναφέρει ανιαρά στη σημερινή πραγματικότητα…

Η εταιρική του ονομασία ως εργοστάσιο ήταν «Σηρική Εταιρία της Ελλάδος, Αθανάσιος Δουρούτης & Σία». Χτίστηκε κατά τη δεκαετία του 1850 και η λειτουργία του έφτανε για να δώσει το όνομα στην περιοχή.

ΥΠΟ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ

Φεύγοντας από το Μεταξουργείο και φτάνοντας ύστερα από 5-10 λεπτά στη Σταδίου, παρατηρούμε κάτι που, αν δεν πάει κανείς υποψιασμένος και ψάχνοντας, δεν το βλέπει, όσο κι αν μια ζωή περνάει από κει. Στη Σταδίου 50, λοιπόν, καταρρέει… το μεγάλο και υποβλητικό κτίριο της πλούσιας οικογένειας Αθηνογένους (6).

Χτίστηκε κατά την πενταετία 1875-1880 από ξένο αρχιτέκτονα, για τον οποίο ακόμα η ιστορική βιβλιογραφία δεν έχει αποφανθεί… Στα τέλη του 19ου αιώνα στέγασε την Οθωμανική Τράπεζα, ενώ σήμερα «πνίγεται» από ανεγερθείσα οκταώροφη οικοδομή πίσω του και καταρρέει κυριολεκτικά ανάμεσα στη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεότερων Μνημείων υπέρ της διατήρησης και στην κρατική απραξία, που τελικά το έχει «κακοποιήσει» στο πέρασμα των δεκαετιών…

Πενήντα μέτρα πιο πέρα υψώνεται και εκτείνεται το τεράστιο νεοκλασικό της Στοάς Βιβλίου, ενώ απέναντί του από το πλάι της Πεζμαζόγλου βρίσκεται το πανέμορφο ιστορικό κτίριο της Alpha Bank, που κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά το 1863. Η επιτυχημένη αναπαλαίωσή του θυμίζει βασανιστικά σε όλους μας, αλλά και αυστηρά στο ίδιο το ελληνικό κράτος, πώς θα μπορούσε να είναι η Αθήνα εάν δεν «έπεφτε» στην ανάγκη της αντιπαροχής…

Περπατώντας λίγες δεκάδες μέτρα, το οδοιπορικό αυτό κλείνει με την περιήγηση ενός μικρού κτίσματος στην πλατεία Κλαυθμώνος, που ελάχιστοι γνωρίζουν ότι ήταν η πρώτη συζυγική κατοικία του Όθωνα και της Αμαλίας…

Μια καλαίσθητη αρχιτεκτονικά Αθήνα ψυχορραγεί και κληροδοτεί ψήγματα μόνο ομορφιάς στους νεότερους Αθηναίους…