Πώς μπορεί ένα επιθετικό σαρκοφάγο να καταβροχθίσει τη λεία του χωρίς να έχει στόμα ή πρωκτό; Η ύδρα, ένα μικρό αλλά τρομακτικό πλάσμα, έχει βρει μια πρωτότυπη λύση.

Οι ύδρες, συγγενείς των μεδουσών, είναι ένα γένος πλασμάτων του γλυκού νερού με μήκος μέχρι 10 χιλιοστά. Η μία άκρη του σωληνοειδούς σώματος στερεώνεται στο υπόστρωμα, ενώ η άλλη έχει δηλητηριώδη πλοκάμια που παραλύουν όποιο μικρό ζώο αγγίξουν.

Τα δηλητηριώδη πλοκάμια θυμίζουν τη Λερναία Ύδρα που κατάφερε να σκοτώσει ο Ηρακλής. Αυτή, όμως, δεν είναι η μόνη ομοιότητα: όπως και το μυθικό τέρας, οι πραγματικές ύδρες έχουν την αξιοθαύμαστη ικανότητα να αναγεννούν κομμένα μέρη τους, και δεν δείχνουν να μην γερνούν ή να πεθαίνουν σε μεγάλη ηλικία.

Ένα ακόμα αλλόκοτο χαρακτηριστικό της ύδρας είναι ο τρόπος με τον οποίο καταπίνει την τροφή της, δεδομένου ότι το μικροσκοπικό πλάσμα δεν έχει στόμα όπως το γνωρίζουμε. Για να καταπιεί τη λεία της, η ύδρα σκίζει το ίδιο το δέρμα της, ακριβώς, ανάμεσα στα πλοκάμια, και δημιουργεί έτσι μια χοάνη μέσω της οποίας καταπίνει. Όταν το γεύμα έχει χωνευτεί, το άνοιγμα επανεμφανίζεται και φτύνει τα αποφάγια.

Μέχρι σήμερα, όμως, ο μηχανισμός μέσω του οποίου σχηματίζεται η χοάνη παρέμενε άγνωστος. Αποκαλύπτεται τώρα από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, οι οποίοι παρουσιάζουν τα ευρήματά τους στo Biophysical Journal, μια επιθεώρηση των εκδόσεων Cell Press.

Χάρη σε τεχνικές γενετικής τροποποίησης, οι οποίες δίνουν διαφορετικό χρώμα σε καθέναν από τους ιστούς της ύδρας, οι ερευνητές διέψευσαν την υπόθεση ότι το άνοιγμα δημιουργείται από τη μετακίνηση κυττάρων.

Αντίθετα, η μελέτη έδειξε ότι τα κύτταρα γύρω από το άνοιγμα τεντώνονται σε ακραίο βαθμό -ακόμα και οι πυρήνες τους δείχνουν να παραμορφώνονται.

Αυτό συμβαίνει χάρη σε ίνες που απλώνονται ακτινωτά από το κέντρο του κεφαλιού και συσπώνται παραμορφώνοντας τα κύτταρα, περίπου όπως οι μύες της ανθρώπινης ίριδας συσπώνται για να ανοίξουν την κόρη του ματιού.

«Το γεγονός ότι τα κύτταρα τεντώνονται για να δημιουργήσουν το άνοιγμα του στόματος -το οποίο είναι πολλές φορές πιο πλατύ από το σώμα- είναι απλά εκπληκτικό» σχολιάζει η Έβα-Μαρία Κόλινς, επικεφαλής της μελέτης.

Από εξελικτική άποψη, επισημαίνει, οι ύδρες είναι τα μόνα ζώα που τρέφονται με αυτήν την παράξενη τακτική.

Υπάρχει πάντως τρόπος να γλιτώσει κανείς από το στόμα του τέρατος: όταν οι ερευνητές εξέθεσαν τις ύδρες σε χλωριούχο μαγνήσιο, το οποίο δρα ως μυοχαλαρωτικό, τα επιθετικά πειραματόζωα δεν μπορούσαν πια να ανοίξουν το στόμα τους.

Μια λεπτομέρεια που ίσως θα είχε διευκολύνει τον Ηρακλή να ολοκληρώσει τον άθλο του.

Βαγγέλης Πρατικάκης