Τι σχέση έχει ένας πίνακας του Πόλοκ με την εμπειρία μιας αναπληρώτριας  που κάνει μάθημα σε  προσφυγόπουλα; Πώς είναι να διδάσκεις μαθηματικά σε μαθητές  που γράφουν ακόμη και τους αριθμούς  από δεξιά προς τα αριστερά; Πώς τα βγάζεις πέρα με παιδιά που όχι μόνο δεν μιλούν τη γλώσσα σου αλλά επιπλέον, έχουν ξεχάσει και να γελάνε;

Πώς είναι να σε λένε Ειρήνη και να διδάσκεις τα παιδιά που ήρθαν από τον πόλεμο;

Η Ειρήνη Βουτσκόγλου είναι Μαθηματικός με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στα πληροφοριακά συστήματα  και συγγραφέας του βιβλίου «Τα διαδίκτυά μας».

Πριν από λίγο καιρό ανακάλυψα μια ανάρτησή της στο facebook με ημερομηνία 20 Ιανουαρίου 2017…

Έχω ξεκινήσει εδώ και λίγες ημέρες να πηγαίνω στην Δυτική Θεσσαλονίκη για να κάνω μάθημα στα προσφυγόπουλα.

1. Ο μισθός μου είναι 550 € και πηγαινοέρχομαι με το αυτοκίνητο.

2. Κανονικά έπρεπε να διδάσκω στις Σέρρες αλλά η ΔΥΕΠ* [Δομές Υποδοχής για την Εκπαίδευση Προσφύγων ] δεν λειτούργησε και δέχτηκα την Θεσσαλονίκη για να μην απολυθώ. [χρειάζομαι την προϋπηρεσία]

3. Τα παιδιά είναι κοινωνικά, δεν γνωρίζουν ελληνικά, ούτε αγγλικά  αλλά το πολεμάμε κι επικοινωνούμε.

4. Ούτε που μου είχε περάσει από το μυαλό πως και τους αριθμούς ακόμα τους γράφουν διαφορετικά. Ενώ λοιπόν νόμιζα πως τα μαθηματικά θα μας ενώσουν σαν μία «παγκόσμια» γλώσσα, έχω να πολεμήσω σύμβολα καθώς και την γραφή από δεξιά προς αριστερά που ξέρουν.

5. Έχω γνωρίσει μέχρι στιγμής 4 συντονιστές και εννοείται πως ελάχιστα πράγματα είναι συντονισμένα.

6. Επιμένουν να με αποκαλούν «μάι φρεντ» κι όλο τους διορθώνω «νο μάι φρεντ – μις ειρήνη» [γελάω]

7. Υπάρχουν παιδιά που θέλουν να μάθουν, παιδιά που δεν θέλουν να μάθουν και προς μεγάλη μου έκπληξη, παιδιά που βοηθούν άλλα παιδιά να καταλάβουν αυτό που λέω.

Ο Πόλοκ και τα παιδιά που γράφουν… ανάποδα

Στο blog της Ειρήνης μαθαίνω περισσότερα για τα προσφυγάκια που μαθαίνουν γράμματα [και αριθμούς]. Μαθαίνω περισσότερα και για τη δασκάλα τους…

«Η ταλαιπωρία του καθημερινού πήγαινε-έλα [από τις Σέρρες  στη Δυτική Θεσσαλονίκη] σε συνδυασμό με τις κινητοποιήσεις των αγροτών δε μπορεί να περιγραφεί παρά μόνο ίσως με κάποιο πίνακα του Πόλοκ.»

Να πώς εμπλέκεται  το έργο του Πόλοκ! Και κάπως έτσι ο αφηρημένος εξπρεσσιονισμός έρχεται και συναντά τα μαθηματικά και το προσφυγικό …

«Ένας τουλάχιστον μαθητής είναι πάντα αρκετά καλός κι αυτός συνήθως αναλαμβάνει να μεταφράσει στην γλώσσα τους οτιδήποτε δεν καταλαβαίνουν οι υπόλοιποι. Πραγματικά είναι υπέροχο αυτό που συμβαίνει. 

Στο πρώτο μάθημα τους μαθαίνω να διαβάζουν στα ελληνικά τους αριθμούς. Ενθουσιάζονται όταν ανακαλύπτουν μόνοι τους πώς να διαβάσουν το 118, για παράδειγμα. Σηκώνονται όρθιοι, φωνάζουν, γελάνε, νοιώθουν περήφανοι – κι εγώ το ίδιο. 

Μετά πάμε στις πράξεις.»

Να πώς είναι να διδάσκεις σε μαθητές  που γράφουν ανάποδα [ανάποδα τρόπος του λέγειν… αφού  για αυτούς εδώ τους μικρούς πρόσφυγες  που έρχονται από την Ανατολή και φέρνουν το γράψιμό τους από δεξιά προς τα αριστερά, οι ίδιοι γράφουν μια χαρά κανονικά, εμείς γράφουμε ανάποδα… Ποιος ξέρει τι άλλο τους φαίνεται πως κάνουμε «ανάποδα»…]

Και κάπως έτσι [με αγγλικά , με νοήματα, με χαμόγελα] το βρίσκουμε οι άνθρωποι  τελικά αυτό που πρέπει να κάνουμε: πράξεις. Μια πράξη ο καθένας  από την πλευρά του…

«Δεν έχω συναντήσει ίχνος αγενούς συμπεριφοράς. Τα παιδιά είναι καθαρά, περιποιημένα, με τις τσάντες και τα τετράδια τους [πάντα τους χαρίζω γομολάστιχες και μολύβια, όταν κατορθώνουν κάτι – χαίρονται κι αυτά κι εγώ].»

«Miss Eirini, I want to learn»

Τι ρωτάνε μια τέτοια δασκάλα, μου λέτε; Δεν  ξέρω αν έχω σπουδαίες ερωτήσεις  να της κάνω… Μα δεν πειράζει. Οι απαντήσεις  είναι σημαντικές, όπως  και να ’χει…

– Μολύβια και γομολάστιχες… Τι θέλουν να σβήσουν οι μαθητές σας και τι να αρχίσουν  να γράφουν;

– Μόνο να υποθέσω μπορώ τι θέλουν να σβήσουν. Δεν μιλούν για το παρελθόν, αλλά ούτε κι εγώ τους ρωτάω. Μόνο όταν μου συστήνονται, μερικοί μου λένε και από ποιο μέρος έχουν έρθει. Τώρα που το σκέφτομαι, ποτέ δεν μου έχουν κάνει κάποια αναφορά για όταν πήγαιναν σχολείο. Μερικά παιδιά άλλωστε δεν έχουν πάει ποτέ σχολείο (κι ας μιλάμε για ηλικίες γυμνασίου). Αντιθέτως συχνά μου μιλούν για αυτό που θέλουν στο μέλλον. Μου λένε πως θέλουν να ζήσουν στη Γερμανία για παράδειγμα ή πως θέλουν να μάθουν γερμανικά. Πιο πολύ εκφράζονται για το μέλλον τους λοιπόν. Κι αυτό είναι καλό νομίζω. Κάνουν όνειρα. Σχέδια.

–  Πώς είναι το κλίμα στα σχολεία που διδάσκετε; Οι μαθητές σας εισπράττουν τη ρατσιστική συμπεριφορά όπου αυτή εκδηλώνεται, μιλούν ποτέ για το ρατσισμό;

– Από τότε που έγραψα το blog post, πέρασε καιρός. Τώρα πηγαίνω σε τρία σχολεία (Συκιές, Λαγυνά και Άγιο Αθανάσιο -πήγαινα και στο Κορδελιό αλλά έκλεισε η ΔΥΕΠ για λίγο καιρό), διδάσκω 15 ώρες την εβδομάδα, βρίσκομαι ένα τρίωρο καθημερινά στον δρόμο οδηγώντας και πληρώνομαι ένα ελάχιστο επιπλέον ποσό. Πλέον έχω περίπου 50 μαθητές σε σύνολο και οι «τάξεις» διαφέρουν από δομή σε δομή. Ρατσιστικές συμπεριφορές δεν συνάντησα. Αντιθέτως σε δύο από τα σχολεία που πηγαίνω έρχονται (εθελοντικά) καμιά φορά και ελληνόπουλα στο απογευματινό πρόγραμμα των προσφύγων.

Νομίζω πως είναι καλή κίνηση αυτή γιατί τα παιδιά μεταξύ τους νοιώθουν πάντα πιο άνετα. Στο πρώτο σχολείο που είχα πάει στο Κορδελιό, την πρώτη ημέρα που ήρθαν τα προσφυγόπουλα, υπήρχαν και γονείς που τα υποδέχτηκαν. Ρατσιστική συμπεριφορά δεν συνάντησα πουθενά. Συνάντησα όμως έχθρες μεταξύ των παιδιών από τις δομές. Όταν αντιλαμβάνομαι κάτι τέτοιο προσπαθώ να τους βάλω να συνεργαστούν αλλά όταν συμβαίνουν έκρυθμες καταστάσεις, τους κρατώ σε απόσταση.

–  Στο Ωραιόκαστρο, οι αντιδράσεις συνεχίζονται. Οι δάσκαλοι από την άλλη, συσπειρώνονται έξω από το 1ο δημοτικό σε μια κίνηση αλληλεγγύης στα προσφυγόπουλα και ενάντια στις συγκεντρώσεις μίσους. Πιστεύετε ότι ο δάσκαλος πρέπει να έχει ρόλο και έξω από το προαύλιο του σχολείου;

– Με δεδομένο πως η θέση των παιδιών -όλων των παιδιών- είναι στο σχολείο, είναι προφανής  η στάση που πρέπει να κρατά ένας εκπαιδευτικός, αλλά πάντα με σεβασμό στις ανησυχίες που εκφράζονται. Οι ρόλοι μας έχουν δυναμικές αλλά έχουν και περιορισμούς.

–  Μπορούν οι δάσκαλοι να αλλάξουν έστω και σε μικρό βαθμό τη νοοτροπία των γονέων [;] που δεν θέλουν τα προσφυγόπουλα στο ίδιο σχολείο με τα δικά τους παιδιά;

– Δεν πρόκειται για νοοτροπία και δεν είμαι σίγουρη πως όλες οι αντιδράσεις υποκινούνται από ρατσιστική διάθεση. Πιστεύω πως οι περισσότεροι από τους γονείς που αντιδρούν, απλά δεν έχουν πειστεί για το ασφαλές των συνθηκών. Γνωρίζοντας δε, πόσο ανοργάνωτα συμβαίνουν πολλά πράγματα στη χώρα μας, δε μπορώ και να τους κατηγορήσω. Πώς να το κάνουμε; Δεν αρκεί η «καλή πίστη» όταν ενεργοποιείται το αίσθημα αυτοσυντήρησης. Πέρα από αυτό, δεν είναι καλό να δημιουργούνται συνθήκες επιβολής. Κάθε απόπειρα επιβολής προκαλεί αρνητισμό. Το βλέπω και στον εαυτό μου. Όσο περνά ο καιρός και ταλαιπωρούμαι σωματικά, ψυχολογικά και οικονομικά από μία κατάσταση που μου έχει επιβληθεί (τις μετακινήσεις εννοώ), αρχίζω να χάνω τον ενθουσιασμό μου και να παρουσιάζω τόση άρνηση που θεωρώ πολύ πιθανή και μία παραίτηση. Ίσως λοιπόν σκέφτομαι απλοϊκά χωρίς να γνωρίζω όλα τα δεδομένα αλλά συχνά οι λύσεις δεν είναι πολύπλοκες.  Γενικά θεωρώ πως το πρόβλημα δεν βρίσκεται στον «ρατσισμό». Το πρόβλημα βρίσκεται στην απουσία οργάνωσης, σοβαρότητας και ψυχραιμίας.

– Εκτός από τα μαθηματικά, τους αριθμούς και τις πράξεις… τι άλλο μπορεί η δασκάλα να μάθει στα προσφυγόπουλα;

– Η δουλειά κάθε εκπαιδευτικού υπό οποιεσδήποτε συνθήκες είναι να διδάξει το αντικείμενο του και να καλλιεργήσει ήθος. Αυτό δεν αλλάζει όπου κι αν τοποθετείσαι για να κάνεις την δουλειά σου.
Επειδή όμως το στοιχείο κλειδί στην εκπαιδευτική πρόκληση των ΔΥΕΠ είναι η «επικοινωνία», ανακαλύπτεις πολύ γρήγορα πόσο έτοιμος πρέπει να είσαι να προσαρμοστείς ώστε να επικοινωνήσεις. Έτσι, πολλές φορές αφήνομαι να παρασυρθώ από αυτό που τα ίδια τα παιδιά μου ζητούν. Μια μέρα, για παράδειγμα, μου ζήτησαν να κάνουμε μία ώρα μαθηματικά και μία ώρα αγγλικά [διδάσκονται αγγλικά στο πρόγραμμα τους αλλά είχαν περάσει μέρες από την τελευταία φορά που έκαναν μάθημα]. Τους εξήγησα πως τα αγγλικά μου δεν είναι τέλεια αλλά θα προσπαθούσα να τους μάθω κάτι που να έχει αντίκρισμα στην καθημερινότητά τους. Τους έμαθα λοιπόν πώς να ζητούν οδηγίες στο δρόμο και πώς να τις ακολουθούν…. κ.α.

Ο  στόχος της εκπαίδευσης στις ΔΥΕΠ είναι να ανταποκρίνεσαι στις ανάγκες των παιδιών για επικοινωνία -σε μία σχολική κανονικότητα. Είτε αυτή η επικοινωνία αφορά το αντικείμενο διδασκαλίας είτε οτιδήποτε άλλο.

–  Και τι μπορεί να διδαχθεί η δασκάλα από τα παιδιά αυτά;

– Εργάζομαι στην εκπαίδευση από το 1994. Ακριβώς επειδή δεν είμαι μόνιμη, έχω εργαστεί σε διαφορετικούς εκπαιδευτικούς τομείς και με διαφορετικές ηλικίες. Όταν προχώρησα στην αίτηση να διδάξω σε ΔΥΕΠ σκεφτόμουν πως πρόκειται για μία τεράστια πρόκληση. Κι όντως, κάθε ημέρα, κάθε παιδί, κάθε νέα αλληλεπίδραση μου διδάσκει κάτι νέο. Συνήθως στο τρίτο μάθημα σε κάθε τμήμα, τους λέω μία ιστορία. Τους λέω πως τα μαθηματικά είναι όπως μία ξένη γλώσσα. Έχεις τα σύμβολα, τις λέξεις, την γραμματική. Χρειάζονται δύο πράγματα για να μάθεις αυτή την ξένη γλώσσα. Πρέπει να τους δείτε πώς αναρωτιούνται ποια είναι αυτά τα δύο *μυστικά*.  Τους λέω λοιπόν πως το ένα που χρειάζεται είναι να βρεθεί κάποιος να τους δείξει τους κανόνες  (δείχνω θεατρικά τον εαυτό μου και γελάνε) και το άλλο που χρειάζεται είναι να θέλουν εκείνοι να μάθουν. Επειδή όλα αυτά τα λέω συνήθως στα αγγλικά – και ύστερα κάποιος μαθητής μεταφράζει στα αραβικά ή στα κουρδικά – συμβαίνει συχνά να χρησιμοποιούν αργότερα την φράση «I want to learn» που τους έχω πει κατά την διάρκεια της ιστορίας. Όταν θέλουν να τους εξηγήσω κάτι στο τετράδιο μου λένε «I want to learn» εννοώντας «θέλω να μου εξηγήσεις». Δεν ξέρετε πόσο σπουδαίο είναι για έναν εκπαιδευτικό να ακούει το «θέλω να μάθω». Και πόσο σπάνιο…

«I want to learn».

Να, κάπως έτσι είναι να σε λένε Ειρήνη και να κάνεις μάθημα σε παιδιά που ήρθαν από τον πόλεμο…

http://tvxs.gr