ΟΤΑΝ ο Βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν πρότεινε την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, διατύπωσε ορισμένα ευγενή ιδεώδη. Πράγματι, το σύγχρονο Ολυμπιακό δόγμα, που αποδίδεται στον Κουμπερτέν, δηλώνει: «Αυτό που έχει σημασία στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είναι η νίκη, αλλά η συμμετοχή . . . Αυτό που έχει αξία δεν είναι η επικράτηση, αλλά το “ευ αγωνίζεσθαι”».

Ο Κουμπερτέν πίστευε ότι η ευγενής άμιλλα μπορούσε να συμβάλει στη διαμόρφωση καλού χαρακτήρα, καθώς και να προαγάγει τη σωστή κρίση και την ορθή διαγωγή. Μάλιστα μίλησε για τη “θρησκεία του αθλητισμού”. Πίστευε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα μπορούσαν να διδάξουν τους ανθρώπους να ζουν ειρηνικά.

Αλλά όταν πέθανε ο Κουμπερτέν το 1937, οι όποιες τέτοιες ελπίδες είχαν ξεθωριάσει. Οι αγώνες είχαν ήδη αναβληθεί μια φορά εξαιτίας ενός παγκόσμιου πολέμου και η κορυφούμενη ένταση επρόκειτο να οδηγήσει σε άλλη μια μεγάλη σύρραξη. Σήμερα, τα Ολυμπιακά ιδεώδη διέρχονται ακόμη βαθύτερη κρίση. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Ολυμπιακοί Αγώνες και Φάρμακα

Για να βρεθούν σε πλεονεκτική θέση, εδώ και δεκαετίες διάφοροι αθλητές χρησιμοποιούν φάρμακα που βελτιώνουν την απόδοση, και οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν γλιτώσει από αυτή την πληγή. Πράγματι, σήμερα, 25 χρόνια μετά τη θέσπιση υποτιθέμενων εντατικών ελέγχων αντιντόπινγκ, η χρήση απαγορευμένων ουσιών από αθλητές που μετέχουν σε Ολυμπιακούς Αγώνες εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα.

Μερικοί αθλητές καταφεύγουν στα στεροειδή για να βρεθούν σε πλεονεκτικότερη θέση. Άλλοι χρησιμοποιούν διεγερτικά. Οι ανθρώπινες αυξητικές ορμόνες είναι δημοφιλείς μεταξύ των συμμετεχόντων σε αγώνες ταχύτητας και σε άλλα δυναμικά αθλήματα, επειδή βοηθούν τους αθλητές να συνέρχονται γρήγορα από τις εντατικές προπονήσεις και δυναμώνουν τους μυς. Ταυτόχρονα, πολλοί δρομείς μεγάλων αποστάσεων, κολυμβητές και σκιέρ ανώμαλων δρόμων προτιμούν ένα είδος ερυθροποιητίνης που παράγεται με τη βοήθεια της γενετικής μηχανικής, διότι αυξάνει την αντοχή τους διεγείροντας την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Εύλογα, ο Δρ Ρόμπερτ Βόι, πρώην υπεύθυνος ελέγχου αντιντόπινγκ της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ, αποκαλεί τους αθλητές «κινητά εργαστήρια» και προσθέτει: «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν γίνει πεδίο πειραματισμού για επιστήμονες, χημικούς και χωρίς ήθος γιατρούς». Τι θα πούμε για τους ελέγχους; Ο Δρ Ντόναλντ Κάτλιν, υπεύθυνος ενός εργαστηρίου ελέγχου αντιντόπινγκ στις Ηνωμένες Πολιτείες, λέει: «Ο ενημερωμένος αθλητής που θέλει να πάρει φάρμακα καταφεύγει σε ουσίες τις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε».

Δωροδοκία και Διαφθορά

Εφόσον είναι λίγες οι πόλεις που μπορούν να διεκδικήσουν τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μερικές από αυτές κάνουν το παν για να διασφαλίσουν την ανάθεση της διοργάνωσης. Σχεδόν πριν από δύο χρόνια, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) βρέθηκε αναμειγμένη σε ένα σκάνδαλο. Οι καταγγελίες για δωροδοκίες συνολικού ύψους 400.000 δολαρίων (περ. 140 εκατ. δρχ.) σε μέλη της ΔΟΕ κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού ανάθεσης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2002, τον οποίο κέρδισε το Σολτ Λέικ Σίτι, έθεσαν υπό αμφισβήτηση το ήθος των ατόμων που περιλαμβάνονται στη διαδικασία επιλογής.

Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ φιλοξενίας και απροκάλυπτης δωροδοκίας συχνά γίνεται δυσδιάκριτη, καθώς οι υποψήφιες πόλεις προσφέρουν πανάκριβα δώρα στα άτομα που επιλέγουν την τοποθεσία διεξαγωγής των αγώνων. Περίπου 20 μέλη της ΔΟΕ ενέχονταν στο σκάνδαλο του Σολτ Λέικ Σίτι, και 6 από αυτά τελικά διαγράφηκαν. Όσο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2000 στην Αυστραλία, όλες οι προσπάθειες που έγιναν για να διατηρηθεί η καλή εικόνα εξανεμίστηκαν όταν ο πρόεδρος της Αυστραλιανής Ολυμπιακής Επιτροπής ομολόγησε: «Δεν κερδίσαμε [το διαγωνισμό] μόνο με βάση την ομορφιά της πόλης και τις αθλητικές εγκαταστάσεις που θα προσφέραμε».

Η χλιδή μέσα στην οποία ζουν μερικά εξέχοντα μέλη της ΔΟΕ έχει κάνει ακόμη πιο έντονα τα ερωτηματικά. Ο εκλιπών Ελβετός επικεφαλής της Διεθνούς Κωπηλατικής Ομοσπονδίας, ο Τόμι Κέλερ, είπε κάποτε ότι, κατά την άποψή του, μερικοί παράγοντες του αθλητισμού βλέπουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως μέσο για να «ικανοποιήσουν την προσωπική τους υπερηφάνεια», και πρόσθεσε πως η κινητήρια δύναμη φαίνεται να είναι «το κυνήγι του χρήματος και η υλοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών».

Τεράστια Εμπορευματοποίηση

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων διακινούνται τεράστια χρηματικά ποσά. Συνήθως, οι αγώνες συγκεντρώνουν μεγάλα ποσοστά τηλεθέασης και δημιουργούν αποδοτικότατα διαφημιστικά πακέτα, πράγμα που καθιστά τις χορηγίες των αγώνων ισχυρότατο εμπορικό εργαλείο.

Σκεφτείτε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988, για τους οποίους εννιά πολυεθνικές εταιρίες κατέβαλαν στη ΔΟΕ συνολικά πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια (περ. 35 δισ. δρχ.) για τα παγκόσμια εμπορικά δικαιώματα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1996, που έγιναν στην Ατλάντα, απέφεραν συνολικά κέρδη 400 εκατομμυρίων δολαρίων (περ. 140 δισ. δρχ.) από τα ίδια δικαιώματα. Και σε αυτά δεν περιλαμβάνονται τα τηλεοπτικά δικαιώματα. Ένα αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο κατέβαλε πάνω από 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 1,2 τρισ. δρχ.) για τα δικαιώματα μετάδοσης των Ολυμπιακών Αγώνων από το 2000 ως το 2008, και αναφέρθηκε ότι σε διάστημα τεσσάρων ετών 11 χορηγοί από όλο τον κόσμο θα έπρεπε να καταβάλουν 84 εκατομμύρια δολάρια (περ. 30 δισ. δρχ.) ο καθένας. Γι’ αυτό, μερικοί έχουν υποστηρίξει ότι, μολονότι στο παρελθόν οι Ολυμπιακοί Αγώνες συμβόλιζαν το ιδεώδες της ανθρώπινης υπεροχής, σήμερα αποτελούν πρωτίστως μια ευκαιρία για οικονομικό κέρδος και συμβολίζουν την ανθρώπινη απληστία.

Τι Πήγε Στραβά;

Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι η κρίση των Ολυμπιακών Αγώνων μπορεί να οφείλεται σε δύο βασικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η πρώτη ήταν η απόφαση με την οποία δόθηκε στις επιμέρους διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες το δικαίωμα να καθορίζουν ποιοι αθλητές δικαιούνται να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ενώ στο παρελθόν η ΔΟΕ έδινε τη δυνατότητα συμμετοχής μόνο σε ερασιτέχνες, οι ομοσπονδίες άρχισαν τότε να επιτρέπουν σε επαγγελματίες αθλητές να λαβαίνουν μέρος στα αντίστοιχα Ολυμπιακά αγωνίσματα. Αλλά οι επαγγελματίες αθλητές έφεραν την επαγγελματική νοοτροπία. Το «ευ αγωνίζεσθαι» δεν αρκεί για να αποδίδει χρήματα από χορηγίες, και σύντομα η νίκη έγινε το πιο σπουδαίο πράγμα. Δεν είναι παράξενο το ότι αυτή η νοοτροπία ενέτεινε τη χρήση φαρμάκων που βελτιώνουν την απόδοση.

Η δεύτερη βασική εξέλιξη συνέβη το 1983, όταν η ΔΟΕ προσπάθησε να αξιοποιήσει οικονομικά τους Ολυμπιακούς δακτύλιους—«το πολυτιμότερο ανεκμετάλλευτο σύμβολο του κόσμου», όπως τους αποκάλεσε ένας ειδικός του μάρκετινγκ. Αυτό δημιούργησε ένα κλίμα αχαλίνωτης εμπορευματοποίησης που έχει γίνει το σήμα κατατεθέν των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο Τζέισον Ζένγκερλε σχολίασε: «Παρά τις συζητήσεις περί προώθησης της ειρήνης και συμφιλίωσης των ανθρώπων όλου του κόσμου . . . , οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν διαφέρουν ουσιαστικά από . . . οποιαδήποτε άλλη φανταχτερή αθλητική διοργάνωση». Μήπως αυτό σημαίνει, όμως, ότι τα ιδεώδη που προωθεί το Ολυμπιακό κίνημα είναι ανέφικτα;

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ

→ Το Ολυμπιακό σύμβολο αποτελείται από πέντε δακτύλιους που αντιπροσωπεύουν τις ηπείρους—την Ασία, την Αυστραλία, την Αφρική, τη Βόρεια και Νότια Αμερική και την Ευρώπη. Είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους, συμβολίζοντας έτσι την αθλητική φιλία όλων των λαών.
→ Το Ολυμπιακό ρητό είναι Citius, Altius, Fortius—λατινικές λέξεις που σημαίνουν «ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα».
→ Η Ολυμπιακή φλόγα έκαιγε στο βωμό του Δία κατά τη διεξαγωγή των αρχαίων αγώνων. Σήμερα, ανάβεται μια δάδα από τις ακτίνες του ήλιου στην Ολυμπία και κατόπιν μεταφέρεται στον τόπο διεξαγωγής των αγώνων.
→ Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν παράδοση χιλιάδων χρόνων. Οι πρώτοι καταγραμμένοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 776 Π.Κ.Χ., αλλά πολλοί λένε ότι οι αγώνες είχαν ξεκινήσει τουλάχιστον πέντε αιώνες νωρίτερα.

*** g00 8/9 σ. 4-8 Τα Ολυμπιακά Ιδεώδη σε Κρίση ***