«Σ’ ΟΛΟ τον κόσμο σήμερα, στα ελεύθερα έθνη καθώς επίσης και στις ολοκληρωτικές χώρες, υπάρχει προκατάληψις σχετικά με το ζήτημα της ελευθερίας του ανθρώπου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.» Αυτά ισχυρίσθηκε η Πατρίτσια Ντέρινγκ, υπάλληλος του Γραφείου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ανθρωπιστικών Υποθέσεων της κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ασφαλώς, τα ανθρώπινα δικαιώματα λαμβάνουν μεγάλη δημοσιότητα σήμερα. Μια πρόσφατη συνέντευξις από δικηγόρους 140 εθνών, διακήρυξε: «Ο σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι μια ζωτική ασφάλεια, και το κέντρο για την πραγματοποίησι της βασικής αποστολής του ανθρώπου: της δημιουργίας ενός κόσμου ειρήνης με δικαιοσύνη και ισότητα για όλους.» Έτσι, αυτοί οι δικηγόροι έκαναν έκκλησι στους ηγέτες του κόσμου να «σέβωνται την αξιοπρέπεια του ανθρώπου . . . θέτοντας τέρμα σε κάθε στέρησι και παραβίασι των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το έθνος που έχει επιφορτισθή με τη φροντίδα τους.»

Μολονότι το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξετάζεται σ’ ένα τέτοιο ψηλό διεθνές επίπεδο, μεμονωμένα άτομα και ομάδες ανθρώπων μέσα στα έθνη αγωνίζονται επίσης για ό,τι φρονούν ότι αποτελούν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Έτσι, διαβάζομε ότι οι άνθρωποι τον αρχαίο καιρό διεκδικούσαν το «δικαίωμα του εργάζεσθαι», άλλοι εμάχοντο για «ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες,» αυτοί που ήσαν κατά των εκτρώσεων αγωνίζοντο για το «δικαίωμα της ζωής» των αγέννητων εμβρύων. Ακούμε ακόμη ότι καταδικασμένοι ασθενείς αξιούν το «ανθρώπινο δικαίωμα να πεθαίνουν,» και οι ομοφυλόφιλοι απαιτούν τα «δικαιώματα των ομοφυλοφίλων.»

Ίσως στην πλημμύρα της δημοσιότητας για τα λεγόμενα δικαιώματα, να βρήκατε τον εαυτό σας να διερωτάται: «Τι είναι ακριβώς αυτά τα ‘ανθρώπινα δικαιώματα’; Γιατί ονομάζονται ‘ανθρώπινα’ δικαιώματα; Ποιος αποφασίζει ποιο είναι ‘ανθρώπινο δικαίωμα’ και ποιο δεν είναι; Θα μπορέσουν ποτέ τα ανθρώπινα δικαιώματα να εξασφαλισθούν πραγματικά;»

Τι Είναι Ανθρώπινα Δικαιώματα;

Η Βρεταννική Εγκυκλοπαιδεία ορίζει ότι ανθρώπινα δικαιώματα είναι τα «δικαιώματα που πιστεύεται ότι ανήκουν στο άτομο κάτω από το φυσικό νόμο σαν συνέπεια της ανθρωπίνης υπάρξεώς του.» Με άλλα λόγια, ο κάθε ένας μας έχει το δικαίωμα ν’ αναμένη μερικούς κανόνες και ελευθερίες μόνο και μόνο για το γεγονός ότι γεννηθήκαμε άνθρωποι.

Το γιατί οι άνθρωποι πρέπει να έχουν αυτά τα δικαιώματα έχει συχνά αμφισβητηθή. Μερικοί φρονούν ότι απλώς είναι ζήτημα παραδόσεως. Άλλοι υποστηρίζουν ότι αποτελούν μέρος της «φύσεως,» μέρος της «ανθρωπιάς» του ανθρώπου. Τουλάχιστον ένας φιλόσοφος υποστήριξε ότι τα ανθρώπινα, ή φυσικά, δικαιώματα αποτελούν συνέπεια των εντολών του Θεού. Παραδείγματος χάριν, ο Θεός δίνει την εντολή στον άνθρωπο να μην φονεύη τον πλησίον του. Έτσι, όλοι οι άνθρωποι έχουν το ανθρώπινο δικαίωμα ν’ αναμένουν να μη φονευθούν.

Μια από τις πιο κατανοητές περιγραφές σχετικά με το τι θεωρούνται ως ανθρώπινα δικαιώματα, βρίσκεται στη Διεθνή Διακήρυξι των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που υιοθέτησαν τα Ηνωμένα Έθνη το 1948. Αφού αναφέρει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα της ζωής, της ελευθερίας και ασφαλείας του ατόμου, συνεχίζει και διαχωρίζει αυτά τα πράγματα ως ελευθερία από δουλεία, βασανιστήρια και εξευτελιστική ποινή· ισότητα ενώπιον του νόμου· προστασία από ανάμιξι στην ιδιωτική ζωή ενός ατόμου· ελευθερία σκέψεως, συνειδήσεως και θρησκείας· και το δικαίωμα για ένα επίπεδο ζωής κατάλληλο για την υγεία και την ευημερία ενός ατόμου και της οικογενείας του. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα δικαιώματα που διακηρύσσονται σ’ αυτό το έγγραφο.

Ανθρώπινα Δικαιώματα και Κυβερνήσεις

Καθώς διαβάζομε τον κατάλογο από την αρχή ως το τέλος, έρχονται στο νου μερικά προβλήματα που δείχνουν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι ένα απλό ζήτημα. Παραδείγματος χάριν, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν ν’ απολαύσουν αυτά τα δικαιώματα εκτός αν τους τα εγγυάτο μια ανώτερη εξουσία, όπως μια κεντρική κυβέρνησις με αρκετή δύναμι.

Στην ιστορία, οποτεδήποτε δεν υπήρχε ισχυρή, καλοπροαίρετη κεντρική κυβέρνησις, οι αδύνατοι συνήθως καταπιέζοντο από τους ισχυρούς, και η κατάστασις ήταν όπως είπε κάποτε ο Ολλανδός φιλόσοφος Σπινόζα: «Ο κάθε ένας έχει τόσα δικαιώματα όσα μπορεί να έχη.» Μια ισχυρή, καλοπροαίρετη κυβέρνησις μπορεί να παράγη το ειρηνικό, νομιμόφρον περιβάλλον όπου όλοι μπορούν να έχουν τη λογική ευκαιρία ν’ απολαμβάνουν μερικά από τα δικαιώματα που περιγράφονται στη Διεθνή Διακήρυξι.

Αναφέρεται ότι περισσότερες από 70 χώρες σήμερα έχουν έγγραφα που περιέχουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών τους. Αλλά μήπως αυτό σημαίνει ότι στα περισσότερα μέρη σήμερα υπάρχει αυτό το είδος κυβερνήσεως; Ένας κυβερνητικός αξιωματούχος σχολίασε πρόσφατα: «Οι διακηρύξεις πολιτικών δικαιωμάτων, οι διακηρύξεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα συντάγματα και τα καταστατικά είναι πιο συχνά φιλόδοξες δηλώσεις μάλλον, παρά περιγραφές της ορατής πραγματικότητας.» Με άλλα λόγια, πολύ συχνά αυτά τα έγγραφα δηλώνουν απλώς τα ιδεώδη στα οποία πιστεύουν οι πολιτικοί, ενώ εκείνο που πραγματικά συμβαίνει στη χώρα τους είναι εντελώς διαφορετικό.

Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Κοινότητα

Ένα άλλο σημείο που δεν πρέπει να ξεχνούμε είναι ότι ένα άτομο δεν μπορεί να ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τα δικά του δικαιώματα ώστε να παραβλέπη τα δικαιώματα των άλλων. Παραδείγματος χάριν, η Διεθνής Διακήρυξις κηρύσσει ελευθερία γνώμης και εκφράσεως. Αλλά τι συμβαίνει όταν κάποιος χρησιμοποιή αυτό το δικαίωμα για να συκοφαντήση τον άλλον; Τότε, προσβάλλει τα δικαιώματα του πλησίον του.

Πάλι, στην Ινδία συνηθίζετο μια θρησκευτική πράξις που ήταν γνωστή ως σάτι. Σ’ αυτή την πράξι, η χήρα εκαίγετο ζωντανή στη νεκρική πυρά του νεκρού συζύγου της. Λόγω των γαμήλιων συνηθειών που υπάρχουν, μερικές φορές η χήρα μπορεί να ήταν ένα κοριτσάκι 10 ετών! Εξ άλλου, η απαγόρευσις αυτής της πράξεως αποτελούσε ανάμιξι στη θρησκευτική ελευθερία· αλλά οι πιθανές χήρες χωρίς αμφιβολία ήσαν πολύ ευτυχισμένες όταν απαγορεύθηκε αυτή η πράξις. Το γεγονός αυτό δείχνει την ισορροπία που πρέπει να υπάρχη στην τήρησι των δικαιωμάτων διαφορετικών ομάδων. Εδώ πάλι, μια εξουσία, ή κυβέρνησις, είναι αναγκαία για ν’ αποφασίση ποια πρέπει να είναι αυτή η ισορροπία.

Τελικά, τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορούν να επηρεασθούν από τις κοινωνικές συνθήκες. Ο Χοζέ Λεβίστ, πολιτικός των Φιλιππίνων, έκανε το εξής σχόλιο: «Η Διεθνής Διακήρυξις δίδει τόσο μεγάλη σημασία [στο δικαίωμα του να έχετε αρκετή τροφή όπως και] στο δικαίωμα να μην παραβιάζη κανείς τις επιστολές σας. Το γεγονός είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν προβλήματα με την αλληλογραφία τους δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα με την τροφή, ενώ τα εκατομμύρια των ανθρώπων . . . που πηγαίνουν να κοιμηθούν νηστικοί κάθε βράδυ πιθανώς δεν έχουν κανένα που να παραβιάζη την αλληλογραφία τους, αν έχουν αλληλογραφία. Αυτό δείχνει απλώς ότι δεν έχουν άμεση σχέσι όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα με όλους τους ανθρώπους πάντοτε.»

Επομένως, το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πολύπλοκο. Ωστόσο οι άνθρωποι φρονούν ότι έχουν ωρισμένα δικαιώματα, και, καθώς το βιοτικό επίπεδο ανεβαίνει, απαιτούν όλο και περισσότερα δικαιώματα. Πολλοί νοιώθουν όπως ο Δρ. Κέιθ Ντ. Σούτερ, εισηγητής μιας επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στην Αυστραλία, ο οποίος είπε: «Η ανάγκη για προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί μια επίκαιρη ιδέα. Δεν θα δοθή πάλι η ευκαιρία.»

Αληθεύει αυτό; Θα εξασφαλιστούν ποτέ πραγματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα κάτω απ’ αυτό το σύστημα πραγμάτων; Θα ήταν διδακτικό να ρίξωμε μια σύντομη ματιά στην ιστορία και να εξετάσωμε το υπόμνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της ανθρωπότητας ανά τους αιώνες.

*** g80 8/2 σ. 3-5 ***