Λέγεται ότι είναι το σπανιότερο ψάρι του κόσμου, αλλά και το πιο απομονωμένο είδος της Γης. Είναι ένα ψαράκι που ζει αποκλειστικά σε μια πλημμυρισμένη σπηλιά της Κοιλάδας του Θανάτου, επιζώντας σε ακραία μοναξιά εδώ και πολύ καιρό -πραγματικά πολύ καιρό, σύμφωνα με την τελευταία μελέτη.

Βρισκόμαστε στο Ντέβιλς Χολ, έναν διάσημο γεωλογικό σχηματισμό στο Εθνικό Πάρκο της Κοιλάδας του Θανάτου, μια από τις πιο άνυδρες περιοχές του πλανήτη. Ανάμεσα σε γυμνά βράχια, το άνοιγμα μιας σπηλιάς με διαστάσεις δύο επί πέντε μέτρα -εδώ έχουν ζήσει όλα τα ψάρια του είδους Cyprinodon diabolis που υπήρξαν ποτέ.

Έχουν μήκος μόλις δύο εκατοστά, και ο συνολικός πληθυσμός τους περιορίζεται σε λιγότερο από 50 άτομα. Το νερό έχει σταθερά υψηλή θερμοκρασία 32 βαθμών και τα επίπεδα οξυγόνου είναι χαμηλά. Η σπηλιά είναι πολύ βαθιά, ωστόσο τα ψάρια τρέφονται και αναπαράγονται μόνο σε μια φυσική βυθισμένη πλατφόρμα από ασβεστόλιθο, πλάτους μόλις δύο μέτρων.

Λόγω της σπανιότητάς του, το C.diabolis ήταν ένα από τα πρώτα είδη που εντάχθηκαν στον αμερικανικό νόμο για τα απειλούμενα είδη, και το αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο απαγόρευσε τις γεωτρήσεις γύρω από το Ντέβιλς Χολ, προκειμένου να προστατευτεί το νερό της σπηλιάς.

Τόσο για τη βιολογία όσο και για τις προσπάθειες προστασίας του περιβάλλοντος, το ψάρι του Ντέβιλς Χολ έχει αποκτήσει εμβληματική αξία.

Η απίθανη παρουσία του ψαριού στη μέση της ερήμου κάνει τους επιστήμονες να ξύνουν τα κεφάλια τους εδώ και δεκαετίες. Η σπηλιά είναι μεν ανοιχτή στον αέρα, δεν επικοινωνεί όμως με λίμνες ή άλλες εμφανείς πηγές νερού.

Ορισμένοι έχουν προτείνει ότι το ψαράκι μεταφέρθηκε εκεί από ιθαγενείς Αμερικανούς σχετικά πρόσφατα, πριν από μερικούς αιώνες. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι πρόκειται για πιο παλιά ιστορία. Το C.diabolis και διάφορα συγγενικά είδη της Κοιλάδας του Θανάτου, λένε, κατάγονται από ψάρια της λίμνης που κάλυπτε την Κοιλάδα του Θανάτου την τελευταία εποχή των παγετώνων.

Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Molecular Ecology, δείχνει ότι το είδος εμφανίστηκε πολύ νωρίτερα από ό,τι είχε υποψιαστεί κανείς.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Ντέιβις συνέκριναν το DNA του Cyprinodon diabolis και δύο άλλων στενών συγγενών του, του C.radiosus και του C.nevadensis. Και τα τρία είδη ζουν σε λίμνες της Νεβάδα και της Καλιφόρνια, οπότε θα περίμενε κανείς ότι οι εξελικτικές γραμμές τους διαχωρίστηκαν πολύ πρόσφατα.

Οι αναλύσεις έδειξαν όμως ότι το ψάρι του Ντέβιλς Χολ διαχωρίστηκε από τα άλλα είδη πριν από 50.000 με 80.000 χρόνια, και όχι πριν από 20.000 χρόνια όπως ήθελαν οι πιο φιλόδοξες μέχρι σήμερα εκτιμήσεις.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ακόμα ότι η ίδια η σπηλιά του Ντέβιλς Χολ ήταν κάποτε κλειστή, και άνοιξε στον αέρα όταν η οροφή της κατέρρευσε περίπου την ίδια εποχή που εμφανίστηκε το ψαράκι, πριν από 40.000 με 60.000 χρόνια.

Το C.diabolis «επιζεί το Ντέβιλς Χολ από τότε που το σπήλαιο άνοιξε στην επιφάνεια» γράφουν στη δημοσίευσή τους.

«Τα δύο συμβάντα, ο αποικισμός και η κατάρρευση της οροφής του σπηλαίου, θα μπορούσαν να είχαν προκληθεί από ένα κοινό γεωλογικό συμβάν που δεν έχει αναγνωριστεί μέχρι σήμερα» λένε.

Δηλώνουν όμως ανήσυχοι για το μέλλον ενός εμβληματικού είδους που κατάφερε να επιζήσει στην έρημο για τόσο πολύ καιρό.

«Η τύχη του ψαριού μόνο σίγουρη δεν είναι […] Σήμερα, ο πληθυσμός του Ντέβιλς Χολ βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, με τους αριθμούς να πέφτουν μέχρι τα 30 ψάρια από περίπου 400 τη δεκαετία του 1970» προειδοποιούν.

Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ