Η Φινλανδία είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη η οποία διεξάγει ένα σημαντικό κοινωνικό πείραμα για το βασικό εισόδημα. Θα καταβάλει για δύο χρόνια σε ανέργους 25 – 58 ετών 560 ευρώ κάθε μήνα, άνευ προϋποθέσεων.

Οπως γράφει ο Guardian, το πείραμα αυτό, που τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου, θα παρακολουθείται στενά, εφόσον σε όλο τον κόσμο γίνεται μεγάλη κουβέντα για το oικουμενικό βασικό εισόδημα. Ανάλογες ενέργειες θα κάνουν φέτος καναδικές, ολλανδικές και σκωτσέζικες πόλεις. Σε όλη τη Φινλανδία θα επωφεληθούν από το πρόγραμμα 2.000 άτομα, ενώ τα 560 ευρώ θα τα παίρνουν ακόμη κι αν βρουν δουλειά. Σύμφωνα με τον Kela, τον οργανισμό κοινωνικής ασφάλισης της Φινλανδίας, το πείραμα έχει στόχο να περιορίσει τη γραφειοκρατία, τη φτώχεια και την ανεργία, που βρίσκεται στο 8,1%.

Τι συμβαίνει στη Φινλανδία;

Οταν οι άνεργοι βρουν δουλειά, έστω και με πολύ χαμηλή αμοιβή ή για λίγες ώρες μόνο, ψαλιδίζονται τα επιδόματα. Οπότε, «όταν κάποιος λαμβάνει το βασικό εισόδημα, ανεξαρτήτως όρων, μπορεί να απασχολείται έστω και λίγες μέρες την εβδομάδα ή δύο εβδομάδες τον μήνα, χωρίς να φοβάται για τα επιδόματα και το επίπεδο διαβίωσής του», παρατηρεί η Μαρτζούκα Τουρούνεν από το νομικό τμήμα του Kela. Οι υπερασπιστές του βασικού εισοδήματος εκτιμούν ότι λειτουργεί περισσότερο ισότιμα από τα παραδοσιακά επιδόματα και προστατεύει τους ανθρώπους από τις ραγδαίες μεταβολές της οικονομίας, με την ολοένα και μεγαλύτερη αυτοματοποίησή της, κατανέμοντας δικαιότερα τα οφέλη από αυτήν. Επιπλέον, όπως επισημαίνουν οι οικονομολόγοι Χάουαρντ Ριντ και Στιούαρτ Λάνσλι του ερευνητικού ιδρύματος Compass, «εξασφαλίζεται οικονομική ανεξαρτησία και δυνατότητα επιλογής μεταξύ εργασίας, ελεύθερου χρόνου, εκπαίδευσης και παροχής φροντίδας, ενώ, παράλληλα, αναγνωρίζεται η τεράστια σημασία της απλήρωτης εργασίας».

Πριν από 500 χρόνια

Η αντίληψη περί του βασικού εισοδήματος ως συστατικού της αξιοπρεπούς ζωής χρονολογείται από τον 16ο αιώνα, όταν έκανε τέτοια μνεία ο ουμανιστής φιλόσοφος Τόμας Μουρ, επινοώντας την «Ουτοπία» του. Επίσης, στα τέλη του 18ου αιώνα ο πολιτικός φιλόσοφος και συγγραφέας Τόμας Πέιν, που επηρέασε την Αμερικανική Επανάσταση, έκανε ανάλογη αναφορά.

Του φινλανδικού πειράματος προηγήθηκε το πείραμα στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπως αναφέρει ο Independent. Από πέρυσι τον Ιούνιο, ο δήμος του Λιβόρνο διαθέτει 500 ευρώ τον μήνα στις 100 πιο φτωχές οικογένειες της πόλης και σε 1.000 από 1ης Ιανουαρίου 2016.

Στην Ολλανδία, η Ουτρέχτη και άλλες πόλεις εφαρμόζουν παρόμοια, αν και διαφορετικά μοντέλα. Στην Ουτρέχτη, ορισμένες κοινωνικά ευπαθείς ομάδες θα λαμβάνουν μηνιαίως, βάσει κάποιων κριτηρίων, 970 ευρώ, ενώ σε άλλη ολλανδική πόλη θα παίρνουν 125 ευρώ παραπάνω από το επίδομα ανεργίας. Θα τα επιστρέφουν, όμως, αν δεν προσφέρουν εθελοντική εργασία. Στο Οντάριο την άνοιξη θα ξεκινήσει πιλοτικό πρόγραμμα 25 εκατ. δολαρίων Καναδά (18 εκατ. ευρώ). Στο Φάιφ και στη Γλασκώβη της Σκωτίας εξετάζουν ανάλογες πρωτοβουλίες.

Το καίριο ερώτημα έχει να κάνει με τη χρηματοδότηση. Μια απάντηση δίνει ο Τζέιμι Κούκι, επικεφαλής του τμήματος ανάπτυξης δραστηριοτήτων του μη κερδοσκοπικού οργανισμού RSA Scotland (Βασιλική Ενωση για την προαγωγή των Τεχνών, της Βιομηχανίας και του Εμπορίου). Ο RSA έχει ασχοληθεί ενδελεχώς με το θέμα του βασικού εισοδήματος και διεξάγει έρευνες σε όλη τη Βρετανία:

«Τα χρήματα μπορεί να προέλθουν από ιδρύματα ή μεμονωμένα άτομα, αλλά και από την αναδιανομή των υφιστάμενων προνοιακών κονδυλίων».

Η Σκωτία βρέθηκε στο επίκεντρο ως μία από τις περιοχές όπου, κατά τον οικονομολόγο Γκάι Στάντινγκ, μπορεί να δοκιμαστεί το πείραμα του βασικού εισοδήματος. Ο ίδιος ασκεί μεγάλη επιρροή στη δημόσια συζήτηση σχετικά με το θέμα αυτό, λόγω του βιβλίου του «The Precariat», όπου διαπιστώνει την άνοδο μιας κοινωνικής τάξης που ταλανίζεται από τη χειρότερη επαγγελματική ανασφάλεια και για τον λόγο αυτό έχει πολλές πιθανότητες να παρασυρθεί από τις σειρήνες της λαϊκιστικής δεξιάς.

«Η άνοδος του λαϊκισμού δείχνει πόσο επείγον είναι το θέμα», υπογραμμίζει ο κ. Στάντινγκ. «Πολλοί πλέον σκέφτονται τρόπους ώστε να υπάρξει περισσότερη ασφάλεια για όσους ζουν περιθωριοποιημένοι, αλλιώς διακυβεύεται η οικονομική και πολιτική σταθερότητα των κοινωνιών μας».