«Ο Θεός ξέρει τι είναι το καλύτερο, γλυκιά μου. Μην κλαις . . .» Αυτά ψιθύρισε ένα άτομο στο αυτί της Μπίμπι στην κηδεία του πατέρα της που είχε σκοτωθεί σε τροχαίο.

Η Μπίμπι ήταν πολύ δεμένη με τον πατέρα της. Το σχόλιο αυτό το έκανε κάποια καλοπροαίρετη οικογενειακή φίλη αλλά, αντί να παρηγορήσει την Μπίμπι, την έκανε να νιώσει ακόμα χειρότερα. «Ο θάνατός του δεν ωφέλησε κανέναν», έλεγε και ξανάλεγε μέσα της. Ήταν φανερό πώς, όταν η Μπίμπι αφηγούνταν το περιστατικό σε κάποιο βιβλίο χρόνια αργότερα, εξακολουθούσε να πενθεί.

Όπως διαπίστωσε η Μπίμπι, μπορεί να χρειαστεί πολύς καιρός για να ξεπεράσει κάποιος τη θλίψη, ιδιαίτερα αν είχε στενή σχέση με το άτομο που πέθανε. Στην Αγία Γραφή, ο θάνατος περιγράφεται εύστοχα ως ο «τελευταίος εχθρός». (1 Κορινθίους 15:26) Εισβάλλει στη ζωή μας με ακατανίκητη ισχύ, βρίσκοντάς μας συχνά εντελώς απροετοίμαστους, και μας στερεί τους αγαπημένους μας. Κανένας μας δεν μπορεί να γλιτώσει από τα τρομερά δεινά που προκαλεί. Δεν πρέπει να παραξενευόμαστε λοιπόν αν νιώθουμε ότι δεν ξέρουμε πώς να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο και τις συνέπειές του.

Πιθανώς έχετε αναρωτηθεί: “Σε πόσο καιρό ξεπερνάει κανείς τη θλίψη; Πώς μπορεί κάποιος να την αντιμετωπίσει; Πώς μπορώ εγώ να παρηγορήσω όσους έχουν χάσει κάποιον δικό τους; Υπάρχει ελπίδα για τους αγαπημένους μας που έχουν πεθάνει;”

Είναι Λάθος να Πενθείτε;

Είχατε ποτέ κάποια μικρή περιπέτεια με την υγεία σας; Ίσως αναρρώσατε τόσο γρήγορα ώστε καλά καλά δεν το θυμάστε. Η θλίψη εξαιτίας της απώλειας όμως διαφέρει πολύ. «Δεν γίνεται να “ξεπεράσει” κάποιος τη θλίψη», γράφει ο Δρ Άλαν Γουόλφελτ στο βιβλίο του Γιατρειά για την Καρδιά ενός Συντρόφου που Πενθεί (Healing a Spouse’s Grieving Heart). Ωστόσο, προσθέτει: «Με το πέρασμα του χρόνου και τη συμπαράσταση των άλλων, η θλίψη σας απαλύνεται».

Για παράδειγμα, αναλογιστείτε πώς αντέδρασε ο πατριάρχης Αβραάμ όταν πέθανε η σύζυγός του. Η Αγία Γραφή λέει ότι «ο Αβραάμ άρχισε να θρηνεί και να κλαίει για τη Σάρρα». Η έκφραση «άρχισε να» υποδηλώνει ότι χρειάστηκε κάποιος χρόνος για να αντεπεξέλθει στην απώλεια. * Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Ιακώβ, τον οποίο εξαπάτησαν και πίστεψε ότι ένα άγριο θηρίο είχε σκοτώσει τον γιο του, τον Ιωσήφ. Ο Ιακώβ πενθούσε επί «πολλές ημέρες», και οι συγγενείς του ήταν ανήμποροι να τον παρηγορήσουν. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο θάνατος του Ιωσήφ εξακολουθούσε να τον στενοχωρεί πολύ.—Γένεση 23:2, Μετάφραση Νέου Κόσμου (στην αγγλική)· 37:34, 35· 42:36· 45:28.

Το ίδιο ισχύει και σήμερα για πολλούς που θρηνούν εξαιτίας του θανάτου ενός αγαπημένου τους προσώπου. Εξετάστε τα δύο παραδείγματα που ακολουθούν.

«Ο σύζυγός μου, ο Ρόμπερτ, πέθανε στις 9 Ιουλίου 2008. Η μέρα που συνέβη το θανατηφόρο δυστύχημα ξεκίνησε σαν όλες τις άλλες. Φάγαμε πρωινό και μετά, όπως κάναμε πάντα όταν έφευγε για τη δουλειά, ανταλλάξαμε ένα φιλί, μια αγκαλιά και ένα “Σ’ αγαπώ”. Έχουν περάσει έξι χρόνια και η καρδιά μου πονάει ακόμα. Δεν πιστεύω ότι θα ξεπεράσω ποτέ τον χαμό του Ρομπ».—Γκέιλ, 60 χρονών.

«Παρότι ζω χωρίς την αγαπημένη μου σύζυγο 18 χρόνια τώρα, μου λείπει ακόμα και με θλίβει η απώλειά της. Όποτε βλέπω κάτι όμορφο στη φύση, η σκέψη μου ταξιδεύει σε εκείνη και πάντοτε συλλογίζομαι πόσο πολύ θα της άρεσε αυτό που βλέπω».—Ετιέν, 84 χρονών.

Σαφώς, τέτοιου είδους οδυνηρά και διαρκή αισθήματα είναι απολύτως φυσιολογικά. Καθένας πενθεί με τον δικό του τρόπο, και θα ήταν άσοφο να κρίνουμε εμείς το πώς αντιδρά κάποιος άλλος σε ένα τραγικό γεγονός. Παράλληλα, ίσως είναι καλύτερα να μη σπεύσουμε να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας αν η αντίδρασή μας στην απώλεια φαίνεται υπερβολική. Πώς μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στη θλίψη;

Πώς να Αντιμετωπίσετε τη Θλίψη

Υπάρχει πληθώρα συμβουλών πάνω σε αυτό το ζήτημα. Αλλά δεν είναι όλες υποβοηθητικές. Για παράδειγμα, ίσως κάποιοι σας συμβουλέψουν να μην κλαίτε ή να μην εκδηλώνετε καθόλου τα αισθήματά σας. Άλλοι μπορεί να σας λένε να κάνετε το αντίθετο και να εξωτερικεύετε ό,τι αισθάνεστε. Η Αγία Γραφή παρουσιάζει μια πιο ισορροπημένη άποψη, η οποία υποστηρίζεται από σύγχρονες έρευνες.

Σε ορισμένους πολιτισμούς θεωρείται υποτιμητικό να κλαίει ένας άντρας. Αλλά υπάρχει όντως λόγος να ντρέπεστε να κλάψετε, ακόμα και μπροστά σε άλλους; Ειδικοί σε θέματα ψυχικής υγείας αναγνωρίζουν ότι το κλάμα αποτελεί φυσιολογικό μέρος του πένθους. Και το να πενθήσετε μπορεί με τον καιρό να σας βοηθήσει να συνεχίσετε τη ζωή σας παρά την τεράστια απώλεια. Ωστόσο, το να καταπνίγετε τη θλίψη μπορεί να σας βλάψει αντί να σας ωφελήσει. Η Γραφή δεν υποστηρίζει την αντίληψη ότι είναι λάθος ή υποτιμητικό να κλαίει ένας άντρας όταν πενθεί. Για παράδειγμα, σκεφτείτε τον Ιησού. Όταν πέθανε ο αγαπημένος του φίλος ο Λάζαρος, ο Ιησούς έκλαψε μπροστά σε όλους, παρότι είχε τη δύναμη να επαναφέρει νεκρούς στη ζωή!—Ιωάννης 11:33-35.

Πολλές φορές τα ξεσπάσματα θυμού αποτελούν μέρος του πένθους, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αιφνίδιου, απρόσμενου θανάτου. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να θυμώσει κάποιος που έχασε ένα αγαπημένο του πρόσωπο, όπως είναι τα αστόχαστα και αβάσιμα σχόλια ενός αξιοσέβαστου ατόμου. «Ήμουν μόλις 14 χρονών όταν πέθανε ο πατέρας μου», λέει ο Μάικ από τη Νότια Αφρική. «Στην κηδεία, ο Αγγλικανός ιερέας είπε ότι ο Θεός χρειάζεται τους καλούς ανθρώπους και τους παίρνει όταν είναι νέοι. * Αυτό με εξόργισε επειδή εμείς χρειαζόμασταν πάρα πολύ τον πατέρα μας. Σήμερα, 63 χρόνια μετά, πονάω ακόμα».

Τι θα πούμε για τις ενοχές; Ιδίως όταν ο θάνατος είναι απρόσμενος, το άτομο που πενθεί μπορεί να σκέφτεται συνεχώς: “Ίσως τα πράγματα να ήταν αλλιώς αν είχα κάνει αυτό ή εκείνο”. Ή πιθανόν να είχατε μαλώσει στην τελευταία σας συνάντηση με το άτομο που πέθανε. Αυτό ίσως σας κάνει να νιώθετε περισσότερες ενοχές.

Αν βασανίζεστε από τέτοια αισθήματα ενοχής και θυμού, είναι σημαντικό να μην τα κρατήσετε μέσα σας. Αντιθέτως, μιλήστε σε κάποιον φίλο που θα σας ακούσει και θα σας διαβεβαιώσει ότι τέτοια αβάσιμα αισθήματα είναι κοινά σε πολλούς πενθούντες. Η Γραφή μάς υπενθυμίζει: «Ο αληθινός σύντροφος αγαπάει πάντοτε και είναι αδελφός που γεννιέται για καιρό στενοχώριας».—Παροιμίες 17:17.

Ο καλύτερος Φίλος που μπορεί να έχει όποιος πενθεί είναι ο Δημιουργός μας, ο Ιεχωβά Θεός. Ανοίξτε του την καρδιά σας με προσευχή γιατί «αυτός ενδιαφέρεται για εσάς». (1 Πέτρου 5:7) Επιπλέον, υπόσχεται πως όλοι όσοι το κάνουν αυτό θα νιώσουν ότι «η ειρήνη του Θεού η οποία υπερέχει από κάθε σκέψη» ασκεί καταπραϋντική επίδραση στις σκέψεις και στα αισθήματά τους. (Φιλιππησίους 4:6, 7) Επιτρέψτε επίσης στον Θεό να σας βοηθήσει να γιατρευτείτε μέσω του Λόγου του, της Αγίας Γραφής, που προσφέρει ανακούφιση. Κάντε έναν κατάλογο με εδάφια που δίνουν παρηγοριά. (Βλέπε το συνοδευτικό πλαίσιο.) Μπορείτε μάλιστα να απομνημονεύσετε μερικά από αυτά. Το να στοχάζεστε τέτοια πράγματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα υποβοηθητικό τη νύχτα, όταν είστε μόνοι σας και δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε.—Ησαΐας 57:15.

Πρόσφατα, ένας 40χρονος άντρας, τον οποίο θα αποκαλέσουμε Τζακ, έχασε την αγαπημένη του σύζυγο από καρκίνο. Ο Τζακ λέει ότι κατά περιόδους νιώθει πολύ μεγάλη μοναξιά. Τον βοηθάει όμως η προσευχή. «Όταν προσεύχομαι στον Ιεχωβά», εξηγεί, «δεν νιώθω μόνος. Συχνά ξυπνάω μέσα στη νύχτα και δεν μπορώ να ξανακοιμηθώ. Αφού διαβάσω και στοχαστώ παρηγορητικές σκέψεις από τις Γραφές, ανοίγω την καρδιά μου στον Ιεχωβά με προσευχή. Τότε με πλημμυρίζει ένα αίσθημα ηρεμίας και ειρήνης, το οποίο γαληνεύει το μυαλό και την καρδιά μου, και έτσι μπορώ να κοιμηθώ».

Μια κοπέλα ονόματι Βανέσα έχασε τη μητέρα της από κάποια ασθένεια. Και αυτή επίσης έχει νιώσει τη δύναμη της προσευχής. «Στις πιο δύσκολες στιγμές μου», αναφέρει, «το μόνο που έλεγα ήταν το όνομα του Θεού και ξεσπούσα σε κλάματα. Ο Ιεχωβά άκουγε τις προσευχές μου και μου έδινε πάντα τη δύναμη που χρειαζόμουν».

Μερικοί σύμβουλοι διαχείρισης πένθους παροτρύνουν όσους παλεύουν με τη θλίψη να βοηθούν άλλους ή να προσφέρουν εθελοντικό έργο στην κοινότητα. Κάτι τέτοιο μπορεί να φέρει χαρά και να απαλύνει τη θλίψη. (Πράξεις 20:35) Πολλοί Χριστιανοί που πενθούν έχουν διαπιστώσει ότι βρίσκουν μεγάλη παρηγοριά προσφέροντας βοήθεια σε άλλους.—2 Κορινθίους 1:3, 4.

ΓΡΑΦΙΚΑ ΕΔΑΦΙΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ

Ο Θεός συναισθάνεται τον πόνο σας.—Ψαλμός 55:22· 1 Πέτρου 5:7.
Ο Θεός ακούει υπομονετικά τις προσευχές των υπηρετών του.—Ψαλμός 86:5· 1 Θεσσαλονικείς 5:17.
Ο Θεός νιώθει να του λείπουν κάποιοι άνθρωποι που έχουν πεθάνει.—Ιώβ 14:13-15.
Ο Θεός υπόσχεται ότι θα αναστήσει τους νεκρούς.—Ησαΐας 26:19· Ιωάννης 5:28, 29.

Πώς να Παρηγορείτε Εκείνους που Θρηνούν

Σας έχει συμβεί ποτέ να μην ξέρετε πώς να βοηθήσετε ένα κοντινό σας άτομο που πενθεί για την απώλεια κάποιου αγαπημένου του προσώπου; Μερικές φορές δεν είμαστε σίγουροι για το τι να πούμε ή τι να κάνουμε—έτσι λοιπόν καταλήγουμε να μην λέμε και να μην κάνουμε τίποτα. Ωστόσο, υπάρχουν πρακτικά, χρήσιμα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε.

Συχνά, το μόνο που χρειάζεται είναι η παρουσία σας και μια απλή έκφραση, όπως: «Λυπάμαι πολύ». Σε αρκετούς πολιτισμούς, μια αγκαλιά ή ένα σφίξιμο του χεριού δείχνει ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά. Αν το άτομο που πενθεί θέλει να μιλήσει, ακούστε με συμπόνια. Το καλύτερο, όμως, είναι να κάνετε κάτι για την οικογένειά του, ίσως κάποια εργασία με την οποία το θλιμμένο άτομο δεν μπορεί να ασχοληθεί, όπως το να μαγειρέψετε, να φροντίσετε τα παιδιά ή να βοηθήσετε στις διευθετήσεις για την κηδεία αν το επιθυμεί. Τέτοιες πράξεις μπορεί να έχουν μεγαλύτερη αξία από τα ωραία λόγια.

Καθώς περνάει ο καιρός, ίσως νιώσετε ότι μπορείτε να μιλήσετε για τον νεκρό, πιθανώς εστιάζοντας σε κάποιες καλές του ιδιότητες ή σε ευχάριστες στιγμές μαζί του. Μια τέτοια συζήτηση μπορεί μάλιστα να κάνει το άτομο που πενθεί να χαμογελάσει. Για παράδειγμα, η Παμ—η οποία έχασε τον σύζυγό της, τον Ίαν, πριν από έξι χρόνια—λέει: «Μερικές φορές, μου μιλάνε για καλά πράγματα που είχε κάνει ο Ίαν τα οποία δεν ήξερα, και νιώθω όμορφα».

Ερευνητές αναφέρουν ότι πολλά άτομα που πενθούν λαβαίνουν στην αρχή μεγάλη βοήθεια, αλλά σύντομα οι ανάγκες τους παραμελούνται επειδή οι φίλοι τους απορροφούνται ξανά από τη δική τους καθημερινότητα. Γι’ αυτό, βάλτε στόχο να συνεχίσετε μετά την απώλεια να επικοινωνείτε τακτικά με έναν φίλο που πενθεί. * Πολλοί πενθούντες εκτιμούν βαθιά την ευκαιρία που τους δίνεται έτσι να βρουν κάποια ανακούφιση από την παρατεταμένη θλίψη τους.

Αναλογιστείτε το παράδειγμα της Καόρι, μιας νεαρής Γιαπωνέζας, η οποία ήταν συντετριμμένη επειδή, ενώ είχε χάσει τη μητέρα της, 15 μήνες αργότερα έχασε και τη μεγαλύτερη αδελφή της. Ευτυχώς, υπήρχαν αφοσιωμένοι φίλοι που της παρείχαν συνεχή υποστήριξη. Η Ρίτσουκο, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από την Καόρι, της πρότεινε να γίνουν καλές φίλες. «Για να είμαι ειλικρινής», λέει η Καόρι, «δεν μου άρεσε αυτή η ιδέα. Δεν ήθελα να πάρει κανένας τη θέση της μητέρας μου ούτε πίστευα ότι μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο. Αλλά χάρη στον τρόπο με τον οποίο μου φερόταν η Μαμά Ρίτσουκο, τελικά δέθηκα μαζί της. Κάθε εβδομάδα, πηγαίναμε μαζί στο κήρυγμα των καλών νέων και στις Χριστιανικές συναθροίσεις. Με καλούσε για τσάι, μου έφερνε φαγητό και πολλές φορές μου έγραφε γράμματα και κάρτες. Η θετική στάση της Μαμάς Ρίτσουκο με επηρέασε προς το καλύτερο».

Έχουν περάσει 12 χρόνια από τότε που πέθανε η μητέρα της Καόρι και σήμερα αυτή και ο σύζυγός της είναι ολοχρόνιοι κήρυκες των καλών νέων. «Η Μαμά Ρίτσουκο», λέει η Καόρι, «εξακολουθεί να δείχνει ενδιαφέρον. Όποτε γυρίζω πίσω, την επισκέπτομαι και απολαμβάνω την εποικοδομητική συναναστροφή μαζί της».

Ένα άλλο άτομο το οποίο ωφελήθηκε από τη συνεχή υποστήριξη που λάβαινε είναι η Πόλυ, μια Μάρτυρας του Ιεχωβά από την Κύπρο. Αυτή είχε έναν στοργικό σύζυγο, τον Σώζο, ο οποίος αποτελούσε καλό παράδειγμα Χριστιανού ποιμένα προσκαλώντας συχνά στο σπίτι τους ορφανά και χήρες για συναναστροφή και φαγητό. (Ιακώβου 1:27) Δυστυχώς, σε ηλικία 53 ετών, ο Σώζος πέθανε από όγκο στον εγκέφαλο. «Έχασα τον πιστό μου σύζυγο ύστερα από 33 χρόνια γάμου», λέει η Πόλυ.

Μετά την κηδεία, η Πόλυ μετακόμισε στον Καναδά με τον μικρότερο γιο της, τον 15χρονο Δανιήλ. Εκεί, συνταυτίστηκαν με μια εκκλησία των Μαρτύρων του Ιεχωβά. «Οι αδελφοί στην καινούρια μου εκκλησία», θυμάται η Πόλυ, «δεν ήξεραν τίποτα για το παρελθόν μας και για τις δύσκολες περιστάσεις μας. Παρ’ όλα αυτά μας πλησίασαν, μας περιέβαλαν με καλοσυνάτα λόγια και μας πρόσφεραν πρακτική βοήθεια. Πόσο πολύτιμη ήταν εκείνη η βοήθεια, ιδίως σε μια περίοδο κατά την οποία ο γιος μου είχε μεγάλη ανάγκη τον πατέρα του! Εκείνοι που ηγούνταν στην εκκλησία έδειξαν έντονο προσωπικό ενδιαφέρον στον Δανιήλ. Ένας από αυτούς έπαιρνε τον Δανιήλ σε παρέες με αδελφούς ή όταν πήγαιναν να παίξουν μπάλα». Σήμερα, και η μητέρα και ο γιος είναι καλά.

Αναμφίβολα, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να προσφέρουμε πρακτική βοήθεια και παρηγοριά σε εκείνους που θρηνούν. Επιπρόσθετα, η Αγία Γραφή μάς παρηγορεί μέσω μιας συναρπαστικής ελπίδας για το μέλλον.

Οι Νεκροί θα Ξαναζήσουν!

Ίσως θυμάστε ότι η Γκέιλ, η οποία αναφέρθηκε νωρίτερα σε αυτή τη σειρά άρθρων, αμφιβάλλει για το αν θα ξεπεράσει ποτέ τον θάνατο του συζύγου της, του Ρομπ. Αλλά ανυπομονεί να τον ξαναδεί στον υποσχεμένο νέο κόσμο του Θεού. «Τα εδάφια Αποκάλυψη 21:3, 4 είναι τα αγαπημένα μου», λέει. Εκεί αναφέρεται: «Ο ίδιος ο Θεός θα είναι μαζί τους. Και θα εξαλείψει κάθε δάκρυ από τα μάτια τους, και ο θάνατος δεν θα υπάρχει πια, ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος δεν θα υπάρχουν πια. Τα παλιά έχουν παρέλθει».

Η Γκέιλ συνεχίζει: «Αυτή η υπόσχεση τα λέει όλα. Συμπονώ πολύ όσους έχουν χάσει κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο και δεν ξέρουν ότι υπάρχει η ελπίδα να το ξαναδούν». Η Γκέιλ, ενεργώντας σε αρμονία με τις πεποιθήσεις της, προσφέρει εθελοντικό έργο ως ολοχρόνια κήρυκας των καλών νέων, μεταδίδοντας στους συνανθρώπους της την υπόσχεση του Θεού για ένα μέλλον όπου «ο θάνατος δεν θα υπάρχει πια».

“Αυτό είναι απίστευτο!”, μπορεί να πείτε. Σκεφτείτε όμως το παράδειγμα του Ιώβ, ενός ανθρώπου που ήταν βαριά άρρωστος. (Ιώβ 2:7) Παρότι ο Ιώβ ευχόταν να είχε πεθάνει, εξακολουθούσε να πιστεύει ότι ο Θεός είχε τη δύναμη να τον αναστήσει στη γη. Είπε με πεποίθηση: «Μακάρι να με έκρυβες στον Σιεόλ [Τάφο] . . . Θα καλέσεις, και εγώ θα σου απαντήσω. Θα έχεις λαχτάρα για το έργο των χεριών σου». (Ιώβ 14:13, 15) Ο Ιώβ ήταν βέβαιος ότι ο Θεός του θα λαχταρούσε να τον ξαναδεί και να τον επαναφέρει στη ζωή.

Αυτό ακριβώς θα κάνει σύντομα ο Θεός—για τον Ιώβ και για αναρίθμητους άλλους ανθρώπους—όταν αυτή η γη μεταμορφωθεί σε παράδεισο. (Λουκάς 23:42, 43) «Πρόκειται να γίνει ανάσταση», πιστοποιεί η Αγία Γραφή στο εδάφιο Πράξεις 24:15. «Μη θαυμάζετε για αυτό», μας διαβεβαιώνει ο Ιησούς, «επειδή έρχεται η ώρα κατά την οποία όλοι όσοι είναι στα μνημεία θα ακούσουν τη φωνή του και θα βγουν». (Ιωάννης 5:28, 29) Ο Ιώβ θα δει την εκπλήρωση αυτής της υπόσχεσης. Θα έχει την προοπτική να αποκτήσει ξανά “το νεανικό του σφρίγος”, και η σάρκα του θα παραμείνει για πάντα «πιο δροσερή από ό,τι στη νεότητά του». (Ιώβ 33:24, 25) Το ίδιο θα συμβεί σε όλους όσους ανταποκριθούν με εκτίμηση στη γεμάτη έλεος προμήθεια του Θεού για ανάσταση σε ζωή στη γη.

Αν έχετε χάσει κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο, τα όσα εξετάσαμε μπορεί να μη διώξουν εντελώς τη θλίψη σας. Κάνοντας όμως στοχασμούς γύρω από τις υποσχέσεις του Θεού που υπάρχουν στη Γραφή, θα βρείτε πραγματική ελπίδα καθώς και τη δύναμη να συνεχίσετε.—1 Θεσσαλονικείς 4:13.

Θα θέλατε να μάθετε περισσότερα για το πώς να αντιμετωπίσετε τη θλίψη; Ή μήπως έχετε κάποια σχετικά ερωτήματα, όπως: «Γιατί επιτρέπει ο Θεός το κακό και τα παθήματα;» Παρακαλούμε επισκεφτείτε τον ιστότοπό μας, jw.org, για να δείτε πώς δίνει η Γραφή παρηγορητικές, πρακτικές απαντήσεις.

https://www.jw.org/el