ΜΟΛΟΝΟΤΙ οι Ιάπωνες πανηγύριζαν για τη νίκη τους στο Περλ Χάρμπορ και τη θυμούνταν ενόσω νικούσαν, η ημέρα αυτή στην Ιαπωνία πέρασε στη λησμονιά αφότου έχασαν τον πόλεμο. Όταν πρόσφατα ρωτήθηκε η ιαπωνική κυβέρνηση γιατί δεν είχε ζητήσει συγνώμη για την επίθεση, ο αρχιγραμματέας του υπουργικού συμβουλίου απάντησε: «Μιλώντας από στρατηγική άποψη και γενικά, έχω την εντύπωση ότι η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ ήταν κάθε άλλο παρά αξιέπαινη. Ωστόσο, τα ζητήματα που αφορούσαν τον πόλεμο ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία διευθετήθηκαν από τη Συνθήκη Ειρήνης του Σαν Φρανσίσκο».

Τα λόγια του αντιπροσωπεύουν τα αισθήματα που τρέφουν ορισμένοι Ιάπωνες για την αιφνιδιαστική επίθεση που πυροδότησε τον πόλεμο στον Ειρηνικό. Παρά το γεγονός ότι πάνω από ένα εκατομμύριο Ιάπωνες επισκέπτονται τη Χαβάη κάθε χρόνο, αναφέρει η εφημερίδα Μαϊνίτσι Σιμπούν (Mainichi Shimbun), σχετικά λίγοι επισκέπτονται το Μνημείο του Αμερικανικού Θωρηκτού Αριζόνα, το οποίο ανεγέρθηκε στη μνήμη της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ.

Ενώ το σύνθημα «Θυμήσου το Περλ Χάρμπορ!» φέρνει στο νου μερικών Αμερικανών πικρές αναμνήσεις, οι Ιάπωνες θυμούνται τα δεινά τους με την κραυγή «Όχι Άλλη Χιροσίμα». Οι ατομικές βόμβες που εξερράγησαν πάνω από τις πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι τον Αύγουστο του 1945 αποτέλεσαν τραυματική εμπειρία, όχι μόνο για τα άμεσα θύματα, αλλά και για ολόκληρο το έθνος.

Ακούγοντας από πρώτο χέρι τις εμπειρίες των επιζώντων βοηθούμαστε να κατανοήσουμε τα αισθήματά τους. Πάρτε για παράδειγμα την Ιτόκο, η οποία είχε μόλις τελειώσει το σχολείο και δούλευε ως γραμματέας στο ναυτικό ίδρυμα της Χιροσίμα. Μολονότι βρισκόταν μέσα στο κτίριο όπου εργαζόταν, ένιωσε τη λάμψη της ατομικής βόμβας τόσο έντονα λες και τη χτύπησε το ίδιο το φως. «Δούλεψα μαζί με στρατιώτες για να καθαρίσουμε την πόλη από τα πτώματα», εξηγεί η Ιτόκο. «Σ’ ένα ποτάμι, οι στρατιώτες έριχναν δίχτυα από μια βάρκα και κάθε φορά που τα τραβούσαν ανέσυραν 50 και πλέον πτώματα. Βγάζαμε τα πτώματα στην ακτή, τα τοποθετούσαμε ανά πέντε το ένα πάνω στο άλλο και τα καίγαμε. Τα περισσότερα πτώματα ήταν γυμνά. Δεν μπορούσα να ξεχωρίσω τους άντρες από τις γυναίκες, τα χείλη τους ήταν πρησμένα και έμοιαζαν με ράμφος πάπιας». Οι Ιάπωνες δεν μπορούν να ξεχάσουν τη φρίκη που επέφεραν οι δυο ατομικές βόμβες.

Γιατί Χρησιμοποιήθηκε Όπλο Μαζικής Καταστροφής

Ο καθηγητής Σιγκετόσι Ιγουαμάτσου του Πανεπιστημίου του Ναγκασάκι, ο οποίος υπήρξε θύμα της ατομικής βόμβας, έγραψε στις Δυτικές εφημερίδες πριν από 20 και πλέον χρόνια προκειμένου να δώσει πληροφορίες για την οικτρή κατάσταση των θυμάτων. «Είχε μείνει εμβρόντητος από τις απαντήσεις», αναφέρει η εφημερίδα Ασάχι Ίβνινγκ Νιουζ (Asahi Evening News). «Οι μισές απαντήσεις ανέφεραν ότι οι ατομικές βόμβες ήταν αυτές που ανέκοψαν την επιθετικότητα των Ιαπώνων και ότι ήταν παράδοξο τα θύματα της ατομικής βόμβας να κάνουν τώρα έκκληση για ειρήνη».

Εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιήθηκε όπλο μαζικής καταστροφής, Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια (The Encyclopedia Americana) αναφέρει: «[Ο Χάρι Σ. Τρούμαν] αποφάσισε να χρησιμοποιηθούν ατομικές βόμβες εναντίον της Ιαπωνίας, με την πεποίθηση ότι αυτές θα τερμάτιζαν τον πόλεμο γρήγορα και έτσι θα σώζονταν ζωές». Μολονότι δεν αγνοεί τα αισθήματα των θυμάτων της ατομικής βόμβας, ο Κενκίτσι Τομιόκα, Ιάπωνας δημοσιογράφος ο οποίος κατέγραψε τις χαώδεις μεταπολεμικές συνθήκες, παραδέχεται: «Αναπολώντας την περίοδο μεταξύ Μαρτίου/Απριλίου και Αυγούστου του 1945, τότε που οι διεργασίες για τη λήξη του πολέμου είχαν φτάσει σ’ ένα αποκορύφωμα που έθετε τη μοίρα του έθνους σε κίνδυνο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το ρόλο που έπαιξαν οι δυο δόσεις βελτιωτικού φαρμάκου [οι ατομικές βόμβες], ειδικές για τους θερμοκέφαλους μιλιταριστές, οι οποίοι επιζητούσαν μια τελική αναμέτρηση για να υπερασπιστούν την πατρίδα. Η τελική αυτή αναμέτρηση θα ισοδυναμούσε με το γκιοκουσάι (την πορεία προς το θάνατο μάλλον παρά την παράδοση) 100 εκατομμυρίων ανθρώπων».

Παρ’ όλα αυτά, ο πόνος εκείνων που έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα εξαιτίας των ατομικών βομβών και εκείνων οι οποίοι πάσχουν από ασθένειες που οφείλονται στη ραδιενέργεια δεν μπορεί να γιατρευτεί με λόγια που δικαιολογούν τη ρήψη των πικαντόν, ή αλλιώς της «λάμψης και του κρότου», όπως αποκάλεσαν τις ατομικές βόμβες αυτοί που επέζησαν. Μολονότι επί πολύ καιρό είχαν την εντύπωση πως ήταν αθώα θύματα, μερικοί απ’ αυτούς που επέζησαν από τις ατομικές βόμβες τώρα συνειδητοποιούν ότι ως Ιάπωνες πρέπει να αναγνωρίσουν, όπως είπε στη συνέχεια ο καθηγητής Ιγουαμάτσου, τα «εγκλήματα που διέπραξαν με την επιθετικότητά τους εναντίον άλλων χωρών στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού». Το 1990, στη διάρκεια των διαδηλώσεων που γίνονται κάθε χρόνο στη Χιροσίμα εναντίον της ατομικής βόμβας, ένα από τα θύματά της ζήτησε συγνώμη ενώπιον ξένων αντιπροσώπων για τα εγκλήματα πολέμου που έχει διαπράξει η Ιαπωνία.

Είχαν Πράγματι Λόγους για να Σκοτώσουν;

Μια έντονη απέχθεια για τον πόλεμο κατοικεί στις καρδιές πολλών από τους επιζώντες και τους αυτόπτες μάρτυρες στο Περλ Χάρμπορ, στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Αναπολώντας το παρελθόν, ορισμένοι αμφισβητούν το κατά πόσο οι χώρες τους είχαν βάσιμους λόγους να απαιτήσουν τη θυσία αγαπημένων τους προσώπων.

Προκειμένου να εμπνεύσουν το πολεμικό μένος και να δικαιολογήσουν τους σκοτωμούς, οι δυο πλευρές εξαπέλυαν και προφορικές επιθέσεις η μια εναντίον της άλλης. Οι Αμερικανοί αποκαλούσαν τους Ιάπωνες «ύπουλους Γιαπωνέζους» και έριχναν εύκολα λάδι στη φωτιά του μίσους και της εκδίκησης με τις λέξεις «Θυμήσου το Περλ Χάρμπορ!» Στην Ιαπωνία, οι άνθρωποι διδάσκονταν ότι οι Αγγλοαμερικανοί ήταν κιτσικού, που σημαίνει «δαιμονικά θηρία». Πολλοί στην Οκινάβα προτιμώντας να μην πέσουν στα χέρια των ‘θηρίων’ οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία. Παρόμοια, αφού οι Ιάπωνες παραδόθηκαν μετά την απόβαση των αμερικανικών δυνάμεων εισβολής σ’ ένα κοντινό λιμάνι, ο διοικητής της νεαρής Ιτόκο, η οποία αναφέρθηκε νωρίτερα, της έδωσε δυο δόσεις κυανιούχου καλίου. «Μην καταντήσεις έρμαιο των ξένων στρατιωτών», τη διέταξε.

Παρ’ όλα αυτά, μέσω των φίλων της ιαπωνικής καταγωγής, οι οποίοι είχαν μεγαλώσει στη Χαβάη, η Ιτόκο σταδιακά διεύρυνε τις αντιλήψεις της και συνειδητοποίησε ότι οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί μπορεί να είναι φιλικοί, ευγενικοί και καλοσυνάτοι. Γνώρισε τον Τζορτζ, έναν Ιρλανδό που γεννήθηκε στη Σιγκαπούρη, τον πατέρα του οποίου είχαν σκοτώσει οι Ιάπωνες. Έπειτα από μια περίοδο γνωριμίας παντρεύτηκαν. Αυτοί αποτελούν μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα ανθρώπων που διαπίστωσαν ότι οι πρώην εχθροί τους είναι φιλικά άτομα. Αν όλοι μπορούσαν να δουν τους «εχθρούς» τους, όχι μέσα από το πρίσμα του πολέμου, αλλά με τα δικά τους ανεπηρέαστα μάτια, τότε θα μπορούσαν να τους έχουν κατακλύσει με αγάπη και όχι με βόμβες.

Ναι, η ειρήνη ανάμεσα σε άτομα, η οποία βασίζεται σε αμοιβαία κατανόηση, είναι απαραίτητη για την επίτευξη παγκόσμιας ειρήνης. Αλλά, έχοντας υπόψη το μεγάλο αριθμό πολέμων που έχουν διεξαχθεί από το 1945 κι ύστερα, είναι φανερό ότι οι άνθρωποι δεν έχουν μάθει το βασικό μάθημα που δίδαξε το Περλ Χάρμπορ και η Χιροσίμα. Ωστόσο, ακόμα και η ειρήνη ανάμεσα σε άτομα δεν αρκεί για να επιτευχθεί παγκόσμια ειρήνη. Τι ακριβώς θα απαιτηθεί γι’ αυτό; Το επόμενο άρθρο εξηγεί.

Ενώ το σύνθημα «Θυμήσου το Περλ Χάρμπορ!» φέρνει στο νου μερικών Αμερικανών πικρές αναμνήσεις, οι Ιάπωνες θυμούνται τα δεινά τους με την κραυγή «Όχι Άλλη Χιροσίμα!»

*** g91 8/12 σ. 6-8 «Όχι Άλλη Χιροσίμα!» ***