Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Ούτε ορυκτό πλούτο. Δεν έχουν στρατό. Είναι αγρότες και ψαράδες ή εργάζονται σε ξενοδοχεία και εστιατόρια. Και δυσκολεύονται να καταλάβουν ο ένας τον άλλο: η χώρα όπου ζουν έχει τη μεγαλύτερη ποικιλία γλωσσών στον κόσμο. Διακόσιες χιλιάδες κάτοικοι μιλούν πάνω από εκατό γλώσσες. Το προσδόκιμο ζωής δεν ξεπερνάει τα εξήντα τρία χρόνια. «Εδώ οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι, επειδή αρκούνται σε λίγα» λέει ένας τοπικός δημοσιογράφος. «Η ζωή τους στρέφεται γύρω από την κοινότητα, την οικογένεια και ό,τι καλό μπορούμε να κάνουμε μαζί με τους άλλους. Είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι δεν έχουν πολλές έγνοιες. Φοβούνται μόνο τους κυκλώνες και τους σεισμούς».

Αν πιστέψουμε το Happy Planet Index του 2006, το Βανουάτου είναι το ευτυχέστερο μέρος του κόσμου. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό και ήταν κάποτε γνωστό ως Νέες Εβρίδες. Η έρευνα περί ευτυχίας συνδυάζει τρεις μεταβλητές: το βαθμό ικανοποίησης από τη ζωή, το προσδόκιμο και το οικολογικό αποτύπωμα ανά κάτοικο. Μέσω του πρώτου δείκτη δημιουργείται ένα μέτρο της «υποκειμενικής» συνολικής ικανοποίησης των ατόμων από τη ζωή τους.

Το Βανουάτου έχει τη μεγαλύτερη ποικιλία γλωσσών στον κόσμο. Διακόσιες χιλιάδες κάτοικοι μιλούν πάνω από εκατό γλώσσες. Photo Credit: Norbert Trew/flickr

Θα ωφελούσε λοιπόν τον άνθρωπο να ζει σε ηφαιστειώδες νησί με πυκνότητα πληθυσμού δεκαεφτά κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, ήπιο κλίμα με πολύ ήλιο και οργιώδη βλάστηση, με θρησκευτική ποικιλία (ανιμισμό, προτεσταντισμό, αγγλικανισμό, καθολικισμό και αιρέσεις), με ταπεινές αλλά έντιμες συνθήκες εργασίας και με μεγάλο αριθμό αυτοαπασχολούμενων; Το Βανουάτου είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία με ισχυρό πρωθυπουργό, πρόεδρο χωρίς εξουσίες και δικαστικό σύστημα αγγλοσαξονικού τύπου.

Όμως, δεν ήταν αυτό που ήθελαν να μάθουν με τόση ακρίβεια οι ερευνητές του New Economics Foundation, οι οποίοι συντάσσουν το Happy Planet Index, και που ανάμεσά τους βρίσκεται η οικολογική οργάνωση Friends of the Earth. Ο πρώτος τους στόχος ήταν να ορίσουν σε ποιο βαθμό ο άνθρωπος μπορεί να επέμβει στη φύση και σε ποιο βαθμό είναι αναγκασμένος να βλάψει το περιβάλλον του, για να εξασφαλίσει τη δική του ευημερία. Και η απάντηση είναι ότι όσο λιγότερο επεμβαίνει τόσο καλύτερα.

Αν συγκρίνουμε αυτό το ηφαιστειώδες νησί με μια πλούσια χώρα του βιομηχανικού κόσμου, θα διαπιστώσουμε ότι σε αυτήν ο παράγοντας της ευτυχίας είναι προβληματικός, παρότι η ίδια θεωρείται τόπος προόδου με μεγάλο προσδόκιμο ζωής και απεριόριστες δυνατότητες κατανάλωσης, ελεύθερου χρόνου και ψυχαγωγίας. Η Γερμανία έρχεται 81η σε «ευτυχία» – 4η ευρωπαϊκή χώρα μετά την Ιταλία, την Αυστρία και το Λουξεμβούργο. Οι σκανδιναβικές χώρες με το τόσο επιτυχημένο κοινωνικό μοντέλο ακολουθούν: στην 112η θέση η Δανία, στην 115η η Νορβηγία, στην 119η η Σουηδία, στην 123η η Φινλανδία. (Σ.τ.Μ.: Η Ελλάδα βρισκόταν στην 133η θέση το 2006 και στην 97η το 2009.)

Φαίνεται λοιπόν ότι στην Κίνα, στη Μογγολία και στην Τζαμάικα θα ήμασταν πιο ευτυχισμένοι. Η ποιότητα της ζωής κρίνεται αξιοθρήνητη στη «χώρα της ελευθερίας»: οι ΗΠΑ βρίσκονται στην 150ή θέση. Όσο για το Κουβέιτ και το Κατάρ, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πλουτίσει από το πετρέλαιο, βρίσκονται στην 159η και 166η θέση. Στις τελευταίες θέσεις είναι η Ρωσία, η Ουκρανία, το Κονγκό, η Σουαζιλάνδη και η Ζιμπάμπουε.

Ας ξεχάσουμε προς το παρόν ότι οι μέρες στα ευτυχισμένα νησιά είναι μετρημένες· το επίπεδο της θάλασσας ανεβαίνει εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ο ωκεανός δεν θα αργήσει να σκεπάσει τα πάντα. Ας δούμε τι μπορούμε να μάθουμε από τους ανθρώπους του νότιου Ειρηνικού που θεωρούνται οι ευτυχέστεροι στον κόσμο. Το πρώτο μάθημα είναι απλό, ξεκάθαρο και εντάσσεται στην οπτική των μελετητών του Happy Planet Index: το χρήμα, η κατανάλωση, η εξουσία και το μεγάλο προσδόκιμο ζωής δεν φέρνουν την ευτυχία.