Μάθετε τις ενδιαφέρουσες ιστορίες και τα γεγονότα που «βάφτισαν» επτά από τις πιο γνωστές και πολυσύχναστες πλατείες στο κέντρο της Αθήνας.

Ποιοι οδύρονταν στην πλατεία Κλαυθμώνος και γιατί είναι περίεργο που τιμάμε τον Κοτζιά; Πώς ήταν το Μοναστηράκι πριν δύο αιώνες και ποιες ιστορικές στιγμές «φιλοξενήθηκαν» στο Σύνταγμα, την Ομόνοια και την πλατεία Αβησσυνίας; Ψάχνουμε τα «μυστικά» επτά εκ των πιο γνωστών και πολυσύχναστων πλατειών της Αθήνας που είχαν… τη δική τους ιστορία.

Πλατεία Συντάγματος

Η πλατεία διαμορφώθηκε σε αυτό το σημείο της Αθήνας όταν αποφασίστηκε πως εδώ θα έχτιζε ο Όθων τα ανάκτορά του. Την σημερινή της ονομασία όμως την έλαβε λίγο αργότερα, το 1843, όταν ο Μακρυγιάννης οργάνωσε το κίνημα της Γ’ Σεπτεμβρίου για την απαίτηση συντάγματος από τον Βασιλιά. Στρατός και απλοί πολίτες κινήθηκαν εκείνη τη μέρα προς το παλάτι, και ο Όθων αναγκάστηκε μετά από μια περιπετειώδη νύχτα να αποδεχθεί τα αιτήματά τους. Φυσικά, η πλατεία και τα κτίριά της έγιναν το σκηνικό δεκάδων ακόμη ιστορικών στιγμών του ελληνικού κράτους.

Πλατεία Ομόνοιας

Ο πρώτος αστικός «περίπατος» που σχεδιάστηκε οδικά στην Αθήνα ήταν αυτός που συνέδεε το Μοναστηράκι με την πλατεία η οποία έμελλε αργότερα να ονομαστεί Ομόνοια – καθώς αυτό ήταν ένα από τα υποψήφια σημεία για την ανέγερση των ανακτόρων του Όθωνα. Αρχικό της όνομα, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ήταν πλατεία Ανακτόρων (1846). Δύο δεκαετίες μετά, όμως, αφού συγκεντρώθηκαν εκεί οι αρχηγοί των αντίπαλων πολιτικών ομάδων της χώρας μετά την Έξωση του Όθωνα, δίνοντας τα χέρια και ταυτόχρονα τέλος στις ταραχές που είχαν ξεσπάσει το 1862 στην πρωτεύουσα, η πλατεία ονομάστηκε Ομονοίας – από τον «όρκο ομονοίας» δηλαδή που δόθηκε εκεί. Έκτοτε, η πολύπαθη πλατεία υπέστη πολλές αναπλάσεις και «υποβιβασμούς», αλλά οι ιστορίες και τα σημαντικά κτίρια της πλατείας παραμένουν ακόμα ζωντανά.

Πλατεία Κλαυθμώνος

Πλατεία Αισχύλου, Πλατεία Νομισματοκοπείου, Πλατεία 25ης Μαρτίου, Πλατεία Δημοκρατίας και Πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης είναι κάποια από τα ονόματα που δόθηκαν στην πλατεία, η οποία αποτέλεσε και το πρώτο πάρκο της πόλης, διαμορφωμένο από την βασίλισσα Αμαλία που διέμενε σε παρακείμενο κτίριο (σημερινό Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών) μέχρι να χτιστεί το Παλάτι του Συντάγματος. Το σημερινό όνομά της, όμως, η πλατεία, το οφείλει στους… μαζικούς κλαυθμούς και οδυρμούς (όπως έγραφε ο Τύπος του 19ου αιώνα) των απολυμένων του δημοσίου. Εκείνοι συγκεντρώνονταν στα καφενεία γύρω από το Υπουργείο Εσωτερικών που βρισκόταν στην πλατεία και «έκλαιγαν» για την μη μονιμοποίησή τους, κάτι που έδωσε στους δημοσιογράφους την έμπνευση για τα «βαφτίσια».

Πλατεία Κοτζιά

Αν η πλατεία Κλαυθμώνος άλλαξε πολλά ονόματα μέχρι να καταλήξει στο σημερινό… τι να πει και η πλατεία Κοτζιά; Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως, πλατεία Λουδοβίκου, Κανόνια, Πλατεία Γυμνασίων, Πλατεία Νέου Θεάτρου, Πλατεία Δημοτικού Θεάτρου, Πλατεία Ταχυδρομείου, Πλατεία Εθνικής Τραπέζης, Πλατεία Δημαρχείου είναι κάποια από τα παλαιότερα ονόματά της, εμπνευσμένα κυρίως από τα ιστορικά κτίρια που ανεγέρθηκαν σε αυτή ανά τις εποχές. Μάλιστα, αρχικό σχέδιο για την συγκεκριμένη τοποθεσία ήταν να γίνει μεγάλο πάρκο, στη μέση του περιπάτου Ακρόπολη-Ομόνοια, με το όνομα Κήπος του Λαού. Αυτό που ίσως δεν ξέρατε είναι τα έργα και οι ημέρες του Κοτζιά, που της έδωσε το σημερινό όνομα. Ο Κώστας Κοτζιάς ήταν ο δήμαρχος της Αθήνας από το 1934 ως το 1936 και εκείνος που αποφάσισε να κατεδαφιστεί το Δημοτικό Θέατρο της πλατείας, από τα πιο μεγαλοπρεπή και όμορφα της Ευρώπης, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ. Ήταν μόνο η αρχή για τις κατεδαφίσεις και άλλων σπουδαίων νεοκλασικών της Αθήνας.

Πλατεία Εξαρχείων

Μόνο μάντρες και χωματόδρομοι υπήρχαν στην περιοχή των Εξαρχείων πριν μπει στο σχέδιο πόλης την δεκαετία του 1860. Η περιοχή τότε ονομαζόταν Πυθαράδικα, εξαιτίας των εμπόρων πυθαριών που δραστηριοποιούνταν στην γειτονιά κάτω από τον λόφο του Στρέφη, ενώ το σημερινό τους όνομα το οφείλουν στον Έξαρχο, έναν επιχειρηματία που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή της οδού Θεμιστοκλέους και άφησε το στίγμα του. Όταν στα πέριξ χτίστηκαν οι εγκαταστάσεις διαφόρων πανεπιστημιακών σχολών, η πλατεία Εξαρχείων έγινε στέκι των φοιτητών, που από τις αρχές κιόλας του 20ου αιώνα ήταν ιδιότητα συνυφασμένη με αντικαθεστωτική δράση. Κάπως έτσι πήρε η πλατεία τον μποέμ χαρακτήρα της, αφού πέρα από τους φοιτητές, εγκαταστάθηκαν τριγύρω τυπογραφεία και βιβλιοπωλεία, ενώ εδώ επέλεξαν τις επόμενες δεκαετίες να μείνουν μόνιμα προσωπικότητες των τεχνών όπως οι Κουν, Γύζης, Βέμπο, Παξινού, Γερμανός, Άσιμος, Γώγου. Οι περισσότεροι από αυτούς μάλιστα διέμεναν στην «Μπλε Πολυκατοικία» της πλατείας, μία από τις πρώτες –και πιο ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικά- πολυκατοικίες των Αθηνών. Ο περιθωριακός χαρακτήρας της πλατείας τις τελευταίες δεκαετίες έχει αρθεί σε μεγάλο βαθμό χάρη στις προσπάθειες των κατοίκων της περιοχής, που παραμένει ακόμη και σήμερα η πρώτη επιλογή των μποέμ της πόλης.

Πλατεία Αβησσυνίας

Στην καρδιά του Μοναστηρακίου, η πλατεία Αβησσυνίας, γνωστή και ως Γιουσουρούμ της Αθήνας, σφύζει από ζωή χάρη στα café και τα παλαιοπωλεία της. Πού οφείλονται όμως τα δύο ονόματά της; Η πλατεία διαμορφώθηκε σε αυτό το σημείο την δεκαετία του 1860, και στην περιοχή τότε διέμεναν αρκετοί Αιθίοπες – που τότε ονομαζόταν Αβησσύνιοι. Αυτή είναι η πρώτη εκδοχή για το όνομα της πλατείας. Η δεύτερη κάνει λόγο για την ανθρωπιστική βοήθεια του Αιθίοπα (Αβησσύνιου) αντιβασιλέα που μοιράστηκε στους πρόσφυγες της πλατείας μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Όσο για το γιουσουρούμ, έλαβε το όνομά του από τον εβραίο Ηλία Γιεσουρούμ, πρόεδρο των παλαιοπωλών στα τέλη του 19ου αιώνα, που διέμενε στην πλατεία. Στα εβραϊκά, το όνομά του σημαίνει «άνθρωπος του θεού», ενώ «βάφτισε» μόνιμα και ολόκληρο το παζάρι παλαιοπωλών που στήνεται στην πλατεία από το 1910 μέχρι σήμερα.

Πλατεία Μοναστηρακίου

Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (ή Παντάνασσα ή Μοναστήριον) είναι η βασιλική που «βάφτισε» την πλατεία. Ο ναός λειτουργούσε ως μοναστήρι επί Τουρκοκρατίας, την ίδια δηλαδή περίοδο που ανεγέρθηκε δίπλα το τζαμί από τον τούρκο βοεβόδα το 1759. Λέγεται μάλιστα πως ως θεμέλιο χρησιμοποιήθηκε μια ανατιναγμένη κολώνα του Ναού του Ολυμπίου Διός, γι’ αυτό και ο λαός απέδωσε στην «κατάρα του Δία» τον λιμό που ξέσπασε τότε στην πόλη. Η τοποθεσία του τζαμιού ονομαζόταν τότε «Σιντριβάνι», χάρη στο σιντριβάνι που τροφοδοτούσε ο Ηριδανός (ο ποταμός που σήμερα θα δείτε να κυλά, κοιτάζοντας από τις γυάλινες «καταπακτές» στο πλακόστρωτο της πλατείας. Όλη η «ζωή» της περιοχής λάμβανε χώρα γύρω από την αρχαία βιβλιοθήκη του Αδριανού, όπου απλώνονταν πάγκοι με λαχανικά και φρούτα. Στα τέλη του 19ου αιώνα χτίστηκε ο σταθμός του Ηλεκτρικού, συνδέοντας την πλατεία με τον Πειραιά, ενώ στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα έφτασαν και οι πρώτοι κεμπαμπτζήδες από την Αρμενία (με μπροστάρη τον Σάββα), που εγκαινίασαν την αδυναμία των Αθηναίων στα τυλιχτά εδέσματα. Στην περιοχή της οδού Ηφαίστου υπήρχαν πολλά τσαγκάρικα, ενώ στις ίδιες κατασκευές που μετρούν ενάμιση αιώνα ζωής εγκαταστάθηκαν και τα σημερινά παλαιοπωλεία, δισκάδικα και souvenir shops της υπαίθριας αγοράς.